هراس از اچ.آی.وی و سل در کمپ‌های ترک اعتیاد

همیشه زندان‌ها به واسطه تراکم جمعیت و بسته بودن محیط‌شان با دلواپسی انتشار بیماری‌های مسری و پرخطر همراه بوده‌اند، اما حالا نام کمپ‌های ترک اعتیاد شنیده می‌شود، نام مراکز ماده 16، کمپ‌های اجباری، همان‌ها که با بگیر و ببندهای پلیسی و قضایی پر می‌شوند.

اچ.آی.وی مثبت، سل مقاوم به درمان؛ هراس انتشار این دو بیماری در مراکز ماده 16 قانون مبارزه با مواد مخدر و سرایتش به اجتماع مهم‌ترین محور جلسه‌ای بود که با موضوع کنترل و مدیریت مصرف مواد مخدر، روانگردان‌ها و پیش‌سازهای آن در کمیته مستقل موادمخدر مجمع تشخیص مصلحت نظام برگزار شد.

در این جلسه گلاره مستشاری، کارشناس دفتر مقابله با جرم و موادمخدر سازمان ملل در تهران هشدار می‌داد و حضار می‌شنیدند. او می‌گفت مراکز ماده 16 نه تنها هزینه‌های اجتماعی و اقتصادی زیادی را به سیستم مدنی و درمانی کشور وارد کرده‌، بلکه چون کارایی لازم را ندارند افراد را به اچ.آی.وی مثبت و سل مقاوم به درمان مبتلا می‌کنند؛ اینها را خبرگزاری ایسنا مخابره کرده است.

اچ.آی.وی مثبت، سل مقاوم به درمان؛ این دو بیماری همیشه هراسی برای زندان‌ها بوده، هراس از سرایتشان به جامعه. حالا اما نوبت کمپ‌های ترک اعتیاد اجباری است، مراکزی که اغلب موذیانه و مرموز نفس می‌کشند و به بقا ادامه می‌دهند، مراکزی که تاسیس شده‌اند تا چهره شهرها را از معتادان تابلو پاک کنند و امنیت خاطر را به مردم محله‌ها برگردانند. اما این مراکز خود زیر تیغ‌اند، تیغ تیز انتقادها و تردیدها و حتی شماتت‌ها ؛ گویی مراکز ماده شانزدهی از مسیر صواب منحرف شده‌اند.

مراکز ماده 16 چیست؟

قانون، مصرف مواد مخدر را جرم می‌داند، اما اعتیاد را بیماری. پس معتادی که بیمار تلقی می‌شود اگر در ملأعام مواد مصرف نکند، براساس ماده 15 قانون مبارزه با مواد مخدر حق دارد به مراکز درمانی یا کاهش آسیب دولتی و غیردولتی مراجعه کند و گواهی درمان بگیرد و از تعقیب کیفری خلاص شود اما معتادانی که خلاف این جریان حرکت می‌کنند و تمایلی به درمان ندارند، سروکارشان با ماده 16 این قانون است که مختص معتادان متجاهر است؛ همان‌هایی که مردم اغلب آنها را در حال مصرف مواد یا چرت زدن در حاشیه خیابان‌ها و اتوبان‌ها و خرابه‌ها می‌بینند.

وقتی پلیس دست به کار جمع‌آوری معتادان خیابانی می‌شود و مقام قضایی نیز دستور دستگیری آنها را صادر می‌کند مقصد، مراکز ماده 16 می‌شود؛ مراکزی که مراجعان را از یک تا سه ماه نگه می‌دارند و اگر لازم باشد سه ماه نیز بیشتر.

چرا مراکز اجباری عامل نگرانی است

می‌گوید مراکز ترک اعتیاد اجباری اغلب سوله‌اند، اینها نه مرکز مناسبی برای درمان اعتیادند و نه مرکز درست و درمانی برای نگهداری معتادان. می‌گوید هر کدام از این مراکز دلبخواه کار می‌کنند و تعدادی‌شان اهل کارشکنی‌اند. او اینها را می‌گوید اما اجازه نمی‌دهد نامی از او ببریم، فقط خلاصه این که او منبع مطلعی است در دفتر سازمان ملل در تهران که در گفت‌وگو با ما به عملکرد مراکز اجباری ترک اعتیاد انتقاداتی ریشه‌ای داشت.

این کاستی‌ها را که کنار هشدار کارشناس دفتر جرم و مواد مخدر سازمان ملل در تهران بگذاریم و بنشانیم پیش نگرانی گلاره مستشاری به خاطر شیوع اچ.آی.وی مثبت و سل مقاوم به درمان در مراکز ماده 16، آن وقت نتیجه این می‌شود که تک تک ما شهروندان باید نگران باشیم.

دکتر فرید براتی سده، مدیرکل سابق پیشگیری و درمان اعتیاد سازمان بهزیستی البته در گفت‌وگو با ما می‌گوید این هشدارها و نگرانی‌ها چیز تازه‌ای نیست، چون تا کمپ‌های اقامتی بوده نگرانی از انتشار بیماری‌های پرخطر نیز وجود داشته، که حالا مدتی است دغدغه سل مقاوم به درمان نیز به نگرانی‌های قبلی اضافه شده.

او می‌گوید اگر این نگرانی‌ها وجود دارد به این علت است که مراکز اقامتی ترک اعتیاد ـ کمپ‌ها ـ مکان‌هایی با تراکم بالا هستند و هرجا که جمعیتی در آن متمرکز شود، بویژه اگر مثل این مراکز آدم‌هایی باشند با سابقه رفتارهای پرخطر و ریسک ابتلا به بیماری‌های مسری، باید نگران بود؛ نگران انتشار و انتقال اچ.آی.وی مثبت و سل.

اگر درست مدیریت نشود ...

با این حال با دکتر رامین رادفر، پژوهشگر اعتیاد در دانشگاه علوم بهزیستی که در این باره گفت‌وگو کردیم او نیز انتقال این بیماری‌ها را خاصیت مراکز اقامتی پرجمعیت دانست، ولی یک اما کنار آن گذاشت؛ یعنی بیماری منتقل می‌شود، اما اگر مراکز اقامتی ترک اعتیاد با شیوه‌های علمی و درست اداره نشود و اگر این مراکز فقط محل نگهداری معتادان باشد نه محل درمان آنها.

او می‌گوید مصرف‌کنندگان مواد مخدر 18 برابر بیشتر از جمعیت عادی جامعه احتمال ابتلا به سل را دارند و طبیعی است وقتی به مدت طولانی در مرکزی اقامتی باشند، احتمال مسلول‌شدنشان قوت می‌گیرد، پس هشدارها جدی است، بسیار جدی و لازم است نگران باشیم.

مراکز ترک اعتیاد ماده 16 مدت‌هاست عامل نگرانی‌اند از این بابت که ساکنان این مراکز معتادان پرخطر و به ته خط رسیده‌ای هستند که با زور جمع شده و در این کمپ‌ها جا می‌گیرند و در نتیجه رغبتی به ترک نشان نمی‌دهند. اینها غرق شده‌های منجلاب اعتیادند که رفتارهای پرخطرشان موجب آلودگی آنها به بیماری‌های مختلف و بعضا خطرناک شده و اگر قرار باشد در آخرین ایستگاهی که امید به تغییر سبک زندگی شان ـ مراکز ماده 16 ـ وجود دارد نیز بد ببینند باید واقعا نگران بود، بخصوص نگران ابتلای آنها به بیماری‌های پرخطر.

مریم خباز - جامعه