روزهای خاکستری صنایع دستی

اما و اگرهای بیمه‌ای
بیمه، دغدغه مشترک هنرمندان صنایع‌دستی است؛ یک نگرانی بزرگ برای روزهای ناخوشی و بیماری، برای روزهایی که دیگر نه چشم یاری می‌کند و نه دست! روزهای دوری آنها از هنری که به جانشان بسته و سال‌های سال نان توی سفره‌شان را داده است.
محمودیان- معاون صنایع‌دستی: در این حوزه دو اقدام را همزمان پیش بردیم نخست آن‌که با صندوق بیمه عشایر و روستاییان صحبت کردیم و هنرمندان روستایی از طریق این صندوق بیمه شدند. این بیمه هیچ محدودیتی در تعداد بیمه‌شوندگان ندارد، چنان که طی سال 97 حدود 4000 نفر در حوزه روستایی از طریق این صندوق بیمه شدند. در مناطق غیرروستایی نیز پس از توقف پنج‌ساله شاهد از سر گرفته شدن بیمه صنعتگران و هنرمندان هستیم، طوری که 812 نفر در سال 97 بیمه شده‌اند.
فاطمه ذاکریان- هنرمند توبافی: ما هنوز هم درگیر خدمات بیمه‌ای هستیم؛ بیمه‌شده‌های قدیمی ما اگر یکی دو روز در پرداخت حق بیمه تاخیر داشته باشند، به هرعلتی که باشد چه بیماری، چه مسافرت و چه مشکلات دیگر بدون این‌که اخطاری بدهند بیمه را قطع می‌کنند و هیچ کاری هم از دستشان برنمی آید. در بحث بیمه‌های جدید هم الان یک سالی می‌شود که هنرمندان را بیمه روستاییان و عشایر می‌کنند که باز هم بیمه چندان خوبی نیست، چون دفترچه درمان ندارد و همین موضوع باعث دلخوری هنرمندها شده است.

رویای وام و تسهیلات آسان
وام، کاتالیزور نیست، اما همان نقش سرعت بخش را در بهبود شرایط هنرمندان و کارشان دارد؛ تسهیلاتی که می‌تواند دست آنها را بگیرد و از گرداب مشکلات بیرون بکشد! تسهیلاتی که البته خیلی وقت‌ها به‌سختی و با هزار حرف و حدیث به دستشان می‌رسد.
محمودیان، معاون صنایع‌دستی: امسال از محل کمک‌های فنی و اعتباری و تفاهم‌نامه‌ای که با بانک گردشگری داشتیم تسهیلاتی با نرخ 10 درصد و با تنفس شش ماهه و بازپرداخت 24 ماهه برای هنرمندان صنایع‌دستی در نظر گرفتیم. همچنین قرار است تسهیلاتی نیز از ده تا 40 میلیون تومان با تنفس شش ماهه و بازپرداخت سه ساله با کارمزد 4 درصد توسط یکی از مراکز اعتباری به صنایع‌دستی ارائه شود.
مرضیه حسن‌زهی ، هنرمند سوزن دوز: ما همیشه فقط در خبرها می‌خوانیم مثلا چند میلیارد وام برای کمک هزینه راه‌اندازی مشاغل صنایع‌دستی در نظر گرفته شده اما وقتی من و بقیه سوزن‌دوزها به بانک مراجعه می‌کنیم می‌گویند از وام خبری نیست، اگر هم باشد از ما ضامن کارمند می‌خواهند که حداقل در استان ما یعنی سیستان وبلوچستان خیلی کم پیدا می‌شود.

شهرها و روستاهای جهانی مقصد تورهای گردشگری
چند نفر از جمعیت 81 میلیون نفری کشورمان، اسامی شهرها وروستاهای جهانی صنایع‌دستی ایران را می‌دانند؟ جواب به این سوال کار سختی نیست؛ نام هشت شهر و دو روستای کشورمان در فهرست شورای جهانی صنایع‌دستی ثبت شده، اما هنوز آباده، میبد، مریوان و خراشاد و سیرجان و کلپورگان مقصد گردشگری تعداد زیادی از مسافران داخلی نیست.
محمودیان- معاون صنایع‌دستی: خوشبختانه روند ثبت جهانی شهرها و روستاهای جهانی به‌خوبی طی می‌شود و نتایج بسیار خوبی برای شهرها و روستاهای جهانی به دنبال داشته. برای مثال در حال حاضر تورهای گردشگری به مقصد کلپورگان اعزام می‌شوند. برهمین مبنا در مکاتبه با معاونت گردشگری، این معاونت فهرست تمام روستاها و شهرهای جهانی صنایع‌دستی را به آژانس‌ها و دفاتر خدمات گردشگری اعلام کرده تا تورهایی به مقصد این مناطق تعریف شوند.
محمدحسین میرزاپور- هنرمند گلیم‌باف: الان یک سال و نیم از جهانی شدن صنایع‌دستی شهر ما یعنی سیرجان می‌گذرد، اما متاسفانه کاری برای جذب گردشگر انجام نشده؛ حتی خیلی‌ از سیرجانی‌ها هم شاید ندانند که شهرشان جهانی شده، اطلاع‌رسانی‌ها خیلی کم است و در نقشه‌های گردشگری اصلا اسمی از این جهانی شدن و علتش برده نشده !

مصائب گرانی دور از انتظار مواد اولیه
مواد اولیه ابزار کار هر هنری است؛ همان قدم‌های اول خلق یک محصول هنری که در یک سال گذشته با بالارفتن قیمت دلار، از گرانی در امان نمانده و سیر صعودی قیمتش صدای هنرمندهای زیادی را درآورده است.
فرهاد غلامعلی فلاح،سرپرست دفتر حمایت از تولید صنایع‌دستی سازمان میراث فرهنگی: ما می‌توانیم تولیدکننده را به مصرف‌کننده برسانیم و آنها را با هم آشنا کنیم، اما در مورد گرانی مواد اولیه نمی‌توانیم تضمینی برای ارائه ارزان مواد اولیه داشته باشیم و نمی‌توانیم برای گرانی آن کاری انجام دهیم، چراکه این گرانی‌ها اتفاق افتاده است. با این حال تشکیل کارگروه موقت تامین مواد اولیه صنایع‌دستی را در برنامه قرار داده‌ایم و از تولیدکنندگان دعوت کردیم تا به این طرح بپیوندند که استقبال خوبی هم از آن شده، به طور مثال برای اتحادیه قلمکارسازان اصفهان این امکان را ایجاد کردیم تا برای تامین نخ پنبه‌های زیرساز قلمکار با اتحادیه تولیدکنندگان در ارتباط باشند. همچنین برای اتحادیه نقاشان و دکورسازان شیشه که با مشکل کمبود طلای مایع روبه‌رو بودند و این مواد اولیه در گمرک مانده بود این امکان را ایجاد کردیم تا این مواد از گمرک خارج شوند.
نیما ذاکری سعید، هنرمند و فعال صنایع‌دستی: الان در کلیه رشته‌های صنایع‌دستی مواد اولیه گران شده؛ فرضا یراقی که 1500 تومان بود، بالای 8000 تومان شده. در رشته‌هایی مثل میناکاری هم که وضع مواد اولیه خیلی بحرانی‌تر است. در مجموع این افزایش قیمت مواد اولیه، روی قیمت نهایی تولید هم اثر گذاشته و باعث شده هنرمند کالایی را به دست مصرف‌کننده برساند که گران‌تر از قبل است و مصرف‌کننده دیگر توان خرید آن را ندارد.

بازار فروش کجاست؟

صنایع‌دستی هرچه که باشد، از سوزن‌دوزی‌های زیبای سیستان و بلوچستانی‌ها گرفته تا گیوه‌های جهانی شده مریوان و سفال‌های زیبای لالجین، احتیاج به یک بازار برای فروش دارد؛ بازاری که خیلی وقت‌ها از هنرمندان صنایع‌دستی مخصوصا هنرمندان کوچک‌تر و خانگی دریغ می‌شود.
محمودیان، معاون صنایع‌دستی: اقدامات خوبی برای ایجاد بازار فروش صنایع‌دستی انجام شده، از جمله این‌که رئیس سازمان میراث فرهنگی به ائمه نمازجمعه‌های 31 استان کشور نامه‌ای ارسال کرده و طی آن از ائمه نماز جمعه خواسته تا درباره صنایع‌دستی در خطبه‌های نماز جمعه صحبت و مردم را به خرید آن ترغیب کنند.
از سویی قرار است پنجشنبه‌های با صنایع‌دستی بیش از گذشته مورد توجه قرار گیرد، تا علاقه‌مندان بتوانند از تسهیلات و خدمات خاصی در پنجشنبه‌های با صنایع‌دستی بهره گیرند که از آن جمله می‌توان به تخفیف 10 درصدی در خرید صنایع‌دستی اشاره کرد. همچنین برگزاری نمایشگاه‌ها، کارگاه‌های آموزشی و تورهای بازدید از کارگاه‌های صنایع‌دستی برنامه‌های دیگری در این راستاست که می‌تواند زمینه فروش هرچه بیشتر این تولیدات را فراهم کند.
فرهاد ابراهیمی، هنرمند سفالگر: هنرمند برای فروش محصولاتش احتیاج به یک فضا دارد و نمایشگاه‌های صنایع‌دستی بهترین فضا را به هنرمند می‌دهد و زمینه آشنایی مردم را با این محصولات فراهم می‌کند، اما مشکل اینجاست که بسیاری از این نمایشگاه‌ها بدون تبلیغات و اطلاع رسانی‌های مناسب برگزاری می‌شود، از طرف دیگر، در بسیاری از موارد زمان مرده را به نمایشگاه‌های صنایع‌دستی می‌دهند یعنی به فصل گردشگری و عوامل دیگر که در فروش موثرند توجه نمی‌کنند. از طرف دیگر، برای اجاره غرفه‌ها هزینه بالایی از هنرمند خواسته می‌شود که خیلی وقت‌ها خارج از توان آنهاست.

کدام صادرات چمدانی ؟!
شاید اگر مشکلی در حوزه صادرات نبود، بخش زیادی از مشکل بازار فروش صنایع‌دستی رفع می‌شد؛ اما عوامل متعددی از جمله تحریم‌ها مانع از صادرات آزاد تولیدات صنایع‌دستی شده تا جایش را صادرات نامطمئن چمدانی بگیرد.
محمودیان، معاون صنایع‌دستی: آمار بالایی از صادرات صنایع‌دستی ما همچنان چمدانی است؛ یعنی چیزهایی که می‌توان با حجم منطقی صادر کرد مثل زیور آلات دستی و سنتی، منسوجات دستبافت مثل رومیزی‌ها، روتختی‌ها، پرده‌ها و پارچه‌های قلمکار و در کل اقلامی که قابلیت حمل چمدانی دارد. معمولا دو گروه هم به صادرات چمدانی مبادرت می‌کنند؛ یکی توریست‌های خارجی و ایرانیان مقیم کشور‌های دیگر که صنایع‌دستی را به عنوان سوغات و هدیه می‌برند، یکی هم صادرکنندگان.
نیما ذاکری سعید، هنرمند فعال صنعت چرم: روال صادرات برای هنرمندها راحت نیست؛ الان هزینه صادرات به خیلی از کشورها آنقدر بالاست که خیلی‌ها قید صادرات را زده اند و به صادرات چمدانی هم نمی‌شود امید بست. چون تکلیف بازار چمدانی مشخص است و ما هیچ آمار دقیقی از این بازار نداریم و هیچ کس هم نمی‌تواند مدعی این آمار باشد. مگر می‌شود که یک نفر در سالن گیت هواپیما یا مرزهای زمینی کشور، چمدان افرادی را که از کشور خارج می‌شوند یکی یکی بررسی کند و ببیند چه کسی باخودش صنایع‌دستی می‌برد و چه کسی نمی‌برد!