نـمایش فرهنگ ایرانی ـ اسلامی در دست بافته‌های زنان تالش

به گزارش جام جم آنلاین ، لباس‌های سنتی زنان این منطقه هنوز هم برای بسیاری از گردشگران جذاب است حتی خانه‌ها و نحوه زندگی مردمان این منطقه خودش می‌تواند بهانه‌ای برای گردشگری انسان‌شناختی و بومگردی باشد.

در منطقه تالش زنان نقش بسیار پررنگی در عرصه‌های گوناگون زندگی دارند. به صورتی که بخش عمده‌ای از فعالیت‌های اقتصادی و تولیدی را زنان منطقه بر عهده دارند.

زنان تالشی که در مناطق گوناگون این خطه از جلگه مرکزی تالش و فومن شفت گرفته تا ماسال، رضوانشهر و آستارا به‌‌ همان روش‌های سنتی گذشته زندگی می‌کنند، بیشتر مایحتاج خود را با دست خود می‌سازند.

از همین رو دیدن سبک زندگی زنانه این روستاییان برای هر گردشگر علاقه‌مندی به سبک زندگی سنتی ایرانی ـ اسلامی جالب توجه خواهد بود.

از طرف دیگر زندگی و فعالیت‌های زنان در زمینه برنجکاری، چایکاری، صیفی کاری و کشت انواع محصولات دیمی و آبی، پرورش گاو، گوسفند و ماکیان، ریسندگی و بافندگی، تهیه چادر سیاه وجاجیم وگاهی گلیم و قالیچه قطعا می‌تواند سوژه‌های خوبی برای برنامه ریزی گردشگری باشد.

به این منظور که هم نفعی برای زنان زحمتکش مناطق مختلف تالش داشته باشد هم از سبک زندگی ایرانی و اسلامی و سنتی این مردمان حفاظت شود.

اگر برای گردشگری در این مناطق برنامه‌ریزی مناسبی صورت بگیرد قطعا در بلندمدت جلوی مهاجرت بی‌رویه روستاییان به شهر‌ها و به تبع آن نابودی سبک‌های زندگی سنتی گرفته خواهد شد.

به نظر می‌رسد باید با یک برنامه‌ریزی مدون و درست نسبت به توانمندسازی زنان روستایی تالش اقدام شود. مثلا برخی روستا‌ها را به عنوان روستای هدف گردشگری در نظر گرفت و با فراهم آوردن زیرساخت‌های مناسب فرصت‌های شغلی را برای زنان روستایی در زمینه پذیرایی و اقامت گردشگران داخلی و خارجی فراهم کرد.

قطعا زنان روستایی این منطقه با توجه به توانمندی‌ها و ظرفیت‌های سنتی که دارند می‌توانند بهترین خدمات را در زمینه پذیرایی و خورد و خوراک و اقامت گردشگران فراهم آورند.

در کنار این که زنان تالشی می‌توانند میزبان‌های خوبی باشند خصوصا برای گردشگران داخلی و خارجی علاقه‌مند به سفر به این منطقه بکر و طبیعی زیبا، صنایع دستی زنان این منطقه در نوع خود بسیار زیبا و بی‌نظیر است. در واقع ستون فقرات معیشت و فعالیت اقتصادی زنان روستایی مناطق گوناگون تالش همین صنایع دستیشان است.

در واقع این صنایع دستی را می‌توان یک میراث فرهنگی و تاریخی به جا مانده از سابقه طولانی تاریخی منطقه تالش دانست. زنان این منطقه این صنایع دستی را سینه به سینه از مادران و مادربزرگ‌های خود یاد گرفته‌اند و اکنون به جایی رسیده‌اند که آن را در دنیای مدرن به گردشگران علاقه‌مند به آثار دستی سنتی عرضه می‌کنند نقش‌های به کار رفته در هر یک از این آثار صنایع دستی و همچنین ظرافت کار نشان از یک هنر غنی و بومی دارد.

نکته‌ای که در مورد صنایع دستی تالش باید به آن اشاره کرد این است که با توجه به غنای بالای منطقه از نظر مواد اولیه خصوصا چوب و نخ و پشم و دیگر مواد اولیه برای صنایع دستی ما شاهد یک تنوع بسیار عالی و خوب در این زمینه هستیم.

به صورتی که زنان تالش با داشتن امکانات طبیعی و مادی، متنوع توانسته‌اند که صنایع دستی فراوانی را تاکنون فراهم کنند که ازجمله آنها می‌توان از: پشم‌ریسی، چادربافی، حصیربافی، سفالگری، گلیم و جاجیم‌بافی، کج ریسی (نخ پیله کرم ابریشم)، بافت دستکش و پارچه پشمی، پلاس، سوزندوزی، سبددوزی، دستگیره‌بافی، گیوه، جلیقه و... نام برد.

با توجه به این که مردمان تالش در قرون گذشته به سبک کوچ‌نشین زندگی می‌کردند، نتیجتا مجبور بودند که تمام نیازهای زندگی روزمره‌شان را خود با دست خود تهیه کنند. در این بین زنان تالشی نقش بسیار پررنگی داشتند. استفاده از انواع دست بافت‌ها نیاز اصلی مردمان بوده است.

چون در زندگی شبانی و عشایری خصوصا در فصل‌های سرد آنان نیاز داشتند به نحوی خود را گرم کنند. با توجه به این که گوسفند نیز دام اصلی این مردمان بوده است خودشان از پشم گوسفندان خود، برای تهیه پوشاک و... استفاده می‌کردند.

جامعه تالشی هنوز هم چون گذشته‌اش خودکفاست. به این معنا که اکثر نیازهای جامعه‌شان را خودشان تولید می‌کنند. در نتیجه صنایع دستی از قبیل چادرسیاه یا جاجیم و... به صورت گلی در این منطقه بسیار پیشرفته است.

در نتیجه باید برای حفظ این میراث تاریخی از هم‌اکنون برنامه‌ریزی جدی کرد. یکی از این برنامه‌ها می‌تواند این باشد که زمینه را برای فعالیت هدفمند زنان تالشی بیشتر فراهم کرد. این زنان حفظ‌کنندگان تاریخ و فرهنگ بومی و سنتی این منطقه هستند. باید به آنان بیش از گذشته توجه کرد.

از طرف دیگر رشد و توسعه صنایع دست زنان تالشی در بلندمدت موجب خودکفایی مردم می‌شود. خصوصا این که این صنایع دستی نیاز به سرمایه‌گذاری زیادی ندارد و حتی خود خانواده‌های روستایی می‌توانند با هرمیزان سرمایه‌ای کارهای گوناگون در زمینه‌های صنایع دستی را راه‌اندازی کنند از دیگر سو با توجه به این که هر دختر تالشی در‌‌ همان ابتدای کودکی از مادر خود روش‌های مختلف دوختن و بافتن صنایع دستی را می‌آموزد نیاز به آموزش آن‌چنانی هم وجود ندارد.

حصیربافی سرگرمی زنان شرق تالش

از صنایع دستی مورد توجه دیگر خصوصا در روستاهای تالش، باید از حصیربافی نام برد. این صنعت خصوصا در شرق تالش رایج است.

اینجا هم نقش زنان بسیار پررنگ است. برخی از زنان تالش برای بافت حصیر از گیاهی به نام گالی یا لی (le) که در کنار مرداب‌ها رشد می‌کند، استفاده می‌کنند.

از حصیر به عنوان زیرانداز و گاهی برای پوشاندن دیواره اتاق‌ها برای تکیه دادن استفاده می‌شود که علاوه بر مصرف خانگی به عنوان منبع درآمدی برای اعضای خانواده محسوب می‌شود.

شال‌بافی، مهم‌ترین صنایع دستی تالش

زنان روستایی تالش موی بز و پشم گوسفندان را می‌ریسیدند و با آن چادر سیاه، جاجیم، گونی آرد وگاهی گلیم و قالیچه می‌بافتند اما در این میان شاید شال‌بافی مهم‌ترین صنعت دستی زنان تالش باشد. در کنار آن در بین صنایع دستی پشمی، جوراب بافی توسط زنان نیز یکی از صنایع دستی رایج دیگر در این منطقه است.

این جوراب‌های پشمی انواع گوناگونی دارد. در بین آنها نوع رنگینش بسیار زیبا و ظریف است که معمولا مورد استقبال گردشگران نیز قرار می‌گیرد. این جوراب پشمی توسط زنان در طرح‌های زیبا و مختلف بافته می‌شود. هر کدام از این طرح‌ها نشانگر فرهنگ و همچنین ذوق و سلیقه و اعتقادات خاص زنان تالشی است. حتی می‌توان گفت که یک تاریخ غنی پشت هر طرحی است.

بازارچه دائمی، نیاز صنایع دستی زنان تالش

معمولا مشتری‌های صنایع دستی زنان تالشی، گردشگران داخلی و خارجی بوده‌اند که در فصول مختلف خصوصا در فصل بهار و تابستان به این منطقه سفر کرده‌اند، اما در سال‌های اخیر مسئولان دولتی در این منطقه قول داده‌اند که برای صنایع دستی و بومی و سنتی زنان تالشی بازارچه‌های دائمی ایجاد کنند.

متاسفانه باید به این نکته اعتراف کنیم که صنایع دستی و بومی و سنتی و دست بافته‌های زنان تالش تا به امروز مکان مناسبی را برای فروش و به نمایش گذاشته شدن در اختیار نداشته‌اند. همین موضوع باعث شده است که زنان تالشی نتوانند صنایع دستی خود را به راحتی به نمایش و فروش بگذارند.

در نتیجه از هم اکنون باید به فکر فراهم آوردن امکانی برای ساماندهی صنایع دستی زنان تالش بود. در این راه ابتدا باید با راه‌اندازی نمایشگاه و فروشگاه‌های مختلف برای صنایع دستی و بومی و سنتی امکان‌سنجی کرد. سپس با تشکیل تعاونی از خود زنان و دختران هنرمند تالشی یک سازماندهی اصولی انجام داد. در این راه می‌توان از وزارت رفاه و اداره میراث فرهنگی و گردشگری خواست که هماهنگی‌های لازم را انجام دهند.

سفالگری صنعت زنانه

سفالگری در بسیاری از روستاهای شرق، غرب و مرکز تالش که خاک مساعد برای تهیه و ساخت انواع اشیای سفالی وجود دارد، رواج دارد.

در سفالگری نیز زنان نقش مهمی در تهیه گل سفالگری، حمل آن، لگد زدن گل و رساندن آن، ساخت انواع سفال، خشک کردن اشیای سفالی ساخته شده، پختن آنها و... دارند و در بسیاری موارد زنان این کار‌ها را انجام می‌دهند. امروزه سفالگری در بالاده اسالم بسیار رایج است.

فاطمه رضاپور - ضمیمه چمدان