آثار و پیامدهای دنیوی گناه

به گزارش جام جم آنلاین و به نقل از خبرگذاری رسمی حوزه، «وَ ما أَصابَكُمْ مِنْ مُصيبَةٍ فَبِما كَسَبَتْ أَيْديكُم‏‏.» اساساً گناه، داراى آثار وضعى است؛ یعنى بسیارى از گناهان، مکافاتى در این جهان دارند. این نوشتار ، آثار گناه در دنیا و آخرت را بحث خواهد کرد.

واژه‌شناسی گناه

گناه، به معنای بزه، خبط، خطا، سیئه، معصیت، منکر، تقصیر، جرم، جنایت و وزر می‌باشد. در حقیقت، گناه، همان انجام کار ناروا و سرپیچی از قانون شرع، عرف و فطرت را گویند. در این میان، دو واژه «ذنب» و «اثم» در فرهنگ اسلامی کاربرد بیشتری دارند. «ذَنَب» به‌ معناى دُم حیوان، و ذَنْب به مفهوم گرفتن دُم حیوان است. هر فعلی که عاقبتش وخیم است، آن را ذَنْب گویند؛ زیرا جزاى آن، مانند دُم حیوان در آخر است‏.«اِثم» نیز نام کارهایى است که انسان را از ثواب باز می‌دارند. به ‌نظر می‌آید که معناى اصلى «اثم»، ضرر باشد. در فرهنگ قرآنی، «اثم» یعنی هر آن چیزى که دارای ضرر و زیان باشد. در این صورت، به گناه و مطلق کار حرام، از آن جهت «اثم» گفته شده که ضرر است و آدمی را از خیر باز می‌دارد. «آثم» یعنى گناهکار، و «اثیم» صیغه مبالغه است. کلمه «اثم» با سایر مشتقات آن، 48 بار در قرآن به‌کار رفته است.

اهمیت بحث

اهمیت سخن‌گفتن درباره آثار گناهان، در این است که اگر انسان اطلاعات بیشتری درباره پیامدهای زیان ‌بار گناهان در این دنیا داشته باشد، سعی می‌کند از آن اجتناب نماید؛ مثلاً اگر بداند که خودداری از پرداخت زکات موجب کاهش نزولات آسمانی، ترک امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر سبب تسلط ستمگران و بدکاران بر سرنوشت مردم، رباخواری مایه ناامنی و تهییج فقرا بر ضدّ رباخواران می‌شود و همچنین، گناهانی مانند: قطع صله رحم، قسم ناحق و دروغگویی موجب کوتاهی عمر و رسوایی انسان خواهد شد،بی‌تردید، در رفتار خود تجدید نظر می‌کند.

تفاوت آثار دنیوی و اخروی

از منظر اسلام، تحمل مکافات دنیوی گناهان، برای انسان آسان‌تر از عذاب‌های آخرت است و کیفرهای دنیوی، پاک‌کننده آلودگی گناهان است. پیامبر اکرم(ص) فرمود: «مَا عَفَا اللَّهُ عَنْهُ فِي الدُّنْيَا فَهُوَ أَكْرَمُ مِنْ أَنْ يَعُودَ فِيهِ وَ مَا عَاقَبَ عَلَيْهِ فِي الدُّنْيَا فَهُوَ أَعْدَلُ مِنْ أَنْ يُثَنِّيَ عَلَى عَبْدِه؛ هر گناهى را که خداوند در دنیا عفو کند، بزرگ‌تر از آن است که در آخرت انسان را به جهت آن مجازات نماید و گناهانى را که در دنیا به دلیل آن، آدمی را مکافات داده، عادل‏تر از آن است که در آخرت او را دوباره مجازات کند.»

مردی از یاران رسول خدا(ص) از خانه خویش بیرون آمد. در راه، دختر دلربایی را با لباسی زیبا دید و به دنبال آن دخترِ نامحرم به راه افتاد و به این نگاه حرام ادامه داد، تا اینکه ناگهان صورتش به دیواری اصابت کرد و به‌شدت مجروح شد. آن مرد به خود آمد که این آسیب، پیامد کار زشت او بوده است. زود به نزد پیامبر اکرم(ص) آمد و ماجرا را به عرض حضرت رساند. حضرت فرمود: «خداوند به تو لطف نموده که پیامد گناهت را در این جهان به تو رسانیده است؛ زیرا خدای متعال اگر بخواهد کسی را مکافات دهد، پیامد عملش را به قیامت افکند و چون خیر کسی را بخواهد، در این دنیا وی را به عقوبت گناهش دچار می‌سازد.»

شکل‌گیری گناهان جدید

متأسفانه در عصر حاضر، افزون بر گناهان شناخته‌شده، معصیت‌های جدید در جامعه پدید آمده است. گذشته از رواج گناهان کبیره، مانند: تجاوز به حقوق دیگران، رعایت‌نکردن حق الناس، اختلاط مال حلال و حرام ، مسابقه در ثروت‌اندوزی و اشرافی‌گری از راه‌های نامشروع، ترک واجبات و انجام محرمات، ارتباط زن و مرد نامحرم و ده‌ها گناه دیگر، امروزه شاهد معصیت‌های جدیدی هستیم که قبلاً دیده نمی‌شد؛ از جمله: رواج بی‌حیایی در مجامع عمومی به سبک غربی، فیلم‌برداری از خلوت‌های مردم و نشر آن در فضای مجازی، افتخار به روابط نامشروع، مسابقه در رباخواری و حرام‌خوری به سبک جدید و انواع گناهان جنسی که جملگی آثار جدیدی در پی دارند. امام کاظم(ع) گناهان جدید را عامل بلاهای جدید معرفی کرده و فرموده: «کُلَّمَا اَحْدَثَ النَّاسُ مِنَ الذُّنُوبِ مَا لَمْ یَکُونُوا یَعْمَلُونَ، أَحْدَثَ اللّهُ لَهُمْ مِنَ الْبَلاَءِ مَا لَمْ یَکُونُوا یَعُدُّون؛هر زمان که مردم مرتکب گناهانى تازه و بى‏سابقه شوند، خداوند نیز آنان را مبتلا به بلاهاى تازه‏اى سازد که فکرش را نمى‏کردند.»

قرآن کریم نیز از گسترش گناه در زمین سخن می‌گوید؛ گناهانی که برخی از آنها با توجه به شرایط زمان به وجود می‌آید: «ظَهَرَ الْفَسادُ فِي الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ بِما كَسَبَتْ أَيْدِي النَّاسِ لِيُذيقَهُمْ بَعْضَ الَّذي عَمِلُوا لَعَلَّهُمْ يَرْجِعُون‏؛ فساد، در خشکی و دریا به سبب کارهایی که مردم انجام داده‏اند، آشکار شده است. خدا می‏خواهد نتیجه بعضی از اعمالشان را به آنان بچشاند؛ شاید [به سوی حق] بازگردند.»

آثار دنیوی گناه

با توجه به مطالب یادشده، در ادامه به معرفی برخی آثار دنیایی گناه می‌پردازیم:

1. فاسدشدن قلب

اوّلین اثر گناه در این دنیا، فاسدشدن قلب آدمی است. امام باقر فرمود: «مَا شَیْ‏ءٌ أَفْسَدَ لِلْقَلْبِ مِنَ الْخَطِيئَةِ، إِنَّ الْقَلْبَ لَيُوَاقِعُ الْخَطِيئَةَ فَمَا تَزَالُ بِهِ حَتَّى تَغْلِبَ عَلَيْهِ فَيَصِيرَ أَسْفَلُهُ أَعْلَاهُ وَ أَعْلَاهُ أَسْفَلَه‏؛هیچ چیز قلب آدمی را به قدر گناه فاسد نمی‌کند. قلب وقتی با گناه آشنا شد، روزبه‌روز بیشتر به آن متمایل می‌گردد؛ تا جایی که گناه بر آن چیره شود. آن ‌وقت، قلبش زیر و رو و فاسد گردد.»

2. رسوایی

از دیگر آثار گناهان، رسوایی در دنیاست. اگر شخص از گناهان خود توبه نکند، دیر یا زود خداوند او را رسوا و خوار می‌کند. امام علی فرمود: «مَنْ تَلَذَّذَ بِمَعَاصِي اللَّهِ أَوْرَثَهُ اللَّهُ ذُلًّا؛هرکس با گناه‏ و از طریق آن لذت‏جویى کند، خداوند او را خوار و ذلیل مى‏نماید.» به این جهت، حضرت علی(ع) می‌فرماید: «اللَّهُمَ‏ اغْفِرْ لِیَ‏ الذُّنُوبَ‏ الَّتِي‏ تَهْتِكُ‏ الْعِصَمَ؛خدایا! ببخش آن گناهانى را که پرده‏ عصمتم را مى‏درد و رسوایم می‌کند.»

3. غفلت

از پیامدهای شوم گناه، فراموشی و غفلت است. حضرت رسول(ص) فرموده: «إِنَّ الْعَبْدَ لَيُذْنِبُ الذَّنْبَ فَيَنْسَى بِهِ الْعِلْمَ الَّذِي كَانَ قَدْ عَلِمَهُ؛آدمى مرتکب گناهى می‌گردد و در اثر آن، علومى که فرا گرفته بوده، فراموش می‌کند.» امام صادق درباره دروغ فرمود: «إِنَّ مِمَّا أَعَانَ اللَّهُ بِهِ عَلَى الْكَذَّابِينَ النِّسْيَان؛از جمله چیزهایی که خداوند با آن دروغ‌گویان را عقوبت می‌کند، فراموشی است.»