80 سال از حضور موثر رادیو در خانه‌های مردم می‌گذرد، اما تا به حال به این فکر کرده‌اید که رادیو چطور گذرش به ایران افتاد؟

از تلگراف بی‌سیم تا رادیــــو

وقتی در سال 1303 در شماره هفتم مجله «ایرانشهر» شخصی به نام «فرهاد» که از دانش‌آموختگان دارالفنون بود مقاله‌ای به نام «تلفن بی‌سیم» نوشت، بسیاری از خوانندگان آن مجله برای اولین‌بار از وجود رسانه‌ای به نام «رادیو» اطلاع پیدا کردند و بی‌صبرانه منتظر بودند تا هر چه زودتر رویای دیدن و لمس‌کردن این وسیله از نزدیک و گوش سپردن به امواج کوتاه و بلندش به واقعیت تبدیل شود. 80 سال پیش هیچ‌کس فکرش را هم نمی‌کرد که جعبه جادویی رادیو وارد ایران شده و تا این حد محبوب دل مردم و حضورش در هر خانه از اوجب‌واجبات باشد و بعدها بخش بسیار مهمی از تاریخ شفاهی ایران شود. هر چند با آمدن تلویزیون و رسانه‌های دیگر، این حضور کمرنگ شد، ولی هیچ‌وقت از بین نرفت. اگر در گذشته نه‌چندان دور رادیوباز بوده‌اید یا هنوز هم دل در گرو رادیو دارید بهتر است با تاریخچه حضورش در ایران آشنا باشید.
کد خبر: ۱۲۱۶۵۶۶

پایه بلندِ موج کوتاه
20 سالی می‌شد که از اختراع رادیو می‌گذشت که این جعبه جادویی وارد ایران شد. اما همان‌طور که خود مخترع رادیو گوگلیلمو مارکونی پس از سال‌ها تلاش توانسته بود با نصب آنتنی بی‌سیم روی یک کایت از بین صدای فش‌فش و خش‌خش صداهای دیگری هم مخابره و دریافت کند؛ حضور رادیو در ایران هم با تلگراف‌های بی‌سیم شروع شد. وزارت جنگ اولین دکل پایه بلند 120 متری با قدرت 20 کیلووات، در زمین 200 هزار متر مربعی قصر قاجار نصب کرد که هنوز هم بقایای این دکل قابل رویت است. سال 1318 یک شرکت آلمانی طبق قراردادی که با ایران بسته بود، بالاخره اولین دستگاه فرستنده امواج رادیویی را تحویل داد تا روی فرستنده‌های موج کوتاه و متوسط وزارت پست، تلگراف و تلفن نصب شود. درست یک‌سال بعد یعنی ساعت 10 صبح روز 4 اردیبهشت 1319 اولین فرستنده رادیویی مورد بهره‌برداری و کار رادیو رسما آغاز شده و اولین چیزی که از رادیو برای مردم پخش شد پیام محمدرضا پهلوی به مردم ایران بود.
رادیویی برای پایتخت
اما چرا اولین شبکه رادیویی، رادیو تهران نامگذاری شد؟ مثل هر پروژه‌ای که در ابتدا دارای نقاط ضعف بسیاری است رادیو در ایران هم از زیر صفر کارش را شروع کرده بود و طبیعتا دارای نقاط ضعف فراوانی بود. اوایل شروع کار، رادیو تنها 5 ساعت برنامه داشت که با دو فرستنده ضعیف پخش می‌شد. امواج کوتاه 20 کیلوواتی و امواج متوسط 2 کیلو واتی آنقدر قدرت نداشتند تا بتوانند صدای این رسانه را به گوش مردم در سراسر کشور برسانند. بضاعت این امواج در حد تهران و شهرهای نزدیک به تهران بود و فقط پایتخت‌نشینان و ساکنین شهرهای همجوارشان می‌توانستند از رادیو استفاده کنند. البته کمی بعد یک فرستنده 20 کیلوواتی خریداری شد تا صدای ایران را تقویت کند. در شروع کار ساختمان رادیو که در «بی‌سیم قصر» قرار داشت، دارای دو طبقه بود. طبقه اول یک اتاق انتظار داشت و دستگاه‌های تقویت‌کننده و فرستنده در همان طبقه قرار داشت. طبقه دوم با دوبل کردن سقف و در ورودی و خروجی و نصب پرده‌های ضخیم به استودیو تبدیل شده بود. بودجه در نظر گرفته شده برای رادیو 80 هزار تومان و این بودجه‌ بندی زیر نظر اداره «پرورش افکار» تعیین شده بود.
نشستن پای جعبه جادو
اما از همان ابتدا که رادیو 24 ساعته نبود! رادیو تهران کلا 8 ساعت و نیم به صورت روزانه و شبانه برنامه داشت. این 8 ساعت هم بین اخبار، موسیقی، ورزش، فرهنگ، آموزه‌های بهداشتی و نکات خانه‌داری تقسیم شده بود. این‌طور نبود که شما 6 صبح پیچ رادیو را بپیچانید و مجری با تمام انرژی سلامتان بدهد. برنامه روزانه رادیو تهران حول و حوش ساعت 11 و نیم شروع به کار می‌کرد و تا 2 بعدازظهر ادامه داشت. 6‌ساعت باقیمانده از برنامه‌های رادیو از ساعت 5 بعداز‌ظهر تا 11 شب بود. از این شش ساعت برنامه شبانه 4 ساعت موسیقی پخش می‌شد (یک ساعت موسیقی ایرانی و مابقی موسیقی فرهنگی). یک ساعت و ربع اخبار پخش می‌شد، نیم ساعت اخبار فارسی و 54 دقیقه اخبار به زبان‌های انگلیسی، آلمانی و فرانسه. 45 دقیقه باقیمانده هم به موضوعاتی مثل بهداشت، ورزش، آب و هوا و مسائل جغرافیایی و موضوعات مربوط به کشاورزی اختصاص داده شده بود. اما کم‌کم با بالا رفتن توانایی کشور برای پخش برنامه‌های رادیویی و ورود نخبگان صدا به رادیو باعث شد برنامه‌های تحت نمایش رادیویی به برنامه‌ها اضافه شود. 17 سال بعد رادیو تهران به رادیو ایران تغییر نام داد. بعدها فرستنده دومی به نام رادیو تهران در کنار فرستنده رادیو ایران قرار گرفت که سال‌های اول فعالیتش فقط موسیقی پخش می‌کرد.
پخش خبر با اعمال شاقه
مسؤول تهیه اخبار «خبرگزاری پارس» بود که در ابتدا به آن «آژانس پارس» می‌گفتند. خبرگزاری پارس در اوایل شروع کارش مجبور بود تکه‌های خبری روزنامه‌ها را جدا کند و به دست گویندگان خبر رادیو برساند. اما پنج سال بعد این آژانس خبری در تولید و پخش خبر حرفه‌ای شد و علاوه بر پخش اخبار چهار شماره بولتن صبح و عصر تهیه می‌کرد و کاملا رایگان در اختیار روزنامه‌ها قرار می‌داد. گزارش‌های رادیویی هم یا به صورت زنده ضبط می‌شد یا برنامه‌های از پیش‌تولید و ضبط‌شده‌ای بود که در بخش اخبار پخش می‌شد. جالب این‌که اخبار خارجی در فاصله کم بین ضبط اخبار از شبکه‌های خارجی توسط تله‌تایپ که کار خبرنگار را انجام می‌داد، ترجمه می‌شد و برای تنظیم خبر برای بخش خبری ارسال می‌شد. کم‌کم استان‌های دیگر کشور هم اقدام به خرید دستگاه‌های گیرنده و فرستنده کرده و رادیو استان خود را تاسیس کردند. درست است بعدها تلویزیون رقیب سرسخت این رسانه شد، اما رادیو عقب‌نشینی نکرد و با افتتاح شبکه‌های مختلف سعی کرد از رقیب باز‌نمانده و مخاطبانش را از دست ندهد.

الهام فیروزبخت خبرنگار

newsQrCode
ارسال نظرات در انتظار بررسی: ۰ انتشار یافته: ۰

نیازمندی ها