نی‌نوای عاشورایی

صداها و نواهای عزاداری یک فرهنگ عظیم به عنوان پشتوانه دارند و هر شنونده‌ای را به خود جذب می‌کنند، علاوه بر این در طول تاریخ نیز همواره الهام‌بخش هنرمندان بزرگ کشورمان در خلق آثار هنری برجسته بوده‌اند.

به گزارش جام جم آنلاین، تاکنون بارها از بزرگان موسیقی شنیده‌ایم که بسیار از عاشورا و امام حسین(ع) تاثیر گرفته‌اند. اغلب آنها روزی در ایام کودکی و نوجوانی تحت تاثیر موسیقی که در دسته‌های عزاداری نواخته می‌شود، قرار گرفته‌اند و وقتی هم به فعالیت جدی در عرصه موسیقی پرداخته‌اند، خواه‌ناخواه زیبایی آواها و نواهای عاشورایی در میان آثارشان قد کشیده و حاصلش شده اثری که همیشه شنیدنی و ارزشمند باشد و هیچ وقت برای شنوندگانش تکراری نشود.

متولد ظهر عاشورا

یکی از این خالقان، آهنگساز و نوازنده‌ای است که ظهر روز عاشورا به دنیا آمده است. پدر و مادرش او را حسین نامیدند. حسین علیزاده سال‌ها بعد «نی‌نوا» را خلق کرده است؛ آلبومی که در آن جمشید عندلیبی نی نواخت و نوای سوزناکش هم با شرایط جنگی کشور سازگار بود و هم به خاطر نامش مردم را به یاد حماسه عاشورا می‌انداخت و هنوز هم هر مخاطبی با هر عقیده‌ای آن را دوست دارد.

علیزاده یکی از هنرمندانی است که تاکنون بارها به تاثیر موسیقی عاشورا بر کارهایش اشاره کرده است. او در این‌باره می‌گوید: من در محله سیدنصرالدین بازار تهران به دنیا آمدم و همیشه شنیدن صدای دسته‌های عزاداری روی من تاثیر می‌گذاشت و توجهم را جلب می‌کرد.

این موزیسین برجسته ایرانی در بسیاری از کارهایش از موسیقی عاشورا تاثیر گرفته و این اتفاق را مرهون سوگواری اباعبدالله و دسته‌های عزاداری می‌داند که در کودکی‌اش شنیده است.

وامدار ریتم‌های عاشورایی

لوریس چکناواریان، رهبر ارکستر و آهنگساز هرچند یک ارمنی و مسیحی معتقد است، اما امام حسین(ع) و آیین‌های ویژه ایام شهادت این امام شیعه را خیلی دوست دارد. او درباره این علاقه‌اش توضیح می‌دهد: تخصص اصلی من در موسیقی غربی است و از موسیقی ایرانی چیز زیادی نمی‌دانم، اما می‌توانم بگویم اساس بسیاری از کارهای من بر ریتم دسته‌های عزاداری محرم استوار است.

او ادامه می‌دهد: هرچند از موسیقی‌های زورخانه‌ای و کلیسا هم خیلی تاثیر گرفته‌ام، اما ریتم‌های عزاداری ماه محرم یکی از مهم‌ترین چیزهایی است که همیشه به آن توجه داشته و بر پایه‌اش کار کرده‌ام. این ریتم‌ها به گونه‌ای هستند که بخواهی و نخواهی توجهت را به خود جلب و ناخودآگاه هر شنونده‌ای را با خود همراه می‌کنند.

این رهبر ارکستر همچنین اظهار می‌کند: خیلی دوست دارم شرایطی برایم فراهم شود که بتوانم سمفونی ای برای امام حسین بنویسم. هر وقت به واقعه کربلا فکر می‌کنم، خیلی تحت تاثیر قرار می‌گیرم. کربلا یکی از بزرگ‌ترین تراژدی‌های دنیاست. تراژدی‌ای که همیشه فکر کردن به آن هم می‌تواند بسیار تاثیرگذار و الهام‌بخش باشد برای روایت‌های انسانی عظیم در عالم هنر.

عاشورا و قیام امام حسین(ع) همیشه در مواجهه با ادیان و فرهنگ‌های دیگر هم افراد زیادی را به خود جلب کرده است، نمونه‌اش هم اجرای اپرای عاشورا اثر بهروز غریب‌پور در کشور ایتالیا و مقابل پاپ بود که بسیاری را در این کشور تحت تاثیر قرار داد.

بزرگ شده پای روضه امام حسین(ع)

یکی از هنرمندانی که طی سال‌های گذشته آلبوم موسیقی و اجراهای موفقی را برای امام حسین(ع) داشته، حسام‌الدین سراج است؛ هنرمندی که دلبستگی‌اش به عاشورا از خانه‌شان و منبر روضه‌خوانی پدرش آغاز شده است. این هنرمند تاکنون آلبوم موفق وداع 1 و 2 را منتشر کرده و بارها آن را در قالب یک کنسرت روی صحنه برده است. از نکات جالب توجه در «وداع» انتخاب هوشمندانه و دقیق شعرهاست.

او در این‌باره توضیح می‌دهد: پدر من روحانی بود، اما به هنر و شعر خیلی علاقه داشت. با استاد تاج اصفهانی و مرحوم استاد حسن کسایی دوستی نزدیکی داشتم و خانه‌مان به‌نوعی محفلی ادبی ـ‌ موسیقایی بود. او روحانی خاصی بود، شعرهای عمان سامانی را می‌خواند و گریه می‌کرد. من هم در محفل پدر به اشعار عمان علاقه‌مند شدم.

بخشی از شعرهای آلبوم از سروده‌های عمان سامانی است؛ شعرهایی که بخشی از آنها را پدر سراج نیز می‌خوانده است. سراج در این‌باره می‌گوید: عمان صنعت شعر بسیار قوی ای دارد. سروده‌های او جز این‌که مرثیه است، یک فضای لطیف و شاعرانه دارد که اگر آن را به‌صورت آزاد هم بخوانید، روی شما تاثیر می‌گذارد. از طرف دیگر، مضامین را به‌صورت کنایی بیان می‌کند و این موضوع برخلاف اغلب مراثی امروز است که صریح و بی‌پروا حرف می‌زنند.

این هنرمند با تاکید بر نیاز به بیان غیرمستقیم درباره واقعه عاشورا می‌گوید: این موضوع حرف و نظر من نیست. اصولا بزرگان قائل به این هستند که نباید واقعه عاشورا را به صورت مستقیم بیان کرد، چون در این ماجرا آنقدر شقاوت هست که بیان مستقیم آن اهل دل را آزار می‌دهد و از طرف دیگر قبح عمل را محو می‌کند.

او درباره تاثیرپذیری از فرهنگ عاشورا می‌گوید: من همیشه معتقدم اگر کاری بویی از حقیقت و درستی برده باشد، مردم به صورت طبیعی نسبت به آن واکنش مثبت نشان می‌دهند و این یک امر طبیعی است، اما درباره کلمه مناسبتی که درباره این موسیقی به‌کار می‌رود باید بگویم کلمه جالبی نیست و درباره وداع هم آن را نمی‌پذیرم، چون موضوع امام حسین(ع) و قیامش در هیچ زمان و عنوانی نمی‌گنجد و نمی‌توان آن را مناسبتی نامید. هرجا مبارزه با ظلم اتفاق بیفتد، قاعدتا بهترین الگو و سرمشق حضرت امام حسین(ع) و یارانش هستند.

زینب مرتضایی‌فرد

فرهنگ و هنر