در زمان بی‌ برقی کودکان را بی‌قرار نکنیم

کرونا، گرما، بی‌برقی، بی‌ آبی، مسائل مربوط به واکسیناسیون و... ما را هم کلافه کرده و راستش را بخواهید گاهی یادمان می‌رود بچه‌هایی دور و برمان هستند که نه قدرت تحلیل دارند و نه کاری از دست‌شان برمی‌آید.

کلافگی و بیچار‌گی و رفتارهای پرتنشی که گاهی از خودمان بروز می‌دهیم، علاوه بر فروپاشی روانی، استرس را در آنها همیشگی می‌کند و آنها در آینده به بزرگسالانی با تنش‌های روانی زیاد تبدیل می‌شوند.

مشکلات زیاد شده و ما آدم‌بزرگ‌ها کلافه‌ایم و اگر بخواهیم به بچه‌ها راستش را بگوییم، ما هم دیگر نمی‌دانیم باید چه کنیم. اما یک کار را باید یاد بگیریم و آن محافظت از بچه‌ها چه جسمی و چه روانی در شرایط بحرانی است. ما نباید استرس آنها را با رفتار و گفتارمان بیشتر کنیم.

نباید با آنها طوری رفتار کنیم فردا به آدم‌هایی با اختلال رفتاری تبدیل شوند. تنها کار این است که مراقب رفتار، گفتار و واکنش‌مان باشیم چون بچه‌ها می‌بینند و یاد می‌گیرند و تقلید می‌کنند.

با دکتر رضا پورحسین؛ روان‌شناس هم‌صحبت شدم تا بگوید در شرایط امروزی ما آدم‌بزرگ‌ها چه باید کنیم و چگونه از بچه‌ها مراقبت کنیم تا کمترین آسیب ذهنی و روانی را ببینند.

کنترل را به دست بگیریم

دکتر پورحسین می‌گوید: روان انسان در برابر محرک‌ها، برانگیخته شده و دچار استرس می‌شود و در شرایط عادی که ما در معرض محرک‌های محدودی هستیم همین استرس به ما کمک می‌کند تا راه‌حلی برای مشکل پیدا کنیم اما زمانی که محرک‌ها افزایش پیدا کرده و فاصله تکرار آنها کم و کمتر شده و تنوع پیدا می‌کنند ذهن آن‌قدر برانگیخته می‌شود که دیگر نمی‌تواند شرایط را کنترل و مدیریت کند به همین دلیل دچار آشفتگی شده و فرد کلافه می‌شود و در این شرایط است که می‌گوید: سرسام گرفتم. وقتی شرایط استرس‌زا تنوع پیدا کرده و در هم ضرب و جمع می‌شوند میزان خودکنترلی فرد پایین می‌آید و او مجبور می‌شود هیجانات خود را با عصبانیت و پرخاشگری بروز دهد تا ذهنش کمی آرام بگیرد. الان ما در چنین شرایطی هستیم. اخبار کرونا چند ماه است که ما را درگیر کرده و حالا اخبار واکسیناسیون هم به آن اضافه شده است تابستان گرم آمده و خاموشی‌های پی در پی برق و به طبع آن خاموش شدن وسایل سرمایشی، خاموش شدن کامپیوتر، بسته ماندن در پارکینگ، خاموشی آسانسور، قطعی آب و... ما را زمینگیر کرده است. در این شرایط تاب‌آوری آدم‌ها پایین می‌آید. ما نمی‌توانیم شرایط بیرونی و تحمیل شده را حل و برطرف کنیم بنابراین عصبانی و کلافه می‌شویم. آرامش نداریم چون سطح رضایتمندی ما به‌شدت پایین آمده است اما بهتر است کنترل ذهن خود را به‌دست بگیریم و آگاهانه رفتار کنیم استرس را در محیط خانه به حداقل برسانیم. اورژانسی‌ترین رفتار این است که بدانیم کدام بخش از مشکلات در کنترل ماست و چه بخشی نیست و روی آن بخشی که کاری از دست‌مان برمی‌آید متمرکز شویم.

به زمین و زمان فحش ندهیم

این روزها که مجبوریم بیشتر در خانه بمانیم و بچه‌ها هم به اجبار در خانه گیر افتاده‌اند، ذره‌بین به دست گرفته و ما را به شدت رصد می‌کنند. بچه‌ها مانند یک اسکنر قوی همه رفتار و گفتار ما را زیر نظر دارند و آن را تقلید می‌‌کنند. در شرایطی که بی‌برقی دارد به بحران تبدیل می‌شود، بهترین کاری که برای حفاظت روان بچه‌ها می‌توانیم انجام دهیم این است که شدت این بحران را به بچه‌ها منتقل نکرده و این شرایط را برای آنها تبدیل به جهنم نکنیم. شرایط اگر در کنترل ما باشد کمی ساده‌ است. با رفتن برق، فوری روی گفتار منفی متمرکز نشویم که وای باز شروع شد، توی این جهنم بدون کولر چه کنیم و... اگر ما خونسردی خود را حفظ کرده و مثلا پنجره‌‌ها را باز کنیم و به بچه‌ها توضیح بدهیم که بی‌برقی موقتی است و مثلا تا دو ساعت دیگر برق‌ها وصل شده و زندگی به روال عادی برمی‌گردد، آنها هم مانند ما رفتار کرده و با شرایط کنار می‌آیند. اگر ما شروع به پرخاشگری کرده و به زمین و زمان فحش بدهیم بچه‌‌ها دچار هیجان شده و همان رفتار را تکرار می‌کنند و این را هم بگویم این نوع واکنش خیلی زود در آنها نهادینه شده و در هر زمان و مکانی که شرایط کمی سخت شده و غیرقابل حل به نظر بیاید، همان رفتار را از خود بروز می‌دهند بدون این‌که بیندیشند می‌توان جور دیگری هم رفتار کرد یا حرف زد؛ چون آنها در بچگی از بزرگسالان یاد گرفته‌اند شرایط از کنترل خارج شده، آنها تاب این‌همه سختی را ندارند و باید هیجانی رفتار کنند.

بچه‌ها را به تحرک وادار کنید

کرونا و الان گرما مردم، به‌خصوص بچه‌ها را خانه‌نشین کرده‌است. آنها مدت‌های زیادی است مدرسه نمی‌روند و بخشی از روابط اجتماعی و گروه‌‌های دوستی خود را از دست داده‌اند. در خانه نشسته‌اند چه برای درس خواندن آنلاین و چه اکنون که تابستان است و مدارس تعطیل. پیشنهادم این است که با رعایت پروتکل‌ها بچه‌ها را از خانه بیرون ببرید و اجازه بدهید ساعتی در پارک بازی کرده و تحرک داشته باشند. یکجا نشینی و بی‌تحرکی استرس و اضطراب آنها را بیشتر می‌کند. حتی در ساعات بی‌برقی که آسانسور آپارتمان‌های بزرگ و مجتمع‌ها قطع شده و نمی‌توان از آپارتمان خود خارج شد، با بازی‌های فکری و همبازی شدن با بچه‌ها آنها را از یک گوشه نشستن و فکر کردن به این که باید در این بی‌برقی چه کنیم، به در آوریم.

مسؤولان صادقانه توضیح بدهند

ذهن آدمی به گونه‌ای طراحی شده که با توضیح اقناع شده و شرایط حتی وقتی دشوار باشند را می‌پذیرد. الان تابستان است و گرمای فصلی در کنترل ما نیست اما قطع برق که گاهی چند بار در شبانه‌‌روز تکرار شده و ساعات آن هم طولانی می‌شود در کنترل مسؤولان است. اگر بنا به شرایطی نمی‌توانند برق به میزان لازم تولید کنند از طریق رسانه‌های رسمی به‌خصوص صدا و سیما به مردم توضیح دهند که چرا چنین شرایطی پیش آمده. توضیح صادقانه آنها می‌تواند همراهی مردم را بیشتر کند. برنامه‌ریزی و تهیه جدول خاموشی و پایبندی به آن کار دشواری نیست. همه اینها می‌تواند مردم را از نگرانی و تنش‌ های روانی محافظت کند. درست مثل زمانی که خودروی ما در بزرگراه خاموش می‌کند و چون علت را نمی‌دانیم دچار استرس می‌شویم اما زمانی که مکانیک به ما می‌گوید مشکل از باتری است و می‌توان آن را حل کرد، ما آرامش خود را بازمی‌یابیم. خاموشی‌های این روزها هم دقیقا همین‌طور هستند مردم دچار استرس و واکنش شده‌اند چون دلیل و راهکار آن را نمی‌دانند. راهکار ساده‌ است، مسؤولان مرتب به مردم توضیح داده و راهکارهای درست ارائه کنند و از مردم بخواهند با آنها همراهی کنند. در چنین شرایطی هم مردم هم مسؤولان بهتر و راحت‌تر می‌توانند از بحران عبور کنند. در همه مسائل این راهکار جواب می‌دهد حتی درباره پیک‌های مختلف کرونا و واکسیناسیون. مسؤولان در تلویزیون ظاهر شوند و صادقانه به مردم توضیح بدهند.

طاهره آشیانی - روزنامه‌ نگار / روزنامه جام جم