کاش قریب سیاسی نمی‌شد

اینها نوشته‌های روی سنگ مزار دکتر محمد قریب است در آرامستان شیخان قم. دکتر قریب که مدت‌ها از بیماری سرطان مثانه رنج می‌برد ۴۶سال قبل در چنین روزی از دنیا رفت و بنا به وصیتش در کنار مزار پدرش به خاک سپرده شد.

دکتر قریب، پزشک و روشنفکری بود که علاقه‌مند به فرهنگ بود و همه تلاشش را کرد تا سطح اطلاعات و سواد بهداشتی و سلامت مردم را بالا ببرد.

در این مسیر به راه سیاست هم کشانده شد و با سیاسیون زیادی هم رفت‌وآمد داشت. او تلاش می‌کرد شرایط اجتماعی ایران را بهبود بخشد اما دور از مردم نبود و به دلیل حرفه‌اش در وسط مردم بود آن‌هم نه مردم مرفه و پولدار بلکه عموم مردم و به‌خصوص آنهایی که اوضاع مالی چندان خوبی نداشتند.

دکترقریب روی سلامت کودکان متمرکز شد و اولین بیمارستان مخصوص کودکان را راه‌اندازی کرد و نام خود را به‌عنوان پایه‌گذار طب کودکان در تاریخ ایران به ثبت رساند.

دکتر قریب با سریال «روزگار قریب» ساخته کیانوش عیاری به عموم مردم ایران معرفی شد؛ سریالی خوش‌ساخت که پاییز۸۶ به مدت یک‌سال از شبکه سه روی آنتن رفت و با استقبال بی‌نظیر مردم روبه‌رو شد. در این سریال مهدی هاشمی نقش دکتر قریب را در میانسالی تا زمان فوتش بازی کرد و مهران رجبی، بازیگر نقش پدرش بود.

سریال روزگار قریب تا همین امسال بارها از شبکه‌های مختلف تلویزیون پخش‌شده و هر بار هم مخاطبان زیادی داشته است.

هوشنگ توکلی در این سریال نقش دکتر سیاسی، رئیس وقت دانشگاه تهران را بازی کرد. با این بازیگر قدیمی که مطالعات تاریخی هم دارد درباره دکتر قریب و نقشی که در سریال داشت هم‌صحبت شدم.

عیاری پای‌کار ماند

توکلی که در فیلم و سریال‌های زیادی بازی کرده و در سال‌های اول پیروزی انقلاب سریال مدرس با بازی زنده‌یاد خسرو شکیبایی را کارگردانی کرده است، درباره سریال دکتر قریب می‌گوید: آقای عیاری را از قبل انقلاب می‌شناسم از زمانی که در سینمای آزاد اهواز فیلم هشت میلی‌متری می‌ساخت. از همان زمان می‌شد حدس زد او با خلاقیت و دید روشنی که دارد در آینده سینمای ایران تأثیرگذار خواهد بود. برای ساخت سریال روزگار قریب زحمت زیادی کشید و شاید اگر شخص دیگری جز او کارگردانی این اثر را به عهده می‌گرفت، کار تمام نمی‌شد. خط قرمزهای تلویزیون زیاد بود و او باید مدام سناریو را روتوش و بازنویسی می‌کرد تا هم به روند کار آسیبی نرسد و تاریخ تحریف نشود و هم سفارش‌دهنده کار راضی باشد. تا جایی که می‌دانم هم در زمان نگارش و هم فیلمبرداری و تدوین، بخشی از کار با حذفیات و تعدیل‌هایی روبه‌رو می‌شد و بخشی هم که در زمان پخش حذف می‌شد اما آقای عیاری با بینش و سواد خوبی که دارد، کار را چنان ساخت که نقد منفی زیادی به آن وارد نشد و کار به سرانجام خوبی رسید و مردم و منتقدان آن را پسندیدند. هرچند من با حذف بخش‌های تاریخی نه‌تنها در سریال روزگار قریب که در هر کاری که به تاریخ ایران می‌پردازد، مخالفم. معتقدم تلویزیون به ‌عنوان پرمخاطب‌ترین رسانه کشور یا نباید وارد موضوعات و شخصیت‌های تاریخی شود یا زمانی که این اتفاق افتاد باید بی‌طرفی خود را حفظ کرده و اجازه دهد تاریخ با شفافیت و بدون اعمال سانسور روایت شود چون نمی‌توان به مردم تاریخی را نشان داد که در واقعیت آن شک یا حذف و اضافات آن زیاد است. به نظر من جوانان ما باید آینده را ببینند و نگاه‌شان به آینده باشد اما درست مانند زمانی که رانندگی می‌کنی و باید نگاهت به روبه‌رو باشد اما برای امنیت بیشتر از آینه، عقب را هم نگاه کنی؛ جوانان هم باید برای ساخت آینده شفاف و روشن حتما تاریخ و گذشته را بدانند تا بتوانند آینده‌ای شفاف بسازند. نمی‌توان به گذشته نگاه نکرد و شخصیت‌های موثر تاریخ ایران را نشناخت و آینده خوبی ساخت. دکتر قریب و هم‌دوره‌های او را جوانان حتما باید بشناسند و سریال روزگار قریب برای شناساندن این شخصیت گام موثر و خوبی است.

رئیس دانشگاه مستقیم وارد تاریخ شد

توکلی درباره نقش دکتر سیاسی در سریال روزگار قریب می‌گوید: دکتر سیاسی در کارنامه خود هم وزارت دارد و هم بنیانگذار کوی دانشگاه تهران است و هم کسی است که برای استقلال دانشگاه تهران تلاش زیادی کرد و وقتی دانشگاه از وزارت فرهنگ جدا شد به ریاست آن انتخاب شد. در اتفاقاتی که منجر به کودتای ۲۸ مرداد شد و نظامیان به دانشگاه تهران یورش بردند، سیاسی دیدگاه خود را کاملا مشخص علنی کرده و مخالفت خود با حمله به دانشگاه و برخورد با دانشجویان را اعلام کرد؛ به همین دلیل از ریاست دانشگاه برکنار شد. بعد از آن هیچ پست دولتی را قبول نکرد به همین دلیل بعد از این که از ریاست دانشگاه تهران حذف شد، مستقیم وارد تاریخ شد و مردم ایران او را به عنوان مردی وطن‌دوست، باسواد و خوش‌نام برای همیشه به یاد خواهند داشت. من در سریال روزگار قریب در دو قسمت بازی داشتم اما از حضور در این سریال و بازی در این نقش بسیار خوشحالم و آن را یکی از بهترین نقش‌هایم می‌دانم. به این دلیل که برای شخصیت دکتر سیاسی احترام ویژه‌ای قائلم همچنان که برای دکتر قریب هم همین احترام را قائلم و بسیار او را دوست دارم. آقای عیاری با تیزهوشی و خلاقیت در سریال دکتر قریب نه تنها زندگی این شخصیت مهم را به تصویر کشید بلکه شخصیت‌های معاصر و مهم دوره او را هم به مردم معرفی کرد؛ شخصیت‌هایی مانند دکتر سیاسی و مهندس بازرگان و بقیه هر چند خیلی کم در این سریال حضور داشتند اما آقای عیاری با روایت بخشی از دیدگاه‌های اجتماعی و سیاسی آنها و تاثیرشان بر روند زندگی دکتر قریب و انتخاب‌های او، به این شخصیت‌ها ادای دین کرد.

پزشکی که قاطی سیاست شد

دکتر قریب، آدم باسواد و بامعلوماتی بود. هم به علوم حوزوی و مذهب آشنایی داشت و هم غرب و علوم این خطه را می‌شناخت. آقای قریب هم پزشک بود و هم روشنفکری که با این ایده جلو می‌رفت که می‌توان با استفاده از ره‌آوردهای غرب، ایران پیشرو ساخت. اما این ایده شکست خورد شاید به این دلیل که ایشان و هم‌عصرانش در تحلیل غرب و دستاوردهایش افراط کردند یا نگاهشان به سنت و مذهب عالمانه نبود. معتقدم اگر دکتر قریب روی شاخه پزشکی متمرکز می‌شد و وارد جریانات سیاسی نمی‌شد، موفق‌تر بود اما ایشان نگاهش فرهنگی و بر این باور بود که اصلاحات اجتماعی از مسیر اصلاحات فرهنگی عبور می‌کند به همین دلیل نمی‌توانست در این مسیر وارد جریانات سیاسی نشود. او شخصیتی بود که نمی‌توانست در قبال اتفاقات اجتماعی بی‌تفاوت باشد. فرد آگاهی بود و اصلاحاتی که مدنظر داشت، قابل قبول بودند و باید انجام می‌شدند اما کار از جایی لنگید که نگاهش مانند بقیه هم‌دوره‌ای‌هایش بیشتر از آن‌که به داخل باشد به غرب بود. با همه اینها اتفاقاتی که در زمینه درمان و پزشکی در کشور رقم زد بی‌نظیر است و او را می‌توان یکی از پیشگامان پزشکی نوین در ایران دانست. نامش و فعالیت‌هایش برای همیشه در تاریخ ایران ثبت شده و خواهد ماند و همه ما به دکتر قریب احترام گذاشته و خواهیم گذاشت.

طاهره آشیانی - روزنامه نگار / روزنامه جام جم