گفت‌وگو با سعید بیابانکی؛ شاعر و نویسنده

انار مثل قلب خود ماست

من اناری را، می‌کنم دانه، به دل می‌گویم: خوب بود این مردم، دانه‌های دلشان پیدا بود... پاییز که شروع می‌شود، انارها که دانه دانه روی طبق دکان‌ها چیده می‌شوند، جوان‌ها و آنهایی که هنوز رمقی برای دلشان باقی مانده که شعر بخوانند و با حال و هوای اندوهگین پاییزی، صبح و ظهر و غروب احوالات مختلف را تجربه می‌کنند، این شعر سهراب سپهری را در شبکه‌های اجتماعی به‌خصوص اینستاگرام به اشتراک می‌گذارند تا هم نشان دهند، شعر معاصر را می‌شناسند هم دلگیری خود را به دیگران ربط دهند و بگویند که از دورویی مردمان گله‌مندند.

کد خبر: ۱۲۳۷۵۳۳

پاییز که شروع می‌شود، انارها می‌آیند با آن دانه‌های قشنگ و سرخ‌شان که هوش از سر آدم‌های معمولی می‌برند چه برسد به این که آن آدم طبع شاعری هم داشته باشد و از پیرامونش الهام بگیرد. شاعری مثل میرزا نعیم اصفهانی، شاعر دوره قاجار که در بهاریه خود درباره انار می‌سراید: طبیعت لعل ساز لعل تراشیده باز
لعل تراشیده را پهلوی هم چیده باز
پهلوی هم چیده را به نقره پیچیده باز
به نقره پیچیده را به حقه پوشیده باز
به حقّه پوشیده را به نام نامیده نار
و یا مصطفی رحماندوست که از انار الهام می‌گیرد و با زبانی کودکانه می‌نویسد: صد دانه یاقوت/ دسته به دسته/ با نظم و ترتیب یک جا
نشسته....
سعید بیابانکی هم چند سال قبل در شب تولدش از انار الهام می‌گیرد و در بخشی از یک شعر می‌نویسد: انار تیکه تیکه تازه فهمید/ که دست مهربونش بی‌نمک بود
رفیقام کاشکی روزی بفهمن/ دل من اون انار پر ترک بود...!
معماری خیره‌کننده انار
خبر رسیده که از امروز هوای تهران و بسیاری از مناطق کشور بارانی و برفی می‌شود، اما در ریه‌های ما آن‌قدر سرب و هوای آلوده ذخیره شده که باران و برف‌ها و بادهای زیادی نیاز است تا هوای دل‌مان پاک شود. بیشتر روزهای پاییز امسال تا همین الان خاکستری و آلوده و خشک بود و ما ته ذهنمان به دنبال پاییزی می‌گردیم که پاییز واقعی باشد، اما هوا که سرسازش ندارد، چشم‌مان به دنبال مابه‌ازاهایی می‌گردد تا پاییز را گم نکنیم؛ انار یکی از همان ما‌به‌ازاها است که کمک‌مان می‌کند پاییز رنگارنگ و زیبا را به یاد بسپاریم. ما از تماشا و خوردن انار درون‌مان را پاییزی می‌کنیم و شاعران با کلمات و واژه‌هایی که می‌سازند، برای آیندگان نوشته‌هایی را به یادگار می‌گذارند که اگر شرایط از اینی که هست بدتر شد، مردمان آینده بدانند که ما چه روزگاری داشتیم با میوه‌های بهشتی که در صف اول آنها انار نشسته است.
سعید بیابانکی چند شعر سروده که در آنها به انار هم اشاره شده و درباره این میوه می‌گوید: انار را دوست دارم. همه مزه‌اش را هم معماری و زیبایی چینش آن را. حتی بهترین و دقیق‌ترین سازندگان گردنبندهای الماس هم نمی‌توانند چنین زیبایی خیره‌کننده‌ای را به نمایش بگذارند. نظم دانه‌های انار خیره‌کننده است. نام این میوه در قرآن به عنوان میوه بهشتی ذکر شده و ما ایرانی‌ها خیلی خوش‌شانسیم که گونه‌های مختلف انار را در مناطق مختلف کشورمان داریم و این هم یکی از عجایب این میوه است که هم در مناطق خشک و کم‌آب مثل یزد و کاشان به بار می‌نشیند هم در منطقه کوهستانی مانند شیراز و ارسنجان و ساوه. انار هر کدام از این مناطق طعم خاص خود را دارد. انار شیراز؛ ترش و شیرین است. انار ساوه، ترش است. انار ارسنجان ترش است و بهترین رب‌انارها از همین منطقه در کل کشور توزیع می‌شود. ارسنجانی‌ها جشن انار زیبایی هم دارند. انارهای مناطق مختلف رنگ خاص خود را هم دارند؛ از قرمز و زرد بگیر تا کهربایی و سبز.
فاصله‌گذاری انسان امروزی با طبیعت
به بیابانکی می‌گویم در شعر معاصر، از میوه‌ها بیشتر استفاده می‌شود.از سیب و انار.انگار شاعران امروزی تلاش می‌کنند با استفاده از نماد میوه‌ها ارتباط ما را با طبیعت دوباره برقرار کنند.
این شاعر می‌گوید: در قدیم زندگی ایرانی‌ها در دل طبیعت بود.بیشترشان یا کشاورز و باغدار بودند یا دامپرور. در کنار طبیعت زندگی می‌کردند به همین دلیل قصاید و غزل‌ها پر بود از نمادهای طبیعت مثل درخت، گل، چمن و... اما هر چقدر جلوتر آمدیم فاصله ما از طبیعت بیشتر شد و اکنون دیگر دامپروری و کشاورزی جزو مشاغل خاص است. همین تغییر سبک زندگی باعث شد تا حضور طبیعت در شعر فارسی کم و کمتر شود. تا جایی که شاعران احساس کردند این فاصله آنقدر زیاد شده که می‌تواند زنگ خطر و هشدار باشد. داشتن یک گلدان در محیط آپارتمان یا باغچه‌ای کوچک در حیاط خانه نشانه ارتباط انسان با طبیعت نیست. به همین دلیل است که فروغ فرخزاد می‌گوید: سهم من، آسمانی است که آویختن پرده‌ای آن‌را از من می‌گیرد...
شاعران اما به عنوان کسانی که می‌توانند با وسیله شعر و واژه‌ها و نمادها، ذهن و دل مردم را نسبت به اتفاقات روشن نگه‌دارند از حضور میوه‌ها در شعر استفاده می‌کنند تا طبیعت و زیستن در دل طبیعت را به یاد مردم بیاورند. در این میان میوه‌هایی مانند سیب و انار جایگاه ویژه‌ای دارند.سیب که نماد عصیان و آگاهی است که آدم با خوردن آن از بهشت رانده شد و دلیلی شد تا رنج ببیند و انار که نماد عشق و مهر و گاهی نماد دلشکستگی است. خیلی‌ها ظاهر انار را با ظاهر قلب و دل آدمیزاد شبیه می‌دانند برای همین برای بیان احساس خود از آن استفاده می‌کنند.
برخی از شاعران از پرتقال هم به عنوان نماد در شعر استفاده می‌کنند که به دلیل رنگ نارنجی‌ای که دارد می‌تواند نشانه‌ای برای نور، تابش و خورشید باشد.
جدا از معناهای زیباشناسانه هر کدام از این میوه‌ها و حضور سیب و انار در نوشته‌های کهن این میوه‌ها با همه زیبایی و رنگ‌های مسحورکننده‌شان می‌توانند به یاد ما بیاورند که برای رستگاری و بهتر زیستن باید به طبیعت برگردیم و آن را حفظ کنیم.