خانه پدری باید نو شود

هنوز صدایش نپیچیده درکوچه ما ، هنوز سایه اش روی حوض کوچک و حیاط محقر و سقف ترک خورده که زمستان چک چک می کند، نیفتاده است.

کد خبر: ۹۷۲۴۰

طاقهای زیرزمین قوسشان شکم کرده و شبها قاروقور می کند، انگار گرسنه جان ما هستند که وقتی هواگرم می شود آنجا می خوابیم.
دیوارهای نم کشیده که سینه هاشان طبله کرده و ستبرشده ، شبیه دیو هستند که بد بد به ما نگاه می کند. درها جیغ می زنند روی پاشنه ، چاهها دهن باز می کنند و یکبار نزدیک بود مادر را ببلعند، اما چه می شود کرد.
بابا می گوید : «همین کلبه سیاه است که هست ، 50متراست. باشد، کجا اسیرشویم. اگر بولدوزرها هم بیایند از اینجا پا نمی شویم.»
گرفتار است پایتخت با خانه هایی که عمرشان را کرده اند ، حالا باید ریشه های سست آنها از زمین جدا شوند و از نو جان بگیرد یا همان که مدیران می گویند : «نوسازی». 2300هکتار (65درصد) خانه های پایتخت سالهاست که در پوشه ها و پرونده های مدیران شهری و کشوری می چرخد.
از این اتاق به آن اتاق می رود ، لایحه می شو ند، مصوبه می گیرند. اما هنوز همه از به خود لرزیدن تهران و فاجعه بزرگ می ترسند. حتی شهردار هم گفته بود «ساختمان هایی که نوساز هم هستند به خاطر رعایت نکردن اصول ایمنی مقاومتشان کم است.»

وام خارجی روزداخلی
در تالارچوبی طبقه همکف ساختمان بهشت ، شورای دوم شهر تهران پیگیر شد تا به بافتهای فرسوده وام خارجی (فاینانس) تعلق بگیرد.
البته پیش از این شورا چند طرح تشویقی ازجمله یک طبقه تراکم و بخشودگی تا سقف 90درصد عوارض درقبال تجمیع پلاکها، با اکثریت آرا نیز به تصویب رساند تا محرکی باشد برای صاحبان بافتهای فرسوده یا بخش خصوصی برای بازسازی بافتهای فرسوده ، اما بی نتیجه ماند و هیچ تکانی در رکود بازار ساخت و ساز در مناطق فرسوده تهران رخ نداد.
امیدها به وام خارجی برای تعمیرات داخلی خوش بود که تنها 200میلیون دلار اعطا شد که پیش از پرداخت 40میلیون دلارسود آن علی الحساب از وام کم شد و آن چه دست مدیریت شهری را پس از مدتها دویدن گرفت 160میلیون دلاربود.
هنوزپول به حساب شهرداری واریز نشده بود که مدیرعامل نوسازی شهرداری وقت تهران اعلام کرد" این مبلغ ناچیزی در مقابله با بافتهای فرسوده تهران است و تنها با آن می توان یک منطقه تهران (15) را بازسازی کرد. ازسال گذشته بازسازی منطقه 15درخلائ ماند.
انتخابات ریاست جمهوری پایان یافت و رقبای نظرسنجی ها جایگزین یکدیگرشدند.

کلنگی که جایش ساختمان سبز می شود
کلنگ نوسازی منطقه 15را محمدباقر قالیباف برزمین زد و شاید جزو متفاوت ترین کلنگهای شهری بود که بااعتراض همراه بود. نه برای نوسازی که امری الزامی است و باید صورت بگیرد.
هیچ کس ازخانه نو ساخته بدش نمی آید این طرح باید اجرا شود حتی اگرخانه پدری شهردار تهران در مشهد هم دچار همین نقص باشد. مردم منطقه 15اما به چیز دیگری که پس سالها سرپناه ساخته یا خریده اند اشاره می کنند، «خانه ها به قیمت روز و با توافق خریداری نمی شود».
درست که شهردار تهران محمدباقر قالیباف در مراسم اولین مرحله آغاز عملیات اجرایی پروژه نوسازان به احداث 500واحد مسکونی در زمینی با زیربنای 45هزار متر مربع و مساحت 8هزار مترمربع در منطقه اتابک تهران که دراختیار صاحبان بافتهای فرسوده این منطقه قرار خواهد گرفت ، تاکید می کند و می گوید که «شهرداری در بحث بافتهای فرسوده هرگز به دنبال منفعت اقتصادی نیست و برای تحقق چنین مساله ای حاضریم حتی از منفعت های اقتصادی خود نیز چشم پوشی کنیم.»
اما مساله اصلی صاحبان بافت فرسوده نیز منفعت اقتصادی نیست ،«این خانه ماحصل یک عمرتلاش و هزارجور بدبختی است».ساکنان محله اتابک از ناتوانی مالی به این خانه درحال فروریختن دل خوش کرده اند و چون تمام سهم آنها از زمین همین 50 - 40متراست ، حاضربه واگذاری آن به متری 300هزارتومان که شهرداری درنظر گرفته است نیستند. فارغ از این که زمین در این منطقه از نظر قیمت دارای ارزش بیشتر است.
ناتوانی مالی اجازه نمی دهد تا آنها خانه با همین شرایط اما نوساز را پیدا کنند.شهردار تهران می گوید: ساکنان بافتهای فرسوده هیچ اجباری در فروش زمین خود به شهرداری ندارند و حتی اگر خود توان ساخت بر اساس ضوابط شهرسازی را داشته باشند، ما آنان را حمایت خواهیم کرد.
با آن که قالیباف به مردم این منطقه می گوید: «قیمت گذاری زمین ها باید عادلانه و به گونه ای باشد که نه به شهروندان ضرر وارد شود و نه شهرداری از بیت المال اضافه پرداخت کند.» اما این سوال وجود دارد که این اتفاق چگونه رخ خواهد داد.

راه حل های روی کاغذواقعیت های بیرون
مدیریت شهری تاکید دارد که «صاحبان بافتهای فرسوده مجبور نیستند که ملک خود را برای نوسازی با اجبار به شهرداری بفروشند.»
اما زمانی که همسایه ها به فروش خانه های همجوار رضایت می دهند و تخریب می شوند ، قطعا صاحب خانه ای که به فروش تن نمی دهد ، به دلیل تخریب و وضعیت نابسامانی که شکل می گیرد ناخواسته مجبور به فروش خواهد شد.
از سوی دیگر درچند سال گذشته که نوسازی بافتهای فرسوده روی کاغذها مطرح شده است همیشه چند طرح قوت خود را از دست نداده اند: ورود بخش خصوصی ، اعطای وامهای بانکی با سودکم برای صاحبان بافتهای فرسوده ، سیستم های تشویقی ، اخذ وامهای خارجی ازسوی شهرداری ، ورود سرمایه گذارخارجی و بالاخره ورود دولت برای بازسازی بافتهای فرسوده کشورکه حدود 35هزار هکتار است.
در بررسی هرکدام از طرحها که هر بار از سوی مدیران متفاوت پیشنهاد شده است نواقصی به چشم می خورد ، به عنوان مثال تاکنون زمینه ها برای سرمایه گذاری بخش خصوصی در بافتهای فرسوده مهیا نشده است و یا سوددهی سرمایه گذاری در مناطق فرسوده تهران توجیه اقتصادی دربرنداشته است.
براساس نقشه هایی که لکه های بافت فرسوده را نشان می دهد، بیشترین مناطق فرسوده که بخش حاضر به ورود به آنها نیست ، نیمه جنوبی شهر است.
درحالی که این بافت در شمال شهر به سرعت نوسازی و برج سازی شده است که چند برابرسود افزوده را نصیب بخش خصوصی کرده است. به ترتیب گزینه بخش خصوصی برای بازسازی نیمه جنوبی و میانه پایتخت بی نتیجه خواهد ماند.
از سوی دیگر اعضای شورای شهر تهران بارها از دولت هشتم ونهم خواسته اند تا برای حل بافتهای فرسوده وامهای با سود کم درنظرگرفت تا اقشارآسیب پذیر این بافت بتواند خود وارد عمل شده و سرپناه خود را از نوبسازند ، اما سیستم بانکی کشور هم هنوز حاضر به ورود در این سرمایه گذاری نشده است.
سیستم های تشویقی نیز همان طورکه اشاره شد جوابگو نبوده و موارد تشویقی که در محله سیروس تهران درنظرگرفته شده بود باعث شد تا این محله نیز در رکودی جانفرسا بماند. چرا که نرخ بخشودگی عوارض به گونه ای نبود که تجمیع عوارض را توجیه کند.
راه حل های دیگر(اخذ وام خارجی ، ورود سرمایه گذار فرانسوی و...) هم عملی نشده یا چندان نتیجه ای دربرنداشتند.
اما دولت و وزارت مسکن و شهرسازی که متولی اصلی حل مشکل بافتهای فرسوده هستند جز در مواقع وقوع زلزله ای همچون بم که بسیاری از مردمان عزیزانشان را بر اثر بافت فرسوده ازدست داده اند ، فکر جدی نکرده اند.
وزارت مسکن و شهرسازی ، به عنوان یکی از متولیان بازسازی بافتهای فرسوده در 8تا 10سال گذشته از 32تا 35هزار هکتار بافت فرسوده کشور فقط 500هکتار آن را بازسازی کرده است و به گفته امیررضا واعظی آشتیانی عضو شورای شهر تهران ؛ وزارت مسکن و شهرسازی در سالها پیش و دولتهای گذشته با توجه به حساسیت نوسازی عکس العمل مثبتی نشان نداده و تعلل و فرصت سوزی کرده است.
ورود دولت و ساماندهی و هدفمند کردن تمام طرحها گفته شده و بهره جویی از تمام فرصت ها شاید آخرین راه است که تجربه آن می تواند شهروند ایرانی را از نگرانی سقف مطمئن دربالای سر نجات دهد. مردم بی شک مشتاق حل این بحران هستند اگر توان مالی آنها اجازه دهد.
تجربه دیگر کشورها نشان داده است که برای حجم بالای بافت فرسوده تنها استفاده از یک یا دوراه حل مسکنی مقطعی خواهد بود.