امان از دست مالتوس

می‌توان گفت، تقویت و همه‌گیر‌شدن شعار مذکور برای کنترل جمعیت ریشه در اندیشه‌های مالتوس، اقتصاددان انگلیسی دارد. مالتوس با انتشار کتابی به نام «اصل جمعیت» برای اولین بار به این موضوع اشاره کرد که افزایش جمعیت، راه‌حلی برای پیشرفت نیست.

مالتوس و طرفدارانش، فقر و تنگدستی را معلول ازدیاد جمعیت می‌دانستند و تفکرشان این بوده که با ازدیاد جمعیت، منابع غذایی و رفاهی محدودتر می‌شود و رشد جمعیت باعث کاهش رفاه خانواده‌های پر اولاد می‌شود. طرفداران مالتوس بر این باورند که برای از بین بردن فقر باید سطح باروری پایین بیاید و نیز مهار جمعیت را راهی برای فرار از این مشکل اجتماعی قلمداد می‌کنند.

همان‌طور که ملاحظه می‌شود، این نظریات کاملا بر مبنای اصول مکانیکی جمعیت و امکانات بنا شده و رابطه‌ای معکوس را بین این دو برقرار می‌داند. مالتوس معتقد است با افزایش جمعیت، منابع غذایی که به افراد می‌رسد کمتر و مرگ و میر زیاد خواهد شد. طرفداران مالتوس این دیدگاه را به کل وسایل و امکانات رفاهی تعمیم دادند و لذا قائل به کنترل جمعیت بودند. بنابراین می‌توان گفت، یکی از ریشه‌های شعار فرزند کمتر، زندگی بهتر، همین تئوری جمعیتی مالتوس بوده است.

گذشته از شواهد عینی که بر رد این نظریه وجود دارد، بسیاری از اقتصاددانان پس از مالتوس به نظریه او انتقاد کرده و اساس تئوری وی را بر مبنای فرضیات نادرست عنوان کردند. بر اساس اثبات اقتصاددانان و سایر متخصصان پس از مالتوس، مواد غذایی با سرعتی بالاتر از افزایش جمعیت، افزایش می‌یابد، ضمن این‌که ارتقای سطح کیفی و کمی سایر امکانات نیز در بسیاری از نظریات اقتصادی و اجتماعی مستلزم افزایش جمعیت است؛ نکته‌ای که کشورمان در سال‌های گذشته به درک آن رسیده و در جهت افزایش جمعیت گام برمی‌دارد.