آیا ژنتیک در مقاومت دندان‌ها به پوسیدگی مؤثر است؟

 درعین حال افرادی هم هستند که به‌طور منظم مسواک می‌زنند و نخ دندان می‌کشند اما دندان‌هایشان خراب می‌شود. دانشمندان معتقدند فاکتورهای ژنتیک نقش مؤثری در احتمال ایجاد پوسیدگی دندان‌ ها دارند.

گرچه مطالعات ژنتیک در دندانپزشکی کم است و این دانش در ابتدای راه خود قرار دارد، دانشمندان چند حوزه را در ایجاد پوسیدگی دندانی مشخص کرده‌اند که تحت‌تاثیر ژن‌ها قرار دارند.

تمایل به شیرینی‌جات: شاید این‌طور به‌نظر برسد همه افراد اعم از کودک و بزرگسال شیرینی دوست دارند اما دانشمندان ژنی را کشف کرده‌اند که باعث ایجاد تفاوت در افراد از نظر میل به شیرینی می‌شود.

درصورتی که سایر عوامل در دو فرد یکسان باشد کسی که ژن ذکرشده در او قوی‌تر باشد میزان میل به شیرینی در او بالاتر بوده و در نتیجه احتمال ایجاد پوسیدگی دندانی در او بالاتر است.

مینای دندان: در بین بافت‌های بدن بیشترین میزان موادمعدنی را دارد. تشکیل مینای دندان و شکل و اندازه آن مستقیم با ژن‌های مخصوصی کنترل می‌شود. پوسیدگی دندانی با از بین رفتن موادمعدنی مینا شروع می‌شود. باکتری‌های موجود در دهان، قند را به اسید تبدیل می‌کنند و این اسید باعث از بین رفتن مواد معدنی مینا و شروع پوسیدگی دندانی می‌شود. مطالعات ژنتیک نشان‌داده بیان برخی ژن‌ها می‌تواند باعث شکل‌گیری مینایی شود که نسبت به فرآیندهای اسیدی پوسیدگی‌زا، آسیب‌پذیرتر است.

میزان بزاق: برخی افراد به‌طور ژنتیک حجم بزاق بیشتر و رقیق‌تری دارند. بزاق می‌تواند غلظت قند مصرف‌شده و همچنین اسیدی را که باکتری‌ها تولید می‌کنند کاهش‌داده و درنتیجه احتمال ایجاد پوسیدگی دندانی را پایین بیاورد. همچنین بزاق وسیله‌ای است که موادمعدنی مثل کلسیم و فسفات و فلوراید را -که به محکم‌ترشدن مینای دندان کمک می‌کنند - به سطح دندان می‌رساند. به همین دلیل در افرادی که حجم بزاق بیشتری دارند احتمال ایجاد پوسیدگی کمتر است.

ترکیب باکتری‌های موجود در دهان: به‌طور طبیعی در دهان باکتری‌های متنوعی روی دندان‌ها، زبان و زیرلثه‌ها وجود دارد که برخی از آنها پوسیدگی‌زا و برخی دیگر غیرپوسیدگی‌زا هستند. سیستم ایمنی بدن برخی افراد به‌طور ژنتیک پاسخ بیشتری به باکتری‌های پوسیدگی‌ها نشان می‌دهد و باعث کاهش میزان آنها در ترکیب میکروبی دهان و در نتیجه کاهش احتمال ایجاد پوسیدگی می‌شود.

عوامل ژنتیک قابل تغییر نیستند اما این واقعیت نباید باعث شود که ما سلامت دهان خود را به دست تقدیر بسپاریم. همان‌طور که ابتدا گفته شد علاوه بر ژنتیک، عوامل محیطی و بهداشت دهان در احتمال ایجاد پوسیدگی نقش دارند.

رژیم غذایی سالم، مسواک‌زدن و نخ دندان کشیدن منظم، سیگارنکشیدن و استفاده از امکانات بهداشتی مثل دهان‌شویه‌ها از جمله عوامل محیطی مهم در کنترل سلامت دندان‌ها هستند و با توجه به آنها می‌توانیم احتمال ایجاد پوسیدگی را به‌میزان بسیار زیادی کاهش دهیم.

یکی از مهم‌ترین فاکتورهای محیطی، کنترل میزان قند در رژیم غذایی است. مواد قندی خصوصا نوشابه‌های قندی از مهم‌ترین عوامل ایجاد پوسیدگی دندانی هستند. در مقابل تنها فاکتور محیطی مؤثر برای جلوگیری از پوسیدگی دندان‌ها، ماده معدنی فلوراید است. استفاده از فلوراید در آب آشامیدنی، خمیردندان‌ها و فلورایدتراپی در مطب دندانپزشکی راه‌های استفاده از این ماده معدنی برای افزایش مقاومت دندان‌ها نسبت به پوسیدگی است.

دکتر نیکو اثنی‌ عشری - دندانپزشک / روزنامه جام جم