حواست را جمع کن

بسیاری از والدین دانش‌آموزان و معلمان مدارس همواره احساس نگرانی خود را از بی‌دقتی بعضی از دانش‌آموزان اعلام کرده و طالب مشاوره، راهنمایی و کمک هستند.

چرا که مطالعه یکی از مهم‌ترین و جدی‌ترین فعالیت‌هایی است که دقت و تمرکز در آن نقش اساسی دارد.

شاید بارها هنگام مطالعه متوجه شده‌ایم که فقط چشم‌هایمان بین کلمات و خطوط حرکت می‌کند، بدون آن‌که حواس ما به آن باشد.

این موضوع ممکن است ما را خسته کرده، وقت زیادی از ما بگیرد و به‌تدریج انگیزه مطالعه را در ما از بین ببرد یا اتفاق افتاده است که گاهی به کلمه‌ای خیره و در افکار خود غوطه‌ور شده‌ایم.

یا این که بعد از امتحان به دلیل «بی‌دقتی» افسوس سوالاتی را خورده‌ایم که هر چند پاسخ آنها را می‌دانستیم.

اما نتوانسته‌ایم به آنها پاسخ دهیم یا با داشتن اطلاعات بالا در امتحانات، نمراتی را از دست داده‌ایم و... اینها همه نشانه بی‌دقتی است؛ البته بی‌دقتی انواع متفاوتی دارد؛ مثلا ندیدن قسمت‌هایی از صورت سوال یا اشتباهات محاسبات و...

بنابراین برای پیشرفت و موفقیت در تحصیل، داشتن اطلاعات علمی کافی نیست، بلکه استفاده از مهارت‌هایی که بتواند میزان بهره‌وری ما از این اطلاعات را افزایش دهد نیز امری بسیار مهم است.

پس با افزایش تمرکز و دقت خواهیم توانست در زمان کمتر مطالب بیشتری را مطالعه کنیم و از یادگیری و آرامش بالاتری برخوردار شویم.

در این نوشتار با علل و عوامل به وجود آورنده حواس‌پرتی و راهکارهای مقابله با آن بیشتر آشنا خواهیم شد.

حواس‌پرتی درونی و ذهنی

درد، رنج، غم و غصه، نگرانی، سردی و گرمی، اضطراب، ‌گرسنگی و تشنگی، ترس و خشم و شادی و بی‌علاقگی به موضوع درسی و فشارهای روانی.

حواس‌پرتی بیرونی و محیطی

سردی و گرمی محیط آموزش و مطالعه، نور شدید و ضعیف، صدای ناهنجار و گیج‌کننده، روشن بودن رسانه‌های صوتی و تصویری، تکالیف سنگین، کمبود محبت و نشاط در خانواده، احساس ناامنی،

توقعات بیش از ظرفیت دانش‌آموز، مقایسه او با سایر همسالان خود و اغتشاشات فکری خانوادگی همگی از‌جمله عواملی است که باعث بی‌دقتی و حواس‌پرتی می‌شود.

راهکارهای ساده، اما مهم و کاربردی

آمادگی برای مطالعه

منظور از آمادگی برای مطالعه، پیدایش تمام شرایطی است که دانش‌آموز را قادر می‌کند با اطمینان به موفقیت و اعتماد به نفس به تجربه خاصی بپردازد.

علاقه به مطالعه سبب می‌شود دانش‌آموز به تکالیف مدرسه‌ای خود بیشتر بپردازد. بنابراین مطالعه بیشتر به بهتر شدن فنون یادگیری منجر می‌شود.

پس یکی از مهم‌ترین عواملی که باعث ایجاد تمرکز و دقت می‌شود، علاقه به آن موضوع است؛ مثلا دانش‌آموزی که به درس ریاضی علاقه ندارد هنگام مطالعه این درس هم تمرکز کمتری دارد.

پس وقتی خواننده به موضوعی علاقه‌مند می‌شود، خود به خود بر آن تمرکز می‌کند و به‌راحتی مطالب را به حافظه می‌سپارد و خیلی هم راحت به خاطر می‌آورد.

بعد از علاقه‌مند شدن به مطالعه، گام بعدی تعیین هدف از مطالعه است، زیرا «هدف» زیربنای انجام کاری است که به فعالیت انسان جهت و نیرو می‌دهد.

در‌واقع هدف ارزشمند، فرد را به خواستن و طلب کردن وادار می‌کند و نیروی لازم برای فعالیت در دانش‌آموزان را به‌وجود می‌آورد و سبب پیدایش تمرکز در آنها می‌شود. بنابراین هر فرد برای مطالعه باید هدف مشخصی داشته باشد.

میزان و شدت اطلاعات دریافتی

شدت محرک‌ها نیز بر میزان دقت دانش‌آموز تاثیر می‌گذارد. دروسی که عمیق‌تر است و با صرف وقت و انجام تمرین بیشتر خوانده شود، بهتر به خاطر سپرده می‌شود.

یکی از روش‌های مطالعه دقیق و فعالانه، طرح سوال است که در تمام اوقات مطالعه مفید است. این روش دانش‌آموز را مجبور می‌کند تا با تمرکز، دقت کافی، انگیزه و علاقه به مطالعه بپردازد.

همچنین طرح سوال هنگام مطالعه، ذهن دانش‌آموز را فعال و به‌طور عمیق او را درگیر مطالعه کرده و سبب برانگیختن جدیت و تلاش او می‌شود.

بنابراین دانش‌آموز برای یافتن پاسخ‌ سوالاتش باید دقت و تمرکز کند، زیرا بدون دقت و تمرکز نمی‌توان پاسخ‌ سوالات را پیدا کرد

با ایجاد طرح سوال، هم می‌توان میزان فراگیری دانش‌آموز را ارزیابی نمود و هم به نقاط قوت و ضعف او پی برد.

آگاهی از شیوه‌های صحیح مطالعه و یادگیری

بعضی از والدین به طور پیوسته به فرزند خود می‌گویند درس بخوان، اما هرگز نمی‌گویند چگونه باید مطالعه کند. در‌واقع روش‌های صحیح مطالعه را نمی‌دانند.

بنابراین آگاهی از شیوه‌های صحیح مطالعه چون تند‌خوانی، عبارت‌خوانی، خواندن اجمالی، خواندن تجسسی و... به دانش‌آموز کمک می‌کند تا تمرکز حواس خود را هنگام مطالعه حفظ کند.

تند خوانی: باعث توجه و تمرکز بیشتر و فهمیدن مطالب و در نتیجه باعث یادگیری بهتر می‌شود. فکر و ذهن انسان می‌تواند هزاران کلمه را در دقیقه از خود عبور دهد، اما اگر سرعت مطالعه پایین باشد، ذهن وقت اضافی می‌آورد و از این شاخه به آن شاخه می‌پرد.

درنتیجه حواس‌پرتی ایجاد می‌شود، ولی مطالعه سریع یا تند‌خوانی فرصت جولان دادن به ذهن را نمی‌دهد و سبب برقراری تمرکز حواس هنگام مطالعه می‌شود.

عبارت‌خوانی: از این طریق دانش‌آموز باید با سرعتی که نزدیک به سرعت اندیشیدن اوست بخواند، اگر سرعت آن‌قدر کم باشد که ذهن از حالت فعال بازماند، احساس دلزدگی ایجاد می‌شود و چیزهای دیگری ذهن او را مشغول کرده و از روند مطالعه خارج می‌کند.

بنابراین اگر سرعت خواندن با سرعت اندیشیدن هماهنگ باشد، باعث افزایش تمرکز حواس می‌شود.

خواندن اجمالی: روش خواندن اجمالی مبتنی است بر یک نمونه‌گیری سریع از نکات اصلی و صرف نظر کردن از جزئیات. در این روش دانش‌آموز مطالب را دسته‌بندی می‌کند.

آن وقت هدف از مطالعه خود را مشخص کرده و مدت زمان مطالعه و میزان دشواری کتاب را تعیین می‌کند و سپس از طریق پرسیدن کنجکاوی، دقت و تمرکز خود را افزایش می‌دهد.

خواندن تجسسی: منظور از خواندن تجسسی طرح انواع سوالات جزئی و کلی و مطالعه عمیق و اثر‌بخش در جهت دستیابی به پاسخ سوالات است.

کسی که به دنبال چیزی می‌گردد به احتمال بیشتری آن را پیدا می‌کند، لذا هدف از خواندن تجسسی افزایش دامنه تمرکز و درک عمیق‌تر معانی است به همین دلیل این روش، تمرکز حواس و علاقه دانش‌آموز را افزایش می‌دهد

و به او کمک می‌کند مطالب دشوار را تجزیه و تحلیل کرده و آنها را بهتر درک کند. فهمیدن و درک مطالب موجب تحکیم آنها در حافظه می‌شود.

پس خواندن تجسسی برای غلبه بر تنبلی، کسلی، حواس‌پرتی از طریق تحریک حس کنجکاوی و شرکت فعالانه در مطالعه به کار می‌رود.

جدیت در مطالعه

به فرزندمان آموزش دهیم به محض نشستن پشت میز مطالعه، خواندن را با جدیت شروع کرده و اجازه ندهد چیزی جز مطالعه ذهن او را مشغول کند.

همچنین با خود تصمیم بگیرد مدت زمانی را برای مطالعه‌ تعیین و خود را به مدت زمانی خاص محدود کند و در این زمان از مطالعه دست نکشد و به آن ادامه دهد، اما زمان مطالعه را طولانی نکند.

بیهوده وسواس به خرج ندهد، بهانه‌تراشی نکند و به خود تلقین کند که دانش‌آموز با‌اراده‌ای است و می‌تواند هر درسی را به‌خوبی یاد بگیرد، جدی باشد و با علاقه و انگیزه مطالعه کند، تا دچار حواس‌پرتی نشود.

استفاده از راهنما

یکی از شیوه‌های برقراری تمرکز حواس، استفاده از یک راهنما چون، انگشت سبابه، مداد و... هنگام مطالعه است.

زیرا استفاده از یک راهنما هنگام مطالعه باعث تمرکز حواس، افزایش سرعت مطالعه، عادت به روان خواندن، جلوگیری از برگشت دوباره‌خوانی، اتلاف وقت و جلوگیری از خستگی چشم و ذهن می‌شود.

خط کشیدن زیر مطالب مهم

استفاده از این روش یکی از رایج‌ترین راهکارهایی است که بیشتر دانش‌آموزان از آن استفاده می‌کنند.

لذا هنگام مطالعه باید با استفاده از یک مداد، مطالب مهم را علامتگذاری کرد، زیرا برای مشخص کردن مطالب مهم، خط کشیدن زیر آنها لازم است.

پس خط کشیدن زیر مطالب مهم باعث برقراری تمرکز حواس و جلوگیری از حواس‌پرتی می‌شود.

یادداشت‌برداری هنگام مطالعه

یادداشت‌برداری نوعی تکرار درس است که هم سبب تمرکز حواس و هم موجب به‌خاطر سپردن مطالب می‌شود.

یادداشت‌برداری خوب، کاری جدی و فعال است که با اندیشیدن ارتباط دارد، لذا برای یادداشت‌برداری باید هنگام مطالعه فعال بود و لازمه فعال بودن، داشتن دقت و تمرکز حواس است

و برای برقراری تمرکز حواس جهت نوشتن، هماهنگی چشم و مغز به منزله نوعی یادگیری تجسمی چند بعدی با قدرتی بی‌نظیر است که تمرکز را تقویت می‌کند و درک و فهم مطالب و سرعت یادگیری را افزایش می‌دهد.

مترجم: نسرین علی‌محمدی / منبع: articlebase.com

ضمیمه چاردیواری