ماجرای یک فیلترگرام

با این‌که امروز دیگر این پیغام روی صفحه ظاهر نمی‌شود، اما نکته مهم این است که اینستاگرام به اندازه‌ای هوشمند است که می‌تواند با دسته‌بندی کلمات و حتی تصاویر از دیده شدن محتواهای مختلف و حتی مشابه به یکدیگر که از کلیدواژه‌های یکسان استفاده کرده‌اند، جلوگیری کند. در اینجا می‌خواهیم نگاهی به همین فعالیت به ظاهر مثبت اینستاگرام داشته باشیم؛ این‌که چطور محتواهای منتشر شده را مدیریت می‌کند و در بسیاری موارد بدون این‌که کاربران متوجه شوند، محتوایی را از دیدشان مخفی و در عوض محتوای دیگری را پیش چشمان قرار می‌دهد.

آزادی بیان در شبکه‌های اجتماعی یعنی چه؟

عنصر اصلی در شبکه‌های اجتماعی بازخورد،‌ انعکاس ایده‌ها و نظرات فردی است که مفهومش همان «آزادی بیان» می‌شود. رسانه جایی است که هر فردی نقطه‌نظر و دیدگاه‌های خودش را بیان می‌کند و این یکی از کارکردهای بسیار مهم رسانه است که باید به‌عنوان یک محیط باز عمل کند و منعکس‌کننده و بازتاب‌دهنده ایده‌ها باشد. با این‌حال صاحبان رسانه و سرمایه با نفوذ در سرویس‌های مجازی خود در کشور‌های دیگر قوانین آزادی بیان را نقض می‌کنند. آنها روی محتوا، سرویس‌ها و خدماتی که ارائه می‌دهند، مهندسی دارند و به‌راحتی می‌توانند همه‌چیز را کنترل کنند. البته باید بدانید همه‌چیز به مدیریت محتواهای منتشر شده محدود نمی‌شود، این شبکه‌های اجتماعی به خودشان اجازه می‌دهند به اطلاعاتی مانند موقعیت جغرافیایی، شنود اطلاعات و داده‌های شخصی افراد هم دسترسی داشته باشند.

جنایت‌های شما را می پوشانیم

اینستاگرام تقریبا از چهار سال قبل پست‌‌های مربوط به حزب‌‌ا... و یمن را حذف می‌کرد، شاید ما کمتر متوجه شده باشیم که به‌دلیل استفاده کمترمان از این شبکه و انتشار پست‌هایی با چنین محتوایی بوده است؛ اما در چند سال اخیر با توجه به این‌که بسیاری از خبرگزاری‌ها و رسانه‌های مختلف در اینستاگرام فعالیت داشتند و اخبار را منتشر می‌کردند، خبرهای مربوط به یمن بدون در نظر گرفتن این‌که دقیقا چه محتوایی دارد به‌دلیل خشونت حذف می‌شد. حتی حساب‌های کاربری که فعال بودند و دنبال‌کننده‌های زیادی هم داشتند مسدود می‌شدند. این در حالی بود که اگر یکی از رسانه‌های غربی تصاویری از همان جنگ یمن را منتشر می‌کرد، به مشکل برنمی‌خورد، چون محتوای آن مطابق با خواسته‌های خودشان بود. حذف پست یا مسدود شدن حساب کاربری از مواردی‌ است که بعد از شهادت سردار سلیمانی بیشتر ایرانی‌ها آن را تجربه کردند. می‌دانید اینستاگرام عکس کامل، محو شده و استفاده شده در فیلم از حاج قاسم را حذف می‌کند، روی اسمش در کپشن، در فیلم، در صدای روی فیلم حساس است و همه را حذف می‌کند. اما همین الان اگر حوصله کردید پست‌های قدیمی اکانت رسانه‌‌های خبری دیگر مثل رویترز، بی‌بی‌سی یا تایم را بررسی کنید، می‌بینید که عکس‌های حاج‌قاسم آنها با لباس سپاه همچنان در صفحات‌شان وجود دارد، با این تفاوت که کپشن آنها از کشته شدن حرف می‌زند و آمریکا مقصر نیست! پس اینستاگرامی که روی پست‌هایش خیلی حساس است، اتفاقا خبرها را هم مدیریت می‌کند تا چیزی که می‌خواهد را به مردم برساند. تصور کنید که امروز اگر کسی همین خبر حاج‌قاسم را تنها در اینستاگرام سرچ کند، هرگز متوجه جنایتی که آمریکا انجام داده، نمی‌شود.

هدایت جریان‌های خبری

از سال ۲۰۱۲ که نسخه اندروید اینستاگرام عرضه و تنها در یک روز بیش از یک میلیون بار نصب شد، رشد مخاطبان این شبکه اجتماعی همواره رو به افزایش بوده است. حالا علاوه بر این‌که همه حساب کاربری دارند، بعضی‌ها هم هستند که چند حساب را مدیریت می‌کنند؛ از حساب‌های ناشناس تا حساب‌‌های خبری مختلف.

اما از همان سال ۲۰۱۲ اینستاگرام قوانین سفت و سختی را برای محتواهای منتشر شده در بستر خودش در نظر گرفت، با قرار دادن دکمه ریپورت برای مخاطبان از آنها خواست هر محتوای نامناسبی را گزارش دهند تا آنها بتوانند پیگیری کنند. اما همه‌چیز به ریپورت ختم نمی‌شود. اینستاگرام ابتدا با استفاده از هشتگ و بعدتر خود کلمه‌ها در پست‌های منتشر شده آنها را مدیریت کرد. به شکلی که با تمرکز روی برخی کلمه‌ها یا آنها را حذف می‌کند یا اجازه چرخیدن پست در صفحه دنبال‌کننده‌هایش را نمی‌دهد. یک هوش مصنوعی دقیق که به گفته خودشان از انتشار محتوای مخالف قوانین جلوگیری می‌کند، اما کدام قانون؟قانونی که با آن جریان‌های خبری را به شیوه‌ای که می‌خواهند هدایت می‌کنند.

آزادی‌بیان یک شوآف رسانه‌ای

همین هفته قبل فیسبوک اعلام کرد محتواهای مربوط به صدا و سیمای ایران را از اینستاگرام حذف می‌کند، آن‌‌هم به دلیل رفتار هماهنگ در انتشار پست‌های مشابه! اتفاقی که به دلیل پخش یک برنامه از تلویزیون به راحتی رخ می‌دهد، اما دیگر خیلی فرقی ندارد، مهم حذف کردن و مسدودسازی چیزهایی‌ است که آنها نمی‌خواهند در شبکه اجتماعی‌شان دست به دست شود.

واقعیت این است امروز آزادی بیان قبل از این‌که یک تئوری باشد، دستمایه سیاسی است که با آن به سوریه حمله کنند، پروپاگاندای رسانه‌ای علیه ایران و روسیه به کار ببرند، خود را بهترین کشور دنیا بنامند و مردم سایر ملل را عاشق خود کنند. در حقیقت آزادی چیزی بیشتر از یک شوآف رسانه‌ای نیست و کاش دست‌کم آنهایی که مریدان غرب هستند هم اینها را ببینند و بدانند در مهد دموکراسی هم اگر حرف و رفتاری خلاف خواسته‌شان زده شود، حتما آن را قلع و قمع می‌کنند.

شراره داودی - مجازیست / روزنامه جام جم