زمان به وقت جدایـی

آنها که جدایی را بر می‌گزینند

آنها که جدایی را انتخاب می‌کنند از اول برای طلاق برنامه‌ریزی نکرده بودند. مشکل این است که آنها اصلا برنامه‌ریزی نکرده بودند. در ذهن بسیاری از جوانان، برنامه‌ریزی برای ازدواج از همان یکی دو سالی که سوژه مورد نظر را پیدا می‌کنند شروع می‌شود و به سنت‌های دست و پاگیر و زائد ازدواج ختم می‌شود. طلاهای چند میلیونی، مراسم سنگین و لباس‌های بیش از حد آراسته، سبک رایجی است که خیلی از خانواده‌ها برای ازدواج خود و فرزندانشان انتخاب می‌کنند. چیزی که اساسا با اصل اسلامی ازدواج منافات دارد و سرشار از اصراف و تبذیر است. از ابتدا، فردیت افراد است که بیش از همه برجسته شده است.

دکتر روح‌انگیــز لطیفـی جامعه‌شناس، با دسته‌بندی دلایل طلاق طبق مشاهدات، مطالعات و تجربیات خود می‌گوید: افزایش فردگرایی زاییده مدرنیته است. در خانواده، فضای خصوصی گسترش یافته است و این برجسته شدن فردیت‌ها به زندگی مشترک لطمه می‌زند.

همین موضوع مادر شدن را نیز به تعویق می‌اندازد و وضعیت قوانین نامناسب خانواده زن را در موضع ضعف قرار می‌دهد و این مسائل را تشدید می‌کند.

این مشاور خانواده، آگاهی زنان را از دیگر دلایل برخی طلاق‌ها می‌داند. برخی طلاق‌ها به دلیل خود آگاهی زن نسبت به حقوق شرعی و قانونی‌اش ناشی می‌شود. اما هنوز نگاه مرد سالارانه سبب می‌شود قوانین برای جلو گیری از درگیری‌های خانواده از حوزه امتیازات زن خرج کنند که عندالمطالبه شدن مهریه و حد تعیین کردن برای آن از آن جمله است.

وی می‌افزاید: در جامعه ما به زن و مرد در یک رابطه به صورت عمودی و از بالا به پایین نگاه می‌شود، نه افقی و همین موضوع گاه زنان را به طغیان وا می‌دارد و از زندگی مشترک می‌گریزاند.

دکتر لطیفی مشکلات اقتصادی را نیز بسیار عامل مهمی درطلاق می‌داند.

وی جامعه را نیازمند تغییر نگرش می‌داند و می‌گوید: زنان شاغلی از مراجعان من هستند که همسرانشان می‌خواهند حمایت شوند و همه چیز را خود باید هزینه کنند، چه از نظر عاطفی، چه وقت و چه سرمایه. استقلال این زنان در بسیاری از موارد ماندن آنها را در زندگی مشترک میسر کرده و این پایداری اغلب به خاطر بچه‌ها ست و در برخی موارد نیز همین استقلال موجب جدایی، آن هم اغلب از نوع توافقی و بدون دریافت حقوق قانونی است.

این جامعه‌شناس معتقد است در جامعه‌ای با ویژگی‌های ایران بایدنهادهای پیوند خانواده پدید آید و جلوی طلاق را قبل از ازدواج بگیریم. آن هم با آموزش مهارت‌های زندگی و ازدواج آسان در این مراکز به دختران و پسران جوان و آماده ازدواج. وی نقش رسانه‌های تصویری را در این میان بسیار برجسته می‌داند به شرطی که بتواند از پاره‌ای ملاحظات و تابو‌ها عبور کند و تصویر‌های کلیشه از خانواده و الگوهای مردسالارانه را کنار بگذارد.

وی حضرت زینب(س) را الگویی مذهبی، می‌داند که می‌تواند برای زنان امروز الهام‌بخش باشد.

تحمل نمی‌کنیم

«تحمل نکردن یکدیگر و ناپایداری در مقابل نارضایتی. چرا باید وقت خود را برای کسی که با او سازگاری نداریم یا آزارمان می‌دهد، هدر دهیم.»

اینها از دلایلی است که مسعود محمدی، وکیل و مشاور حقوقی در خصوص طلاق عنوان می‌کند. وی مهم‌ترین دلایل مطرح شده توسط مراجعانش را برای طلاق به ترتیب اولویت شامل مشکلات مالی ناشی از خواسته‌ها و نیازهای غیرضروری و ثانویه زن می‌داند. همچنین اعتیاد به مواد مخدر و اغلب شیشه در مردان و موارد بسیار نادر در زنان که بیشتر به خاطر مسائل زیبایی و لاغری دچار آن می‌شوند، دلیل دیگری است که زوجین را به طلاق می‌کشاند.

وی ارتباط نا مشروع را که بیشتر از سوی زنان رخ می‌دهد دلیل دیگر درخواست طلاق عنوان می‌کند و با بیان اینکه دادخواست‌های طلاق بیشتر میان متولدان دهه 60 تا 70 است می‌گوید: تدوین قوانین روز آمد طبق نیازهای خانواده، فرهنگسازی و آموزش قبل از ازدواج و مشاوره با وکیل برای تنظیم تمام چیزهایی که پس از ازدواج می‌تواند مورد نیاز باشد در عقد نامه و تعیین حقوق و حدود زندگی زناشویی می‌تواند جلوی بسیاری از مشکلات آینده را بگیرد.

این کارشناس ارشد حقوقی یکسان سازی رویه قضایی را برای تسهیل در حل مشکلات حقوقی خانواده ضروری می‌داند.

تهاجم ارقام به سمت جدایی

مدیرکل آمار و اطلاعات جمعیتی و مهاجرت سازمان ثبت احوال، روند ازدواج را در سال 94 کاهشی و روند طلاق را افزایشی می‌داند. بیش از 4 درصد کاهش ازدواج و در مقابل یک درصد افزایش طلاق.

بیشترین ترکیب طلاق ثبت شده، مربوط به ترکیب سنی مردان 34 ـ‌30 ساله با زنان 29 ـ 25 ساله بوده است؛ در حالی که بیشترین ازدواج‌ها میان زنان 15 تا 19 ساله و مردان 20 تا 24 ساله بوده است.

از طرف دیگر همین آمارها موید این واقعیت است که بیشترین طلاق‌ها در چهار سال اول زندگی مشترک رخ می‌دهد و جالب این که 72 درصد درخواست کنندگان طلاق نه زنان شاغل به تحصیل و نه زنان شاغل و مستقل، بلکه زنان خانه‌دار هستند. همان قشری که بخش فرهنگساز جامعه، سبک زندگی آنان را برای بقای خانواده تجویز می‌کند، اما گویی این پروژه به دلایلی شکست خورده است.

اگر این واقعیت را در کنار واقعیت دیگری که تحقیقات نشان می‌دهند بگذاریم، ابهام کمی برطرف می‌شود.

این که مشکلات مالی از مهم‌ترین دلایل طلاق است ما را وامی دارد به این سوال فکر کنیم: آیا استقلال مالی زنان شاغل و تحصیلات و آگاهی زنان دانش آموخته، آنان را برای زندگی زناشویی و مقابل با مشکلات آن آماده‌تر کرده است و تحمل آنان را برای شداید زندگی افزایش داده یا این که فقط شاغل بودن زن سبب رفع مشکلات مالی و منتفی شدن طلاق بوده است؟

برخی جامعه‌شناسان معتقدند احساس استقلال در خانم‌ها سبب افزایش رضامندی زناشویی می‌شود.

هر چه سطح تحصیلات زوجین بالاتر باشد واکنش آنها به موقعیت‌های زندگی با احساسات مناسب‌تری همراه است و از توانایی حل مشکلات خانوادگی به میزان بالاتری برخوردارند.

مراقب گسل‌های گذار باشید

جامعه در حال گذار، این توصیفی است برای وضعیتی سر درگم میان ماندن و رفتن. وقتی یک جامعه نه رومی روم است و نه زنگی زنگ می‌شود در حال گذار.

یک دل می‌خواهد از سنت بگسلد و دل دیگر می‌خواهد آن را حفظ کند. یک دل می‌خواهد مدرنیته را تجربه کند و یک دل می‌خواهد از آن بگریزد.

ما جامعه‌ای هستیم که سنتی فکر می‌کنیم، صنعتی زندگی می‌کنیم و آرزوهای مدرن داریم.در چنین وضعیتی همه اجزای جامعه در کشمکش می‌افتد.

دکتر لطیفی، در مورد خانواده و گسستن آن در چنین جامعه‌ای نیز می‌گوید: فرهنگ توسعه در جامعه ما با کشورهای توسعه یافته متفاوت است و نمی‌شود نسخه‌های آنان را برای ما هم پیچید. مردم در چندگانگی هویت اجتماعی، نقش‌ها و ارزش‌ها خود را گم کرده‌اند و این مشکلات دامن خانواده را نیز گرفته است.

توسعه باید در همه ابعاد فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی رخ دهد و توسعه تــک‌بعــدی آسیب‌آفرین است.

ماندانا ملاعلی

جام‌جم