خورشید فردا در بلندترین روز سال می گیرد

اگر به فكر دیدن خورشیدگرفتگی فردا هستید، پیش از هر چیز به‌یاد داشته باشید كه چون از نوع جزئی است، دیدنش با چشم غیرمسلح نیاز به فیلترهای مناسب و استاندارد دارد. در غیر این صورت با نگاه مستقیم به خورشید چیز خاصی دستگیرتان نخواهد شد و به نظرتان خواهد رسید كه آفتاب مثل هر روز است. البته این هم بستگی دارد به این‌كه فردا از كجای ایران در حال دیدن این كسوف باشید.

مثلا اگر از تهران به تماشای این كسوف بنشینید تاریك شدن آسمان برایتان محسوس نخواهد بود. اما اگر ساكن مناطق جنوب شرق كشور و استان‌هایی همچون كرمان و هرمزگان و به‌ویژه سیستان و بلوچستان باشید، در این صورت در اوج خورشیدگرفتگی اگر با دقت به روشنایی روز و اطراف دقت كنید احساس می‌كنید روشنایی روز از چیزی كه باید 10 صبح باشد كمتر است!

همان‌طور كه حتما می‌دانید، كره ماه در زمان خورشیدگرفتگی در حالی كه در مسیر گردش به دور زمین از دید ما زمینیان به آرامی در مدار خود رو به مشرق در حال جابه‌جایی است، به علت شرایط خاص مداری‌اش درست از مقابل قرص خورشید عبور می‌كند. در نتیجه سایه و نیم‌سایه كره ماه در این زمان روی مناطقی از زمین می‌افتد.

 

به این ترتیب ساكنان این مناطق شاهد خورشیدگرفتگی در آسمان خواهند بود. بسته به این‌كه كجای كره زمین باشید یا در ایران ساكن چه ناحیه‌ای باشید، سایه ماه در زمان متفاوتی نسبت به سایر شهرها ممكن است به شهر یا روستای شما برسد و به این ترتیب زمان آغاز كسوف، اوج خورشیدگرفتگی و پایان آن و همچنین درصد گرفت (مساحت پوشیدگی قرص خورشید با قرص ماه) در زمان اوج خورشیدگرفتگی با سایر مناطق ممكن است متفاوت باشد.

در نقشه روبه‌رو، وضعیت رخداد خورشیدگرفتگی اول تیر 99 را روی نقشه جهان و همچنین نقشه ایران می‌بینید.

همان طور كه در نقشه به‌وضوح مشخص است، بهترین منطقه ایران برای دیدن این خورشیدگرفتگی استان سیستان و بلوچستان و به‌ویژه گواتر و پسابندر به‌عنوان جنوب‌شرقی‌ترین نقطه ایران، ایده‌آل‌ترین شرایط برای رصد این خورشیدگرفتگی را خواهند داشت.

از آنجا كه ساعت 2 و 13 دقیقه بامداد فردا یكشنبه اول تیر 99، خورشید از نظر نجومی به نقطه انقلاب تابستانی می‌رسد، طول روز فردا اندكی (در حد ثانیه) بلندتر از امروز است و از این رو فردا را می‌توان بلندترین روز سال 99 دانست؛ درست نقطه مقابل شب یلدا كه بلندترین شب سال برای ما در نیمكره شمالی زمین محسوب می‌شود.

در جدول زیر زمان‌های محاسبه شده برای وقوع كسوف جزئی فردا را برای 12 شهر كشور مشاهده می‌كنید. محاسبات بر اساس داده‌های وبگاه timeanddate.com انجام شده است.

 

اگر كسوف فردا را به هر دلیلی نبینیم، كسوف بعد از آن که از ایران قابل مشاهده خواهد بود چه زمانی رخ می‌دهد؟ این سوالی است كه از علی ابراهیمی‌سراجی، از منجمان آماتور باتجربه ایران در رصد گرفت‌های ماه و خورشید پرسیدم.

ابراهیمی‌سراجی در پاسخ این سوال به جام‌جم گفت: «كسوف بعدی سوم آبان 1401 رخ می‌دهد و پس از آن بایستی منتظر كسوف تا 11 مرداد 1406 بمانیم.» وی در ادامه فهرستی از كسوف‌های سال‌های آتی تا كسوف كلی 1412 ایران را در اختیارمان قرار داد كه اطلاعاتش در جدول روبه‌رو آمده است.

دیدن این كسوف نیاز به استفاده از عینك مخصوص رصد خورشیدگرفتگی و استفاده از فیلترهای خاص برای نصب در مقابل عدسی یا آینه تلسكوپ‌ها را دارد. راه دیگر استفاده از فیلترهای جوشكاری با نمره بالای 12 است. با این حال ممكن است چنین تجهیزاتی را در اختیار نداشته باشید.

در این صورت راه‌های زیر برای تماشای زنده كسوف فردا را پیشنهاد می‌كنم:

در اینترنت جست‌وجو كنید و ببینید آیا رصدخانه، گروه یا انجمن نجومی خاصی در شهر و استان شما وجود دارد كه برای كسوف فردا برنامه عمومی ویژه‌ای برای رصد خورشیدگرفتگی ترتیب داده باشد.

در تهران مراكزی مانند مركز علوم و ستاره‌شناسی تهران، رصدخانه زعفرانیه و آسمان‌نمای گنبد مینا معمولا برای چنین رویدادهایی برنامه‌های عمومی رصد با تلسكوپ ترتیب می‌دهند. یا مثلا در اصفهان، مركز نجوم ادیب و در شیراز، رصدخانه قطب‌الدین شیرازی معمولا برنامه‌های رصد عمومی در زمان رخ‌ دادن چنین پدیده‌هایی را اجرا می‌كنند اما امسال این موضوع به‌ویژه به علت شیوع كرونا پیچیدگی‌های خاص خود را دارد.

تا زمان تنظیم این گزارش، خبر موثقی از برگزاری چنین برنامه‌هایی منتشر نشده است. با این حال شما با جست‌وجوی شماره تلفن یا هر راه تماسی از این مراكز در اینترنت می‌توانید نسبت به این موضوع مطمئن شوید.

معمولا شبكه‌های مختلف تلویزیون در زمان وقوع خورشیدگرفتگی به پخش زنده این رویداد با حضور كارشناسان نجومی می‌پردازند. از جمله فردا در زمان وقوع كسوف، شبكه 4 سیما قرار است در برنامه «راهنمای مسافران كهكشان» پخش زنده رصد خورشیدگرفتگی را از جزیره كیش برای بینندگان تلویزیون پوشش دهد.

اگر امكان رصد با تلسكوپ را پیدا نكردید، یك راه خوب، تماشای زنده این رویداد در اینترنت است. فردا هزاران وبگاه به صورت زنده به پوشش این پدیده خواهند پرداخت. پیشنهاد من این است كه از وبگاه space.com استفاده كنید یا در میان وبگاه‌های ایرانی سراغ آپارات یا لایوهای اینستاگرامی مراكز نجومی بروید.

كسوف فردا در حقیقت نوعی كسوف حلقوی است كه از ایران به صورت جزئی دیده می‌شود. زمانی كه موقعیت مداری ماه در مسیر گردش به دور زمین به گونه‌ای باشد كه ماه در دورترین نقطه مداری نسبت به زمین باشد، در این صورت قرص ماه هم‌اندازه قرص خورشید و گاه كوچك‌تر از قرص خورشید به نظر خواهد رسید.

 

در این صورت اگر ماه و خورشید از نظر نجومی در یك گره مداری واقع شده باشند و امكان ایجاد كسوف مهیا باشد، وقوع خورشیدگرفتگی در این شرایط به صورت حلقوی رخ می‌دهد كه در این صورت قرص ماه قادر به پوشاندن تمام قرص خورشید نخواهد بود و در اوج خورشیدگرفتگی ناظران زمینی كه با عینك و فیلتر مخصوص خورشیدگرفتگی را تماشا می‌كنند شاهد حلقه‌ای درخشان در آسمان خواهند بود. در حقیقت در چنین حالتی انتهای مخروط سایه ماه در فضا به زمین نمی‌رسد و به این ترتیب است كه ناظران زمینی وقوع خورشیدگرفتگی حلقوی را به نظاره می‌نشینند.

فردا تمام مناطقی از زمین كه روی خط قرمزرنگ وسط نقشه بالا قرار دارند این خورشیدگرفتگی را به صورت حلقوی مشاهده می‌كنند.

نزدیك‌ترین ناحیه به محدوده خشكی‌های ایران كه بتوان از آنجا خورشیدگرفتگی فردا را به صورت حلقوی دید در 60 كیلومتری جنوب‌شرقی پسابندر و در آب‌های دریای عمان واقع شده است كه با توجه به قرار داشتن در آب‌های آزاد، سفر به این منطقه برای علاقه‌مندان به صورت معمول كار آسانی نخواهد بود. اما همان‌طور كه می‌بینید بسیاری از ساكنان چین، هند، پاكستان، عمان، یمن و برخی كشورهای آفریقایی می‌توانند شاهد وقوع این كسوف به صورت حلقوی باشند.