گرمابه سرهنگ کجاست؟!

به گزارش جام جم آنلاین، حمام «سرهنگ» در محله تاریخی میدان قطب (قورد میدانی) تبریز نیز از جمله حمام های تاریخی فراموش شده تبریز است که این روزها زیر آوار غفلت از ارزش داشته های میراثی، سر خم کرده است.

این حمام تاریخی در ورودی میدان قطب از سمت خیابان امام خمینی واقع شده و خاطرات نسل های متمادی از ساکنان این محله قدیمی را در سینه خود پنهان دارد.

سر در ورودی آجرچین این بنای تاریخی عمومی چنان رنگ باخته که به دشواری می توان قدیمی بودن آن را تشخیص داد؛ تابلوی زنگ زده لاجوردی رنگ حمام سرهنگ نیز با باد سحرگاهی و عصرگاهی تبریز غریبانه این سو و آن سو می رود و بادرم بدون لامپ آویزان کنار آن نیز مانند ناقوسی خود را به تابلو می کوبد تا شاید رهگذاران را متوجه شکوه از دست رفته حمام کند.
حمام تاریخی سرهنگ تبریز که مربوط به اواخر دوره قاجار است در تاریخ دوازدهم بهمن 1381 با شمارهٔ 7357 به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

محمد شعیبی که از حدود دو دهه قبل در مغازه روبروی حمام سرهنگ به کار تاسیسات مشغول است، می گوید: این حمام تاریخی تا سه چهار سال قبل دایر بود و در اجاره فردی بود که با علاقه تمام می کوشید آن را سرپا نگه دارد.

شعیبی اضافه می کند: ملکیت این حمام ورثه ای است و تعدد وارثان باعث شده است که ملک به حال خود رها شود.

خوشبختانه اقدام اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی آذربایجان شرقی در ثبت ملی این اثر تاریخی موجب شده است که حمام سرهنگ تا به امروز از طاعون کوبیدن آثار تاریخی بی شمار تبریز در امان بماند؛ هر چند تضمینی برای ادامه این روند نیست.

البته مشاهدات و تحقیقات میدانی خبرنگار ایرنا حاکی است که وارثان این حمام تاریخی، 500 متر از فضای پشتی مشرف به خیابان امام خمینی آن را به سازمان قطار شهری تبریز فروخته اند.

سازمان قطار شهری تبریز نیز این فضا را به کارگاه تبدیل کرده است و گنبدهای این اثر تاریخی هم اکنون در فضای باز کارگاه در معرض آسیب های احتمالی قرار دارد.

نکته جالب توجه در خصوص نام این حمام، تابلویی فلزی است که به دیوار یکی از واحدهای مسکونی کوچه سمت راست حمام میخ شده و بر روی آن نوشته شده است: کوچه صادق خان سرهنگ؛ از این تابلو چنین بر می آید که نام حمام نیز از نام همین شخص که کوچه به نام وی می باشد، اقتباس شده است.

پرس و جوی خبرنگار ایرنا از هالی محل نیز موید این ادعاست و معلوم می شود که صادق خان سرهنگ در مقطعی مالک این حمام تاریخی که روزگاری رونق داشته، بوده است.

جواد آقا از ساکنان قدیمی محله «میدان قطب» در این باره می گوید: این حمام متعلق به صادق خان سرهنگ از صاحب منصبان دوره قاجار بوده است که آخرین اعضای منتسب به خانواده وی حدود چهار دهه پیش دار فانی را وداع گفته اند.

جواد آقا که به گفته خودش خاندان وی از 150 سال قبل در این محله سکونت دارند، اضافه می کند: البته اصل حمام متعلق به عزت خانم بوده است و صادق خان سرهنگ نیز سرقفلی حمام را از وی خریده بوده است.

وی درباره وضعیت ساختمانی حمام سرهنگ می گوید: حمام حدود 950 متر وسعت داشت که 500 متر آن را برای کارگاه به قطار شهری فروخته اند و 450 متر نیز فضای داخلی حمام را تشکیل می دهد که به شکل مخروبه باقی مانده است.

جواد آقا که خود نیز از کودکی تا جوانی از مشتریان پر و پا قرص حمام سرهنگ بوده و خاطره های فراوانی از آن دارد، ادامه می دهد: حمام سرهنگ تا چهار-پنج دهه قبل خزینه ای بود ، اما از آن زمان به بعد به حمام نمره ای تبدیل شد.

نکته جالب دیگر در ارتباط با تاثیرگذاری حمام سرهنگ بر حیات اجتماعی ساکنان محله «میدان قطب»، تابلوی تسلیتی است که بر دیوار یکی از منازل نزدک حمام نصب شده و در آن درگذشت زن مرحوم «صادق حمامی صادق»به بازماندگانش تسلیت گفته شده است.

جوادآقا، از ساکنان قدیمی محله در این باره می گوید: مرحوم صادق آقا حدود 20 سال پیش به رحمت خدا رفته است و در زمانی که حمام رونقی داشت، وی در گوشه ای از آن برای مراجعه کنندگان چای و شیرینی داغ می فروخت.

بنا بر شنیده های خبرنگار ایرنا، یک فرد علاقه مند نیز به دنبال آن بوده است که با اجاره حمام سرهنگ از وارثان این اثر تاریخی، کاربری آن را به سفره خانه سنتی تغییر دهد که تاکنون موفق نشده است.

مسئول ثبت آثار اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی آذربایجان شرقی نیز با بیان اینکه خوشبختانه حمام سرهنگ ثبت ملی شده است، می گوید: مالکیت این بنای تاریخی خصوصی است و برای اینکه میراث فرهنگی برای احیا یا مرمت آن اقدام کند، جلب رضایت مالک شرط است که متاسفانه به دلیل تعدد وارثان تاکنون موفق به این امر نشده ایم.

محمد رحمت پور در خصوص مشخصات فنی بنا اظهار داشت: این حمام قدیمی دارای سربینه هشت ضلعی، گرمخانه مستطیل و فضای درونی گنبدی است.

وی تشریح کرد: خوشبختانه معاونت میراث فرهنگی سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی کشور از سال گذشته احیا و به روزسازی حمام های تاریخی به منظور استفاده عمومی را در اولویت فعالیت های خود قرار داده است و مالکان این گونه بناها در صورت علاقه مندی به صیانت از میراث شهرها می توانند از کمک فنی سازمان برخوردار شوند.

وی با اشاره به تجربه مثبت و سازنده احیای و به روزسازی حمام تاریخی «نظافت» در محله قدیمی «حکماوار»تبریز و استفاده نوبتی از آن برای آقایان و خانم ها، به مالکان حمام های تاریخی استان پیشنهاد کرد برای ثبت نام نیک خود در تاریخ در مسیر احیای این سازه های هویتی پیشقدم شوند.

مسئول ثبت آثار اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی آذربایجان شرقی با اشاره به ثبت 50 حمام تاریخی استان در فهرست آثار ملی اظهار داشت: از این تعداد بیش از 15 حمام در کهن شهر تبریز قرار دارد که از مالکان آنها درخواست داریم اداره کل میراث فرهنگی استان را در پاسداشت این یادگاران آباء و اجدادی مان یاری کنند.

وی با بیان اینکه ویرانی هر گونه اثر تاریخی از جمله حمام های تاریخی حتی با صرف هزینه های کلان قابل جبران نیست، اضافه کرد: بدیهی است که هر گونه اقدام برای احیا و مرمت این بناها از سوی ملکان آنها، باقیات صالحاتی است که دعای خیر نسل های آینده و تکریم آنان به بانیان این امر خیر را به دنبال خواهد داشت.

منبع: ایرنا