بازی فوتبال‌ پشت میز اداره

اگر کمی به عقب برگردیم و تاریخ تکنولوژی را از پیدایش «آتش» تا «انرژی سلولی» بررسی کنیم، می‌بینیم هزاران سال گذشت تا انسان از تغذیه مبتنی بر «کباب کردن» به «آب‌پز» رسید و قرن‌ها طول کشید تا بشر از فناوری مبتنی بر «غلتانیدن» به «انرژی بخار» دست پیدا کرد، اما در این صدسال اخیر، بویژه در دو دهه گذشته، اختراع،‌ابتکار و نوآوری روی دور تند افتاده و سرعت سرسام‌آوری گرفته و هر ساعت و دقیقه خبر از اختراع و ابتکار تازه‌ای به گوش می‌رسد.

در این شرایط اصیل‌ترین و ارزشمندترین سرمایه انسان یعنی «عمر» باید باز تعریف شود. چرا که تعریف انسان از «زمان» فرق کرده و ثانیه‌ها برایش ارزشمندتر شده‌اند.

مثلا یک دقیقه برای «پدریان» و «پسریان» دو مفهوم و ارزش متفاوت دارد. انسان سه دهه پیش برای این‌که یک نان را پنج ریال ارزان‌تر بخرد، دو ساعت در صف نانوایی می‌ایستاد، ولی انسان امروز، فرزند همان پدر، برای این‌که چند ثانیه زودتر ویندوز لپ‌تاپش بالا بیاید از جیب همان پدر بیش از یک میلیون تومان هزینه می‌کند.

از سوی دیگر، ارزشمندی زمان و بالا رفتن سرعت باعث شده است تا انسان‌ها در زندگی و روابط اجتماعی به ستیزه، رقابت و در بهترین حالت به سبقت‌جویی روی بیاورند و در این راستا بسیاری از هنجارها و ارزش‌های انسانی و فرهنگی را نادیده بگیرند.

هرچند همکاری، همانندسازی، سبقت‌جویی، رقابت و ستیزه حالت‌هایی هستند که نوع رفتارهای اجتماعی را نشان می‌دهند. انسان‌های «دیروز دور»، بیش از این که در زندگی اجتماعی از هم سبقت بگیرند یا رقیب هم باشند، برای غلبه بر «دیگران» که شامل حیوانات و طبیعت بود نه دوستان و همسایگان و همنوعان، با هم همکاری داشتند و با اجرای آیین‌هایی سعی می‌کردند مثل هم باشند.

انسان‌های «دیروز نزدیک» علاوه بر همکاری برای «سبقت‌جویی» هم تلاش می‌کردند، اما انسان‌های «امروز» براساس «رقابت» و «ستیزه» تلاش می‌کنند در کمترین زمان به بیشترین هدف خود برسند و در این راستا بسیاری از امور اخلاقی و انسانی نادیده گرفته می‌شود.

سرعت حرکت و گستردگی اهداف در زندگی امروز باعث شده تا انسان بیش از این که در پی موفقیت خود و دیگران باشد، به غلبه بر دیگران فکر کند و به جای همکاری و رفاقت با دیگران ـ انسان‌های مثل خودش نه طبیعت و حیوانات ـ به رقابت و ستیزه با آنها روی بیاورد. از این رو در مسابقات هم به جای اصطلاح «برد و باخت» از «شکست و پیروزی» استفاده می‌کند.

انسان امروز همه را، در بهترین حالت، «رقیب» خود می‌بیند نه رفیق، به همین دلیل در زندگی اجتماعی و حتی اداری خود هم با دیگران براساس رقابت رفتار می‌کند نه رفاقت.

نمونه بارز رقابت، بازی «فوتبال» است که در آن هم باید بازیکن گل بزند و به موفقیت برسد و هم مانع گل زدن و موفقیت دیگران شود. متاسفانه سرعت و سبقت غیرمجاز باعث شده تا در اداره هم با یکدیگر فوتبال بازی کنیم و برای رسیدن به هدف‌های خودمان از راه‌های غیراخلاقی و نابهنجار مانع پیشرفت همدیگر بشویم.

جامعه‌شناسان معتقدند دلیل عمده استقبال زیاد از فوتبال در جهان کنونی همخوانی قواعد فوتبال با قواعد زندگی امروز است چراکه انسان‌های امروز در تمام شئونات و شرایط زندگی با هم رقیب بوده فوتبال بازی می‌کنند و این امر دیر یا زود به ستیزه ختم خواهد شد.

دکتر محمود اکرامی - ‌ روزنامه‌نگار