رنجنامه خبرنگاران

به گزارش جام‌جم، شغل روزنامه‌نگاری و خبرنگاری از آن دست کارهایی است که به قول مثل معروف، بیرونش دیگران را می‌سوزاند و درونش خود آدم را. جدای از نبود تشکل‌های صنفی منسجم در این حرفه، اوضاع بسیاری از خبرنگاران و روزنامه‌نگاران چه به لحاظ قرارداد و چه به لحاظ بیمه در سال‌های اخیر با مشکلات و چالش‌های فراوانی مواجه بوده است. حتی برخی از روزنامه‌نگاران باسابقه هنوز هم به هیچ صورتی نمی‌توانند اثبات کنند که فلان سال سابقه کار مطبوعاتی دارند. علتش هم روشن است: یا قرارداد سفت و سختی نداشته‌اند یا در اسباب‌کشی از این رسانه به رسانه دیگر، حالا در نقطه‌ای هستند که اگر به پشت سرشان نگاه کنند، خیلی از رسانه‌های قبلی اصلا یا وجود ندارند یا تیمش عوض شده است و او را به عنوان همکار سابق به رسمیت نمی‌شناسند که بخواهند به او گواهی بدهند.

سدی به نام سمان

سایت سمان در دولت نهم از سوی معاونت مطبوعاتی وزارت ارشاد برای جمع‌آوری اطلاعات مربوط به هر خبرنگار و سابقه، پیشنیه و نمونه کارهای او راه‌اندازی شد. البته ثبت‌نام در همین سامانه هم چندان آسان نبود. حتی بسیاری از روزنامه‌نگاران و خبرنگاران رسانه‌های معتبر هم که با شوق و ذوق روند ثبت‌نام و ارائه مدارک و نمونه کارها را طی کردند، بعد از مدتی مدام با پیغام‌های قرمز رنگ مواجه شدند. مشکلات بسیار بود. برای برخی، نمونه کارها پذیرفته نمی‌شد، برخی دیگر مشکل معرفی نامه داشتند، برای برخی هم فرمت فایلی که بارگذاری می‌کردند، پذیرش نمی‌شد. در نتیجه خبرنگاران وارد یک بروکراسی فرساینده شدند که مدام باید اطلاعات خود را به روز می‌کردند و از آن طرف هم مدام جواب نه می‌شنیدند.

از سوی دیگر بعد از مدتی این حرف دهان به دهان بین روزنامه‌نگاران چرخید که بعد از این همه ریاضت، اصلا قرار است سایت سمان چه دردی از آنها دوا کند؟ این موضوع زمانی قوت گرفت که همزمان با روز خبرنگار آخرین سال دولت دهم، رئیس‌جمهور وعده داد به خبرنگارانی که عضو این سایت هستند و اطلاعاتشان مورد پذیرش قرار گرفته است، وام مسکن تعلق گیرد. اما دولت دهم هم به پایان رسید و خبری از تحقق این وعده نشد و خبرنگاران نومیدانه‌تر از قبل کم‌کم از ارائه سوابق خود هم سرد شدند.

کارت‌هایی که زود از اعتبار افتاد

اما در دولت یازدهم، معاونت مطبوعاتی وزارت ارشاد کمیسیونی تخصصی تشکیل داد تا از آن پس، آن کمیسیون مرجع تائید روزنامه‌نگاران و خبرنگاران باشد. خروجی آن کمیسیون هم صدور کارت حرفه‌ای روزنامه‌نگاری بود. اما مشکلات زیادی در این راه وجود داشت. اول این‌که کمیسیون در هر نوبت پرونده تعداد محدودی از افراد را می‌توانست بررسی کند. دوم آن‌که بسیاری از روزنامه‌نگاران هنوز هم در سایت سمان با پیام خطا مواجه بودند و رفع این پیام‌ها لازمه چند بار مراجعه حضوری بود. از سوی دیگر در خوشبینانه‌ترین حالت، کسانی که توانستند این کارت را بعد از کش و قوس‌های فراوان سرانجام دریافت کنند، عملا بعد از چند ماه کارت خود را توانستند بگیرند. مسئولان معاونت مطبوعاتی، علت این تاخیر را از سوی چاپخانه عنوان کردند. حال در نظر بگیرید از میان خیل انبوه روزنامه‌نگاران در حوزه‌های مختلف و رسانه‌های گونا گون که تعدادشان هم کم نیست، تنها عده قلیلی موفق به دریافت این کارت شدند. کارتی که دو سال اعتبار داشت و عملا وقتی به دستشان می‌رسید که حدود چند ماه از آن دو سال هم گذشته بود. حالا برای این دست از روزنامه‌نگاران خوش‌شانس این سوال پیش آمد که کارت حرفه‌ای روزنامه‌نگاری به چه درد آنها می‌خورد؟

اعتبار نداشتن روزنامه‌نگار در صندوق اعتباری روزنامه‌نگاران

برخی از روزنامه‌نگاران این کارت را برای عضویت در صندوق نویسندگان، روزنامه‌نگاران و هنرمندان می‌خواستند. لازمه عضویت در آن صندوق که با عنوان صندوق توسعه هنر شناخته می‌شود، داشتن کارت حرفه‌ای روزنامه نگاری است. نکته جالب توجه این بود که برخی روزنامه‌نگاران با سابقه پیش از راه‌اندازی سایت سمان و به تبع آن پیش از دریافت کارت حرفه‌ای روزنامه‌نگاری، عضو صندوق نویسندگان، روزنامه‌نگاران و هنرمندان بودند و حتی بیمه خود را از طریق آن صندوق پرداخت می‌کردند. اما حالا بعد از گذشت چند سال ناچارند اول در سایت سمان ثبت‌نام کنند، بعد خوش‌شانس باشند که کارت روزنامه‌نگاری معاونت را بگیرند و بعد باز هم صندوق آنها را نمی‌پذیرد. حال علت چیست؟

روزنامه‌نگارانی که در مدت دو سال اخیر موفق شده بودند کارت روزنامه‌نگاری از معاونت مطبوعاتی دریافت کنند، نتوانستند در صندوق اعتباری هنر حتی ثبت‌نام کنند. بعد از پیگیری خبرنگار ما یکی از مسئولان صندوق اعلام کرد که این صندوق به هیچ وجه اطلاعات روزنامه‌نگاران را تائید نمی‌کند مگر از طریق معاونت مطبوعاتی. چون به گفته این مقام مسئول، این دو سایت با هم لینک هستند. در واقع در سایت صندوق اعتباری هنر، نویسندگان، هنرمندان و فعالان قرآنی می‌توانند عضو شوند و فقط این روزنامه‌نگاران هستند که باید از طریق معاونت مطبوعاتی تائید شوند.

خوان بعدی سامانه جامع رسانه‌های کشور

حال باز هم سوال اینجاست که چرا آن دسته از روزنامه‌نگارانی که کارت روزنامه‌نگاری دریافت کرده و به تائید معاونت مطبوعاتی هم رسیده‌اند، نمی‌توانند عضو صندوق شوند؟ پاسخ این است که از چند ماه قبل معاونت مطبوعاتی اعلام کرد سایت سمان جمع شده و روزنامه‌نگاران باید اطلاعات خود را در سایت دیگری به نام سامانه جامع رسانه‌های کشور بارگذاری کنند. در اطلاعیه معاونت مطبوعاتی به تاریخ 24 فروردین سال جاری چنین آمده است: «با توجه به تدوین دستورالعمل جدید صدور کارت حرفه‌ای روزنامه‌نگاری، متقاضیان تسهیلات خبرنگاری می‌توانند ضمن بارگذاری سوابق و آثار خود در سامانه جامع رسانه‌های کشور، درخواست خود را پیگیری کنند.»

بنابراین حتی افرادی هم که در این دو سال از معاونت مطبوعاتی همین دولت کارت حرفه‌ای روزنامه‌نگاری دریافت کرده‌اند، باید از نو اقدام کنند و کارت قبلی آنها بی‌اعتبار است!

حالا در نظر بگیرید روزنامه‌نگارانی که از ساده‌ترین امکانات و تسهیلات صنفی بی‌بهره‌اند، مدام بین تصمیم‌های مختلف باید پاس داده شوند و یکی نیست در این میان پاسخ بدهد که سرانجام قرار است چه تسهیلاتی به آن روزنامه‌نگارانی که موفق شدند هفت‌خوان را پشت سر بگذارند و کارت مورد تائید معاونت مطبوعاتی را بگیرند، تعلق بگیرد؟ اگر مساله بیمه است، طبعا آن دسته از روزنامه‌نگارانی که گواهی اشتغال به کار ارائه کرده‌اند، می‌توانند از رسانه خود بیمه شوند. اگر موضوع دریافت وام است، دریافت کارت روزنامه‌نگاری معاونت مطبوعاتی حقی برای روزنامه‌نگار ایجاد نمی‌کند که وام بگیرد. اصلا از کجا وام بگیرد؟ تنها وام موجود، وام سه میلیونی صندوق اعتباری هنر است که آن هم بعد از طی هفت‌خوان داده می‌شود و هنوز آن روزنامه‌نگاری که در دولت یازدهم موفق به دریافت این وام شده باشد، مشاهده نشده است.

در این میان روزنامه‌نگاران می‌مانند و تصمیماتی که هر روز تغییر می‌کند و تسهیلاتی که محقق نمی‌شود و هزاران دریغ دیگر. بی‌خود نیست که روزنامه‌نگاری جزو مشاغل سخت است و بی‌خود نیست که روزنامه‌نگاران بعد 20 سال بازنشسته می‌شوند. البته اگر تا آن زمان، همین بازنشستگی 20 ساله هم با تصمیم مدیر وقت، تغییر نکند. هیچ بعید نیست.