تیک،‌اختلالی‌که با‌استرس‌تشدید‌می‌شود

پسرم مدام ادا و شکلک درمی‌آورد و فین‌فین می‌کند. معلم مدرسه هر روز از وضعیت‌اش شکایت می‌کند و می‌گوید او حواس بقیه بچه‌ها را حین درس، پرت می‌کند و... این روایت، گویای یکی از شایع‌ترین مشکلات حرکتی بویژه در کودکان با عنوان تیک است.

تیک‌ها عبارتند از حرکات یا اصوات غیرطبیعی، سریع و کوتاهی که تکرارشونده و نیمه ارادی هستند. به‌عبارت دیگر، فرد به‌صورت گذرا ممکن است بتواند تیک‌ها را کنترل کند، ولی اغلب پس از مدتی تیک‌ها بیشتر می‌شوند. تیک‌ها نظیر اغلب اختلالات حرکتی با استرس تشدید می‌شوند. همیشه قبل از بروز تیک، احساسی درونی در فرد وجود دارد که با انجام تیک، خلاصی از این حالت صورت می‌گیرد، ولی دوباره این احساس پیدا شده و باعث تکرار تیک می‌شود. شاید بتوان تیک را به سرفه، عطسه و احساس قبل از آن تشبیه کرد که با انجام آن فرد احساس راحتی پیدا می‌کند و در صورت سرکوب آن احساس ناخوشایندی در وی ایجاد می‌شود.

تیک‌ها به دو دسته کلی حرکتی و صوتی تقسیم می‌شوند. تیک ساده حرکتی شامل پلک‌زدن مکرر، بالا انداختن ابروها یا شانه‌ها می‌شود.تیک‌های صوتی نیز شامل فین فین کردن، ایجاد صداهای نامفهوم در گلو، پارس کردن و زوزه کشیدن می‌شود.

تیک حرکتی نیز ممکن است به شکل کوبیدن سر به جایی یا تقلید حرکات دیگران یا به صورت ادای کلمات، جملات و تقلید و تکرار کلام دیگران و حتی ادای کلمات زشت بروز کند.

در بیشتر موارد، تیک‌ها گذرا هستند و در مدت زمان کمتر از یکسال خود به خود بهبود می‌یابند. بعضی محققان این تیک‌ها را با عفونت‌های باکتریال استرپتوککی که باعث گلودرد چرکی می‌شوند، مرتبط می‌دانند. اگر تیک‌ها در سن زیر 18 سال بروز کنند و به مدت بیش از یکسال طول بکشند، فرم شدید و مزمن تیک مطرح می‌شود.

گاهی تیک‌ها با بیماری‌های دیگر اشتباه می‌شوند. به‌عنوان مثال کودکی مبتلا به تیک که مرتب بینی خود را بالا می‌کشد و فین‌فین یا سرفه می‌کند ممکن است مدت‌ها با تشخیص آلرژی و مسائل مشابه تحت درمان‌های مربوط باشد و نتیجه‌ای نیز از آنها حاصل نشود.

گاهی نیز نوعی از تشنج به‌صورت پرش‌های برق‌آسا، ناگهانی و کوتاه‌مدت در اندام‌ها تظاهر می‌کند که ممکن است به اشتباه به‌عنوان تیک تعبیر شود. در بیشتر موارد، تیک‌ها با اضطراب یا وسواس همراه هستند که در درمان آن باید به این مسائل توجه شود. حتی جالب است بدانید تیک شدید در کودکان بیش فعال و کم‌توجه نیز دیده می‌شود.

درمان تیک در موارد خفیف و گذرا صرفا بر آموزش، تعلیم و اطمینان بخشی به فرد و خانواده‌اش مبتنی است‌؛ به‌عنوان مثال در یک دانش‌آموز مبتلا به تیک، صحبت کردن با معلم و مسئولان مدرسه و همکلاسی‌ها می‌تواند از استرس تحمیل شده بر کودک بکاهد، باعث تخفیف تیک شود و نیاز به درمان‌های دارویی را نیز رفع کند.

در موارد شدید‌تر که تیک‌ها زندگی روزمره و کار فرد را متاثر کرده باشند، درمان دارویی تحت نظر پزشک متخصص توصیه می‌شود. در موارد شدید‌تر تزریق توکسین بوتولیسم در عضلات درگیر در تیک و بتازگی جراحی کاشت الکترود عمقی مغز (دی‌بی‌اس) نیز انجام می‌شود.

دکتر محمد روحانی

متخصص مغز و اعصاب