انفعال دامن همه را می‌گیرد

ممکن است ساکنان طبقه اول در مسافرت باشند و ساکنین طبقات دیگر هم مانند شما فکر کنند، درنتیجه در آن شب مهتابی یا غروب دل‌انگیز تماسی با آتش‌نشانی گرفته نمی‌شود و آتش تک‌تک طبقات را به‌سرعت طی می‌کند، بدون آنکه رحم و شفقتی داشته باشد تمام ساکنان طبقات را غافلگیر می‌کند و به شما می‌رسد. آیا راه فراری دارید؟ فرزندان‌مان نیز مانند ما در طول زندگی‌شان شاهد بسیاری از ناملایمات و ناعدالتی‌ها هستند؛ گاهی این ناعدالتی‌ها در حق خودشان است و گاهی آنها شاهدان ماجرا هستند، مثلا شاهدان یک قلدری آنلاین یا خشونت در فضای‌ مجازی.

مطمئنا با فراگیری استفاده از فضای‌ مجازی و حضور مداوم رسانه در زندگی روزمره‌مان شاهد این رفتارها هستیم و فرزندانمان نیز به عنوان کاربران جدی اینترنت شاهدان و ناظران این رفتارها و اتفاقات هستند اما آنها چه واکنشی نشان می‌دهند؟ در‌استخر روباز می‌مانند یا به آتش‌نشانی زنگ می‌زنند؟

پاسخ به این پرسش به ارزش‌‌هایی بستگی دارد که در زندگی فرزندتان آنها را نهادینه کرده‌اید و مهارت‌هایی که برای رسیدن به این ارزش‌ها به او آموخته‌اید. آیا این‌که فرزندتان تاثیرگذار باشد و در موقعیت‌هایی که شاهد یک قلدری یا خشونت است، واکنش نشان دهد، برای شما مهم است؟ و تا چه‌اندازه واکنش و حمایت از سمت فرزندتان صحیح است؟ پاسخ به این پرسش نیاز به این دارد که در ابتدا فرد درک درستی از خشونت و قلدری آنلاین و تاثیرات آن داشته باشد، در مرحله دوم بتواند احساسات و شرایط خود را مدیریت‌کرده و با ذهنی آرام و فکری باز با مساله روبه‌رو شود و سپس تصمیم بگیرد که رفتار و حرکت صحیح که کمترین آسیب را به خود، فرد قربانی و فرد مهاجم وارد کند، کدام است. درباره تعریف درست و دقیق خشونت آنلاین و قلدری مجازی مفصل صحبت کردیم اما درباره نحوه تاثیرگذرای بهتر است نکاتی را مرور کنیم.

برای تاثیرگذاری هرچه بهتر:

آموزش یک ابزار یا مهارت تصمیم‌گیری تعاملی به‌صورت گام‌به‌گام و آنلاین که به دانش‌آموزان کمک کند تا استراتژی‌هایی را برای مداخله در موقعیت‌های مختلف مزاحمت اینترنتی انتخاب کنند.

در نظر گرفتن یک ساعت درسی در کلاس که مهارت تصمیم‌گیری را در آن تمرین کنند.

راهنمایی والدین چراکه آنها می‌توانند هرچه بهتر ​​به کودکان کمک کنند. والدین در صورت هدف یا مشاهده آزارواذیت اینترنتی از بچه‌های خود حمایت‌کرده و به آنها راه‌هایی برای تاثیرگذاری نشان می‌دهند.

مجموعه‌ای از پوسترهای قابل‌چاپ برای کلاس که روش‌های کم‌خطر مداخله را هنگامی که دانش‌آموزان شاهد آزارواذیت اینترنتی هستند، تبلیغ می‌کنند.

تأثیرگذاری فرزندانمان از سه یافته کلیدی که از مطالعه بر روی قلدری آنلاین حاصل شده بهره می‌گیرد: اول این‌که نوجوانان وقتی شاهد آزار و اذیت اینترنتی هستند میل به مداخله دارند اما برای مداخله به حمایت نیاز دارند. دوم، در تلاش برای این‌که نوجوانان بیشتر میل به مداخله و تاثیرگذرای در موقعیت‌های قلدری آنلاین داشته باشند، باید موانعی که آنها بر سر راه خود می‌بینند را درک کنید و انگیزه‌های آنها را پرورش دهید و سوم، هنجارهای اجتماعی و نگاه گروه دوستان و آنچه که هر نوجوان در دید عموم برای خود و شخصیت خود ساخته است، به شدت در تصمیم‌گیری‌اش در مورد و نحوه مداخله تاثیر دارد اما همواره باید در نظر داشت که حقارت و بی‌رحمی آنلاین، حتی اگر «فقط یک شوخی» یا «فقط یک ماجرا» باشد، می‌تواند عواقب جدی به همراه داشته باشد و فرزندان ما باید این را بدانند که می‌توانند برای کمک به دیگران، هنگام مشاهده مزاحمت اینترنتی تأثیرگذار باشند.

موانع تاثیرگذاری

در مطالعه‌ای که بر روی گروهی از دانش‌آموزان کانادایی انجام شد، یکی از یافته‌های کلیدی این بود که تعداد قابل‌توجهی از آنها وقتی شاهد آزارواذیت اینترنتی هستند قصد مداخله دارند اما تعداد کسانی که واقعا عمل می‌کنند به طور قابل توجهی کمتر است. وقتی از دانش‌آموزان علت این‌که چرا تمایلی به مداخله ندارند پرسیده شد، ابراز داشتند که «به من ارتباطی نداشت.»

همچنین روابطی که در بین دانش آموزان وجود داشت نیز باعث پیچیدگی شرایط بود، نیمی از آنها ابراز داشتند که در بسیاری از موارد مطمئن نیستند که این یک موقعیت قلدری و آزارواذیت اینترنتی واقعی است یا تنها یک «نمایش» است، اکثر جوانان قلدری را مختص سنین پائین می‌دانند و عقیده دارند این کارها بیشتر از سمت کودکان اتفاق می‌افتد و مواردی که در فضای مجازی شاهد آن هستیم بیشتر نمایشی از سمت نوجوانان است.

قلدری کردن در لباس نمایش یا ابزاری برای جلب‌توجه نه‌تنها مانعی برای مداخله دیگران فراهم می‌کند، بلکه می‌تواند منجر به وضعیت بسیار دردناکی شود که در آن جوانان با هر دو طرف ماجرا درگیرشده و تمایلی برای جبهه گرفتن ندارند یا با برهم زدن توازن قدرت بدون در نظر گرفتن عواقب و شرایط درست، اوضاع را بدتر می‌کنند.

روش‌های ازبین‌بردن موانع

یکی از بدترین عواقب آزارواذیت اینترنتی این است که شخص هدف هم به عنوان قربانی و هم به عنوان شاهد نتواند کاری انجام دهد و خود را ناتوان بداند. این ناتوانی می‌تواند از ضعف روحیه شخصی یا نداشتن مهارت بیاید که در هر دو حالت باعث سرخوردگی و تلنباری خشم افسردگی و ناتوانی در فرد می‌شود.

دو دلیلی که برای مداخله‌نکردن ذکر شد، «به من ارتباطی نداشت» و «فقط یک نمایش بود» ارتباط تنگاتنگی با ازبین‌بردن اخلاق و عدم همدلی آنلاین دارد. برخی از جنبه‌های ارتباطات دیجیتال می‌تواند به «دام‌های همدلی» منجر شود که باعث می‌شود نوجوانان در شرایطی خاص که احساس می‌کنند باید همدلی‌شان را بروز دهند از آن جلوگیری کنند.

باوجود این‌که آنچه به صورت آنلاین اتفاق می‌افتد ممکن است عواقب واقعی داشته باشد اما شاید این احساس در نوجوانان وجود داشته باشد که «واقعا‌واقعی» نیست. عدم بازخورد حسی می‌تواند باعث شود کمتر احساس دیگران را هنگام آنلاین بودن تشخیص دهد. این شرایط معمولا هنگامی رخ می‌دهد که ما بی‌حرکت نشسته و روی یک صفحه تمرکز کرده‌ایم و حتی ممکن است در شناسایی احساسات خود با مشکل روبه‌رو شویم.

تمرکز اصلی بر پرورش تاثیرگذاری جوانان از طریق فرآیند تصمیم‌گیری و پرسیدن این سوالات است که «آیا مشخص است چه‌کسی قلدر است و چه کسی هدف است؟» و «آیا فکر می‌کنید هدف در حال‌حاضر تهدید شده یا در معرض خطر است؟» همچنین می‌توان در یک کلاس درس یا گروهی از نوجوانان یا جمع خانوادگی سناریوهای مختلف را مطرح و تمرین و بازی کرد تا بینش دقیق‌تری درباره قلدری و روش‌های تاثیرگذاری پیدا کرد.

تاثیرگذاری در مقابل قلدری و آزار و اذیت اینترنتی زمانی نتیجه بهتری خواهد داشت که علاوه بر فرزندان، والدین نیز در این چرخه سهیم باشند، اصلاح اجتماع با تاثیرگذرای و مسوولیت‌پذیری تمام افراد اتفاق می‌افتد.

زهرا صالحی نیا - کارشناس سواد رسانه / ضمیمه چاردیواری روزنامه جام جم