محاکمه در تلویزیون

تصویر این حکایت‌ها و بازنمایی مستند‌گونه‌اش در قاب تلویزیون قطعا این جذابیت را دو‌چندان می‌کند و از این‌رو مستندهای تاریخی در میان انواع گونه‌های مستند طرفداران زیادی دارد.

مجموعه مستند تاریخ شفاهی ایران که سراغ وقایع مختلف تاریخ سیاسی ـ اجتماعی ایران رفته به همین دلیل در نزد مخاطبان این شبکه برجسته شده و جا باز کرده است. از این مجموعه در هفته گذشته دادگاه گروهگ مارکسیست سربداران جنگل که در آمل، دست به جنایت زده بودند از شبکه مستند پخش شد که بشدت مورد توجه قرار گرفت. واقعه سال 1360 شهر آمل، به مبارزه مسلحانه حدود صد نفر علیه نظام جمهوری اسلامی ایران در شهر و جنگل‌های اطراف آمل در شمال ایران مربوط است. این حمله که در چهارم و پنجم بهمن ماه سال 1360 آغاز شد، پس از 48 ساعت درگیری سرانجام در تاریخ 6 بهمن با کمک مردم و تمرکز قوای نیروهای سپاه پاسداران، پلیس و بسیجیان سرکوب و شهر باز پس گرفته شد. جلسه رسیدگی به اتهامات این گروهک در حضور خانواده شهدا، جانبازان و قربانیان حملات این گروهک در شهر آمل و جنگل‌های اطراف پخش شد. همچنین گفت‌وگوی جمعی از جانبازان در حضور متهمان در رابطه با اتفاقات پیش آمده روی آنتن می‌رود و مخاطبان شاهد سخنرانی حماسی همسر یکی از شهدا هستند که به بی‌تابی‌های کودک‌اش برای دوری از پدر اشاره دارد.

گرچه تاریخ از حیث نوع رویکرد و نگاهی که به آن می‌کنیم قرائت‌پذیراست و می‌توان تاویل‌های مختلفی از آن ارائه کرد، اما وقتی تاریخ به قاب دوربین می‌نشیند و به جای تفسیر و تحلیل تصاویری از خود واقعه ارائه می‌شود، می‌توان تصویر دقیق‌تری از واقعیت را به نمایش بگذارد و گویی دست مخاطب را می‌گیرد و با خود به درون تاریخ می‌برد.

این مجموعه می‌کوشد با هدف آگاهی بخشی به مردم و شناساندن وقایع تاریخی انقلاب اسلامی به صورت صحیح و مستند، امکان تماشای تصاویر آرشیوی دیده نشده را برای مردم فراهم کند و
این بار فضایی برای آشنایی مخاطبان با گروهکی که با مقابله مردم آمل به جنگل فرار کردند و تا مدتی برای تهیه غذا و پوشاک از روستاها سرقت می‌کردند، فراهم کرده است. آنچه این مستند را دیدنی می‌کند دو چیز است یکی خود واقعه و جوانب سیاسی ـ تاریخی آن که البته تماشای آن بعد از سه دهه واجد سویه نوستالژیک هم بوده و تداعی‌گر خاطره است و عامل دوم ساختار دادگاهی بودن آن است.

دادگاه، قضاوت و محاکمه در فیلم‌های داستانی یکی از جذاب‌ترین سکانس‌هاست که هم تعلیق‌ آفرین است و هم تعلیق‌زدا و رمزگشایی می‌کند. وقتی این صحنه‌ها در یک فیلم مستند قرار می‌گیرد که دیگر نمایش دادگاه صرف نیست، بلکه روایتی از یک دادگاه و محاکمه واقعی است و مستندهای از این نوع همواره مورد توجه جدی مخاطب قرار می‌گیرد. مثلا دادگاه کرباسچی شهردار سابق تهران با این‌که مستند نبود، یکی از پربیننده‌ترین برنامه‌های تلویزیونی بعد از انقلاب شناخته شد و این نشان می‌دهد تماشای دادگاه و محاکمه همواره برای ایرانیان و چه بسا مخاطبان کشورهای دیگر جذاب است. ضمن این‌که در این مستند از برخی فیلم و عکس‌های آرشیوی استفاده شده بود که تاکنون مردم به آن دسترسی نداشتند و این بر جذابیت مستند افزود. مستندهایی از این نوع به دلیل بازخوانی تصویری تاریخ و انقلاب معاصر هم از سوی مخاطب عام و نخبگان و علاقه‌مندان جدی حوزه سیاست مورد توجه قرار گرفته و می‌توان به‌عنوان یک امکان بیشتر مورد استفاده قرار بگیرد.

ضمیمه قاب کوچک