روایت عشق در بستر جنگ

به گزارش جام‌جم، روزگاری شب‌ها موقع پخش قصه‌ها و نمایش‌های رادیو خیابان‌ها خلوت می‌شد و مردم در خانه‌ها دور هم می‌نشستند و رادیو گوش می‌کردند. ولی به مرور زمان و با رشد رسانه‌های تصویری اقبال به نمایش‌های رادیویی کمتر شد. تا این‌که با تاسیس اداره کل نمایش رادیو در سال 77 دوباره برخی نمایش‌های رادیویی بین مردم مقبولیت پیدا کرد.

ایوب آقاخانی نویسنده، بازیگر، کارگردان و مدرس تئاتر و نمایش رادیویی است. او در مدرسه تیزهوشان، ریاضی خوانده اما شیفتگی‌اش به هنر باعث شد در کنکور هنر شرکت کند و تئاتر بخواند. آقاخانی تاکنون آثار زیادی از نویسندگان بزرگ دنیا را به صورت نمایش رادیویی تنظیم و کارگردانی کرده است. او نمایش رادیویی اینجا خانه من است را با حضور هنرمندان برای رادیو نمایش کارگردانی می‌کند.

جادوی نمایش

آقاخانی درباره موضوع این نمایش رادیویی به جام‌جم گفت: این نمایش در شش قسمت 30 دقیقه‌ای تولید می‌شود و متن آن را سهیلا خدادی نوشته است. نمایش اینجا خانه من است روایتگر سال 59 و روزهای آغازین جنگ در نقاط مرزی ایران است. در این نمایش راوی زندگی یک خانواده هستیم که در آن دوران شرایط جنگ را لمس می‌کنند.

وی درباره انتخاب بازیگران برای یک نمایش رادیویی عنوان کرد: بعد از خواندن نمایشنامه، ویژگی‌های ریز و درشت را استخراج و بر اساس آن شاخصه‌ها و شخصیت‌های قصه، بازیگران را انتخاب می‌کنم.

این کارگردان در پاسخ به این که با توجه به‌حضور شما در تئاتر و آثار تلویزیونی و همچنین فعالیت‌تان به عنوان مدرس، رادیو چه ویژگی‌ای دارد که همچنان در این رسانه فعالیت می‌کنید، توضیح داد: از زمانی که دانشجوی تئاتر بودم، وارد رادیو شدم و به موازات، این دو کار را پیش می‌بردم. نه تئاتر را ترک کردم و نه رادیو را. مهم‌ترین ویژگی نمایش رادیویی، جادویی است که در هیچ گونه از نمایش‌ها وجود ندارد.

وی ادامه داد: ساختن فضا و خیال از خلأ محض و نشاندن آن در ذهن مخاطب کار هیجان‌انگیزی است و همین ویژگی، متفاوت بودن رادیو را نسبت به دیگر رسانه‌ها نشان می‌دهد. علاوه بر آن کار مداوم در رادیو به من ذهن آمادگی بخشیده و سرعت انتقالم را بیشتر کرده است که باعث شده در تئاتر بهتر کار کنم. این ویژگی، ریتم مرا در تئاتر با همکارانم متفاوت کرده است. به عنوان مثال اگر من ظرف دو تا سه روز خودم را در تئاتر به نقشم نزدیک می‌کنم، همکارانم یک ماه زمان می‌خواهند. به همین دلیل در طول این سال‌ها تعادل را بین تئاتر، رادیو، کارهای تصویری و تدریس حفظ کرده‌ام.

باز شدن فضای نمایش رادیویی

فریدون محرابی، بازیگر نمایش اینجا خانه من است درباره نقشش گفت: در این نمایش نقش یک پسر را بازی می‌کنم که عاشق دختری است و این اتفاق با شروع جنگ تلاقی می‌کند. قصه در جنوب ایران رخ می‌دهد.

وی اضافه کرد: به نظرم فضای نمایش رادیویی باید باز شود و بازیگرانی که در سینما و تئاتر بازی می‌کنند و علاقه‌مند به بازی در نمایش رادیویی هستند، بتوانند این فضا را تجربه کنند. این فضا برای بازیگران خانم و آقا می‌تواند مهیا شود. ضمن این‌که این تردد باعث می‌شود تا دست کارگردانان باز بوده و مخاطب هم شنونده صداهای مختلف باشد.

این بازیگر ادامه داد: گرچه رادیو با دیگر رسانه‌های نمایشی تفاوت دارد، اما می‌توان به بازیگرانی که توانمندی لازم را دارند، فرصت داد تا با این رسانه آشنا شوند. به نظرم با این اقدام می‌توانیم شاهد تنوع رنگ صدایی در نمایش‌های رادیویی باشیم. ضمن این‌که نمایش‌های رادیویی شکوفا شده و صاحب جایگاه خاصی در جامعه می‌شوند.

محرابی درخصوص علاقه‌اش به کار در رادیو توضیح داد: ساختمان ارگ یادآور خاطرات است. بازی در رادیو را جدا از تئاتر و تلویزیون نمی‌دانم. بازیگر می‌تواند در رسانه‌های مختلف توانمندی‌هایش را نشان بدهد. زمانی که شخصیتی را بازی می‌کنم، لباس شخصیت را به تن کرده و بعد نقشم را ایفا می‌کنم تا کاراکترم برای مخاطب باورپذیر باشد.

وی گفت: باید فضای خوبی را برای نمایش‌های رادیویی فراهم کنیم تا شاهد اتفاقات نو باشیم. معتقدم باید تغییراتی در نمایش‌ها داده شود تا صداها برای شنوندگان تکراری و یکنواخت نشود و نمایش رادیویی ارتقا پیدا کند.

30 سال فعالیت

احمد گنجی که نقش جابر را در این نمایش بازی می‌کند، درباره عواملی که باعث می‌شود بازی در یک نمایش را بپذیرد، گفت: اولین چیزی که با آن در ارتباط هستیم، متن است. ساختار نمایشنامه اهمیت دارد و این‌که کارگردان چه نقشی را برایم در نظر گرفته است. من حدود 30 سال است در نمایش‌های رادیویی بازی می‌کنم و برایم مهم است که نقشم را درست بازی کنم.

این بازیگر در پاسخ به این پرسش که آیا ایرانی و خارجی بودن نمایشنامه هم برایتان اهمیت دارد، افزود: به نظرم ساختار متن اهمیت دارد. فرقی نمی‌کند ایرانی باشد یا خارجی. وقتی یک متن خوب نوشته شده باشد، مسلما می‌توان شاهد یک کار خوب هم بود. ما نویسندگان توانمند کم نداریم که متن‌های فوق‌العاده‌ای هم نوشته‌اند.

تیپ یک پسر نوجوان

شیما جان‌قربان هم از دیگر بازیگران این نمایش است. او درباره نقشش در این مجموعه گفت: من نقش یک پسر نوجوان را به عهده دارم که همراه دوستانش برای شرکت در جنگ ثبت‌نام می‌کند تا این‌که با ماجراهایی رو‌به‌رو می‌شود.

وی درباره این‌که چطور تیپ پسرهای نوجوان را می‌پذیرد، توضیح داد: یک بازیگر رادیو باید این توانایی را داشته باشد که تیپ‌های مختلف را بازی کند. معمولا شخصیت پسرهای کودک و نوجوان به خانم‌ها سپرده می‌شود که صدای ظریفی دارند. در مجموع من نقش‌هایی را می‌پذیرم که بتوانم با آنها ارتباط برقرار کنم و همیشه برای کارهایم وقت و انرژی لازم را می‌گذارم.

همکاری با یک کارگردان باتجربه

علی میلانی، بازیگر رادیو درباره ویژگی یک نمایش خوب رادیویی اظهار کرد: یک نمایش قبل از هر چیز باید شنیداری باشد. در سینما با تصویر، در رمان با کلمه و در نمایش‌رادیویی با صدا رو‌به‌رو هستیم. شنونده با شنیدن یک نمایش رادیویی برای خودش قیافه شخصیت‌ها را خیالبافی می‌کند. زمانی که نقش در یک نمایشنامه رادیویی حجیم باشد و بازیگر هم بخوبی آن را ایفا کند، حتما برای شنونده شنیدنی خواهد شد. به نظرم نقش باید ویژگی‌های مختلفی داشته باشد تا بازیگر با کشف لایه‌های پنهان شخصیت آن را به بهترین شکل اجرا کند. وی در پاسخ به این پرسش که کار با ایوب آقاخانی چطور است، توضیح داد: ایوب از آن دست کارگردانان حرفه‌ای محسوب می‌شود که به لحاظ تخصصی درجات آکادمیک را طی کرده و در کنار این‌که مدرس دانشگاه است، می‌نویسد، کارگردانی و بازیگری هم می‌کند. من در دو سوم نمایشنامه‌‌هایی که او برای رادیو کار کرده، بازی کرده‌ام و او همیشه لطف داشته و مرا برای نقش‌ها انتخاب کرده است. من هم در نمایش اینجا خانه من است نقش یک پیرمرد را بازی می‌کنم که در حد تجربه‌اش بقیه را راهنمایی می‌کند.

فاطمه عودباشی