دوگانه‌ای زبانی با چهار عروس ترک!

ماجرا از چه قرار بود؟
یک 44 ثانیه جنجالی
در ویدیوی 44 ثانیه‌ای که از اعتراض محمدخالد حاتمی عضو کردتبار شورای شهر ارومیه به ترکی‌ حرف‌زدن شهردار و دیگر اعضای شورا در مراسم بزرگداشت روز خبرنگار در این شهر منتشر شده، ابتدا پاسخ شهردار را می‌شنویم که به ترکی می‌گوید: «ایشان (یعنی عضو کردتبار معترض شورا) برادر عزیز ماست اما خب برگردان زبان ترکی به فارسی هم گاهی برای ما سخت است». بعد حاتمی می‌گوید: «پس من کرد که ترکی بلد نیستم چاره‌ام چیست؟» سپس یکی از حضار چیزی می‌گوید که مفهوم نیست و حضار می‌خندند و بعد حاتمی جلسه را در عین حال که شهردار به ترکی می‌گوید لطفا بشین سر جایت، ترک می‌کند.
چه تناقضی در کار است؟
دوگانه انتخاباتی کرد -ترک
در نگاه اول به محتوای رد و بدل شده در این ویدئو این‌طور درمی‌یابیم که عضو کردتبار شورای شهر ارومیه طی خواسته‌ای بحق، از اعضای حاضر در جلسه می‌خواهد به احترام کسانی که زبان ترکی را متوجه نمی‌شوند، فارسی صحبت کنند. پس از توضیح نه‌چندان منطقی شهردار مبنی بر این‌که گاهی فارسی حرف‌زدن سخت است نیز او می‌گوید چاره‌اش چیست وقتی کرد است و ترکی بلد نیست. تا این‌جای کار این‌طور به نظر می‌رسد که یک عضو که ترکی بلد نیست می‌خواهد که به احترامش به زبان رسمی کشور صحبت شود تا او نیز در جریان جلسه قرار بگیرد. سوال مهم این است که اگر او ترکی بلد نیست چطور توضیحات شهردار را به زبان ترکی متوجه می‌شود و می‌گوید بنابراین چاره‌اش چیست؟
این پرسش در حالی مطرح می‌شود که یکی از خبرنگاران محلی که در جلسه مورد اشاره حاضر بوده است، به جام‌جم می‌گوید که این عضو کردتبار شورای شهر ارومیه ترکی بلد است و چون نزدیک برگزاری انتخابات مجلس شورای اسلامی هستیم، تذکر او به شهردار و دیگر اعضا از حب زبان فارسی یا از سر احترام به حضاری که احتمالا ترکی بلد نیستند، نیست و مانوری تبلیغاتی برای انتخابات است. طبعا این نیت‌خوانی خبرنگار را نمی‌توانیم تایید یا تکذیب کنیم هر چند با توجه به مسبوق‌ به سابقه‌بودن دستاویزهای قومیتی به‌خصوص در مواقع انتخابات و تحرک‌های عده‌ای بابت ایجاد افتراق بین کردها و ترک‌های این شهر، این نیت‌خوانی می‌تواند بهره‌ای از حقیقت هم برده باشد، اما خب ارجاع به حرف‌های خود عضو کردتبار شورا، ماجرا را کمی عوض می‌‌کند. او چه گفته؟ عرض می‌کنیم.
توضیح عضو کردتبار چه بود؟
چهار عروس ترک دارم
محمدخالد حاتمی که در جلسه مذکور گفته بود وقتی ترکی بلد نیست، چاره‌اش چیست حالا به خبرگزاری کردپرس گفته که به خاطر حاضران در جلسه که ممکن بود ترکی بلد نباشند این تذکر را داده است. هر چند او، درباره این‌که بالاخره ترکی می‌داند یا نه حرفی نزده اما خبرنگار محلی این شهر که معتقد است او در حال کلید زدن کمپینی قومیتی برای حضور در انتخابات مجلس است می‌گوید اتفاقا او ترکی را بهتر از ترک‌های ارومیه حرف می‌زند نشان به آن نشان که چهار عروس ترک دارد. البته این ادله، برای این‌که مطمئن شویم این عضو شورا به زبان ترکی مسلط است کافی نیست اما جالب این‌که او خودش در توضیحاتش درباره این جلسه به چهار عروس ترکش اشاره کرده اما نه با نیتی که این خبرنگار محلی در اشاره به چهار عروس داشته است، بلکه او گفته این‌که برای چهار پسرش چهار دختر ترک انتخاب کرده نشان‌دهنده این است که با ترک‌ها مشکلی ندارد و تذکرش صرفا به خاطر احترام به غیر ترکی‌زبان‌های جمع بوده است. او گفته: عامل وحدت همه اقوام ایرانی، زبان فارسی و زبان رسمی کشور است و باید به آن احترام گذاشته شود. این‌که ما درخواست می‌کنیم تا در جلسات از زبان رسمی استفاده شود دلیل نمی‌شود که با زبان آذری مشکلی داشته باشیم زبان‌های کردی و آذری‌زبان اقوام ایرانی هستند و همه آنها در جایگاه خود محترم‌اند اما ما درخواست می‌کنیم که در مراسم و محافل رسمی باید به زبان رسمی کشور سخن گفته شود تا همه بتوانند متوجه منظور سخنرانان جلسه بشوند. ما چهار عروس آذری‌زبان در خانواده‌مان داریم و به هیچ وجه دیدگاه ما قومیتی نیست اما این حرکت سخنرانان در جلسه روز خبرنگار، در وهله اول بی‌احترامی به زبان رسمی کشور و سپس بی‌احترامی به کسانی است که در این جلسه حضور دارند و زبان آذری را بلد نیستند.
چه باید کرد؟
فارسی؛ ستون فقرات ملت
«زبان و خط رسمی و مشترک مردم ایران فارسی است‌. اسناد و مکاتبات و متون رسمی و کتب درسی باید با این زبان و خط باشد ولی استفاده از زبان‌های محلی و قومی در مطبوعات و رسانه‌های گروهی و تدریس ادبیات آنها در مدارس‌، در کنار زبان ‌فارسی آزاد است.» این، اصل پانزدهم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران است.
بدیهی است که تذکر نماینده کردتبار شورای شهر ارومیه به رئیس شورا و شهردار، فارغ از نیات احتمالی‌اش درست بوده است. اما حالا وظیفه ما، در قبال حفظ یکپارچگی هویت ملی‌مان چیست؟ واکنش‌های افراطی به چنین واقعه‌ای، چه به نفع کردها و چه ترک‌ها، صرفا به تنش‌ها دامن می‌زند. روبه‌روی هم قرار دادن مشاهیر کرد و ترک و توسل به آنها وسط میدان نزاع قومیتی، چه عایدی دارد؟ به قول یک روزنامه‌نگار، غلامحسین ساعدی که خود آذربایجانی بود و به زبان ترکی بسیار علاقه‌مند و حتی با حاکمیت همدلی هم نداشت، یک بار به خبرنگار بی‌بی‌سی گفته بود: «زبان فارسی ستون فقرات یک ملت عظیم است. هرچه از بین برود این زبان باید بماند.»

صابر محمدی

ادبیات و هنر