حال خوب به سبک ۱۴۰۰

 سال ۹۹ حال خیلی‌هایمان خوب نبود و سلامت روان خیلی‌هایمان با مخاطرات مختلف تهدید می‌شد. اما هرچه بود گذشت و روزگار، سال ۱۳۹۹ را به سال ۱۴۰۰ تبدیل کرد؛ دست‌به‌دست‌شدنی که به ما یاد می‌دهد نباید در گذشته بمانیم و مخصوصا نباید تلخی‌های کهنه را به سال جدید بیاوریم اما در این گذشته نماندن و کوله‌بار غم و غصه را بر دوش نگرفتن تکنیک‌ها و راهکارهایی دارد که سه روان‌شناس در گفت‌وگو با ما به تعدادی از آنها که عملی‌ترند اشاره کرده‌اند تا بلکه امسال که هنوز بوی نویی می‌دهد، برایمان شیرین‌تر و آسان‌تر بگذرد.

زندگانی کنیم نه زنده‌مانی

تقی ابوطالبی احمدی، روان‌شناس تربیتی: بیماری کرونا را باید واقعیتی درجامعه انسانی دانست. این بیماری نه‌تنها سلامت جسم افراد را تحت تاثیر قرار می‌دهد بلکه سلامت روان آنها را نیز هدف می‌گیرد؛ چه آنهایی که خودشان یا عضوی از خانواده‌شان درگیر شدند و چه آنهایی که مبتلا نشدند ولی از تبعات این بیماری مصون نماندند. طبق اعلام سازمان بهداشت جهانی، تنش‌ها و فشارها عامل ۸۰درصد بیماری‌های جسمی- روانی است و همان‌طور که همه می‌دانیم شیوع کرونا به‌واسطه همه پیامدهای اقتصادی و اجتماعی که داشته و دارد از این امر مستثنا نیست. انسان موجودی اجتماعی است اما کرونا سبب شد تا از اجتماع و روابط اجتماعی جدا شود و در نتیجه فشارهای روانی زیادی را متحمل شود.

در واقع می‌توان گفت نه جامعه ما بلکه مردم همه جوامع درگیر، گرفتار اضطرابی مزمن شده و ناآرامی‌ها، بی‌طاقتی‌ها و سردرگمی‌ها همه‌گیر شده اما این بدان معنی نیست که دست‌وپای ما برای غلبه بر اوضاع نامطلوبی که پیش‌رویمان قرار گرفته، بسته است. انسان موجودی است صاحب تدبیر که می‌تواند اوضاع را مدیریت و برای خود و اطرافیانش شرایط امن روانی ایجاد کند. در این بین موضوع خودکنترلی و نه دیگرکنترلی، نقش مهمی دارد. به این معنا که هرکدام از ما بر عواطف و احساسات خویش کنترل داشته باشیم و سعی کنیم با واقعیت‌های زندگی سازگار شویم؛ سازگاری باعث ایجاد و بهبود سلامت روان می‌شود.

انسان سالم کسی است که از گذشته تجربه کسب کرده و برای زندگی آینده برنامه‌ریزی کند. ما در سال جدید باید از تجربه‌های تلخ سال ۹۹ درس بگیریم تا از حال‌های بدی که تجربه کردیم، عبور کنیم. ما باید در سال جدید زندگانی کنیم؛ زندگانی با زنده‌مانی فرق دارد. زندگانی، سازگاری با واقعیت‌ها و حقایق پیرامونی است. ما در سال جدید باید برای زندگی‌مان برنامه‌ریزی کنیم چون داشتن برنامه باعث دور شدن اضطراب و استرس از ما می‌شود. ما برای داشتن سلامت روان نیز به برنامه نیاز داریم و باید از برنامه‌روزی دست برداریم چون برنامه‌ریزی، فرصت‌ساز است و برنامه‌روزی، فرصت‌سوز. ما باید وقت و ساعات عمرمان را تقسیم کنیم و با افکار مثبت و دوری از فکرهای منفی به خودهیپنوتیزمی بپردازیم. اگر این کارها را انجام دهیم امسال قطعا حال‌مان از سال قبل بهتر خواهد بود.

غلبه بر غمگینی با انجام کارهای لذتبخش

مجید صفاری‌نیا، روان‌شناس اجتماعی: گزارش‌های حاصل از بررسی‌های انجام‌شده بر مبتلایان بهبودیافته از کرونا نشان می‌دهد که این بیماری به ذات خود باعث می‌شود مبتلایان در۵۰درصد موارد گرفتار اختلالات روانی ازجمله اضطراب و افسردگی یا وسواس شوند. این در حالی است که مطالعات نشان داده کسانی که مبتلا به اختلالاتی همچون افسردگی و اضطراب هستند خطر ابتلا به کرونا در آنها نسبت به مردم عادی بیشتر باشد. این دو موضوع به‌تنهایی نشان می‌دهد که شیوع کرونا در ایران و جهان تا چه حد بر سلامت روان جوامع اثرات منفی گذاشته و تا چه حد می‌تواند روحیه افراد را تحت‌تاثیر قرار دهد. کرونا در بیش از یک سالی که با ما بوده‌فرآیند اجتماعی بودن انسان‌ها را که فطرتا موجوداتی اجتماعی هستند، خدشه‌دار و در کنار مشکلات اقتصادی و اجتماعی و خانوادگی فشار زیادی را بر آنها تحمیل کرده‌است. مردم در این مدت نتوانستند آن‌طور که دل‌شان می‌خواهد دور هم جمع شوند، با کسانی که دوست‌شان دارند مراوده کنند، به تفریح بروند و کارهای مورد علاقه‌شان را انجام دهند، پس در نتیجه گرفتار حس غمگینی شدند. اما این وضع روحی نباید ادامه داشته‌باشد چون آن وقت زمان بسیار طولانی نیاز است تا اثرات منفی آن برطرف شود. پس در سال جدید مجموعه حکمرانی کشور باید تلاش کند حال مردم بهتر شود،‌ مخصوصا این که با انجام واکسیناسیون گسترده به مصونیت افراد که راهی است برای آرامش گرفتن ذهن‌ها، کمک کند. اما علاوه‌بر حکمران‌ها، مردم می‌توانند خودشان بهترین کمک حال خویش برای غلبه‌بر احوال و افکار بد باشند. ما می‌توانیم مطالعه کنیم، فیلم ببینیم، به موسیقی‌های خوب گوش دهیم، روابط اجتماعی مان را با رعایت موازین بهداشتی و مخصوصا از طریق فضای مجازی حفظ کنیم،‌ کارهای عقب‌مانده‌مان را انجام دهیم، درخانه با بچه‌ها بیشتر وقت بگذرانیم و به آنها آموزش‌های لذتبخش بدهیم، خودمان نیز کارهای جدید یاد بگیریم و آنچه را دوست داشته‌و به دلیل مشغله‌ها هیچ گاه سراغشان نرفته‌ایم، انجام دهیم. این راهکارها گرچه ساده به نظر می‌رسند ولی اگر درست اجرا شوند،‌ مانع انتقال حال بد از سال کهنه به سال جدید می‌شوند.

ترفندهایی برای داشتن حال خوب

معصومه تختی، روان‌شناس: کرونا بیش از یک‌سال است که به عنوان یک عامل تهدید وارد زندگی ما شده و با هر لحظه از زندگی ما همراه شده‌است. بسیاری از افراد که به مشکلات روانشناختی زمینه‌ای مبتلا بوده‌اند تحت تاثیر زیاد این بیماری قرار گرفته و سلامت روان‌شان به مخاطره افتاده‌است.

افرادی که در برابر بلاتکلیفی، ناتوانی دارند و همچنین از نداشتن کنترل بر اوضاع واهمه دارند افراد مضطربی هستند که در این دوره مضطرب تر شده‌اند و افراد دارای ویژگی وسواس بیش از پیش در دام این اختلال گرفتار شده‌اند. روابط بین فردی در بین اعضای خانواده‌هایی که دچار مشکلات تعاملی بودند، گرفتار تزلزل شده و تعارضات ناشی از آن افزایش فزاینده داشته‌است. حتی بسیاری از افرادی که هیچ نشانه‌ای نداشتند نیز دارای نشانه شده‌اند.

به نظر می‌رسد اگر با این دشمن موذی به‌درستی مقابله نکنیم دوره پس از کرونا با شیوع بالای اختلالات اضطرابی، وسواسی و بسیاری از اختلالات رفتاری ناشی از انزوای اجتماعی کودکان و نوجوانان روبه‌رو خواهیم بود. اما خبر خوب این است که داشتن تدابیر مقابله‌ای موثر می‌تواند ما را در گذر تاب‌آورانه از این بحران نه چندان موقت یاری کند.

توکل به خدا و تقویت ایمان می‌تواند به افراد دین باور کمک کند تا در مواجهه با مشکلات از روحیه بالایی برخوردار شوند. توکل به این معنی است که انسان هر تلاش منطقی و عاقلانه‌ای را که برای در امان ماندن از بیماری و مراقبت از خود لازم است انجام دهد و نگران آنچه نمی‌تواند برایش کاری انجام دهد نباشد و باور داشته‌باشد هیچ چیزی از ید قدرت خداوند متعال خارج نیست.

این باور را درونی کنیم که ما به عنوان انسان در عین قدرتمندی، محدودیت‌های زیادی برای کنترل آنچه رخ می‌دهد داریم و کرونا از آن نوع مسائل است. قبول این محدودیت می‌تواند به ما کمک کند با پذیرش واقعیت به اقدامات عاقلانه مثل رعایت بهداشت، حفظ فاصله‌اجتماعی و همچنین حفظ روحیه امیدواری و نشاط بپردازیم.

علم روان‌شناسی به این حقیقت اشاره دارد که ما هر آنچه را به مغز خود القا کنیم مغز آن را باور خواهد کرد و مطابق با آن دستوراتش را صادر می‌کند. پس عاقلانه است با تصورات مثبت روزمان را آغاز کنیم و شب‌ها با همین تصورات سر بر بالین بگذاریم. از تکرار جملات منفی بپرهیزیم و حتی‌الامکان با افرادی که مدام نگرانی را نشخوار و با صدای بلند بیان می‌کنند دمخور نباشیم.یکی از علل حال خراب کن برای عموم افراد و به‌ویژه افراد اضطرابی دنبال کردن اخبار در خصوص کروناست.

همچنین به دلیل گسترش شبکه‌های مجازی برخی شایعات در قالب خبر و به منظور جذب مخاطب و اهدافی غیرمسؤولانه نشر پیدا می‌کند پیشنهاد می‌شود از دنبال کردن خبرهای مربوط به کرونا و هرگونه خبر ناخوشایند که شنیدنش کمکی به دانش و زندگی ما نمی‌کند، پرهیز شود.

گلاسر، بنیانگذار تئوری انتخاب عنوان می‌کند بیماری‌ها و اختلالات با کیفیت روابط ارتباط دارند. اگر می‌خواهیم حال خوب و سلامت روان داشته‌باشیم لازم است بر روابط مهم خود کار کنیم. به ویژه در این دوران پر تنش اگر در روابط دچار مشکل هستیم حتما از درمانگران ذی‌صلاح کمک بگیریم. زمان هیچ چیزی را درست نمی‌کند اگر اقدامی موثر انجام نشود.

مطالعه کتاب، فراگیری یک مهارت جدید، مدیریت شبکه‌های اجتماعی و کاهش حضور در این شبکه ها، پرداختن به ورزش، انجام ریلکسیش، تنفس عمیق و مراقبه، آموزش یک زبان جدید، حفظ روابط اجتماعی با دوستان و اختصاص وقت گفت‌وگوی تلفنی با آنان یا حتی ملاقات با آنان در فضاهای باز مثل پارک با حفظ پروتکل، تماشای فیلم و کلیپ‌های کمدی، طراحی فعالیت‌های جذاب و مشترک و انجام آنها با اعضاب خانواده و نپرداختن وسواس‌گونه به پاکیزگی و تمیزکاری می‌تواند از کارسازترین پیشنهادها برای داشتن حال بهتر باشد.

مریم خباز - جامعه / روزنامه جام جم