در لباس اهل علم

در سال‌های اخیر فیلم‌ها و رمان‌های زیادی تلاش کرده‌اند موقعیت طلبه‌ها در جامعه و همچنین تفاوت‌ها و البته دشواری‌های طلبه بودن و سپس روحانی شدن را در جامعه ایران نمایش دهند. در ادامه این موج، خود طلبه‌ها هم وارد فضای مجازی شدند و سعی کردند با تسلط بر فناوری و ابزارهای مجازی سبک زندگی متفاوت خود را آن‌طور که واقعا هست به دیگران معرفی کنند. آنها در یادداشت‌هایی روزانه از طریق سایت، وبلاگ و شبکه‌های مجازی تلاش می‌کنند معنایی را که لباس، خانواده، تحصیل و دیگر عرصه‌های هر روزه زندگی برایشان دارد، به دیگران معرفی کنند.

سبک طلبگی از دیروز تا امروز

در سالیان گذشته استادان حوزه علمیه اعتقاد داشتند موی سر طلبه باید کم باشد. در فضا و سنت حوزه‌های علمیه بلند کردن موی سر با شئونات طلبگی ناسازگار بوده است، اما کم‌کم با تحولات مختلف و تغییرات عمومی در پوشش، اینک کمتر طلبه‌ای موهای خود را از ته می‌زند و گاه حتی پس از عمامه‌گذاری قسمتی از موی خود را بیرون می‌گذارند تا آراسته‌تر به نظر برسند.

روحانیونی که ملبس بودند، معمولا یک یا دو عبا داشتند که رنگ آنها یا مشکی بود یا قهوه‌ای. البته آنها یک عبا را برای سالیان سال استفاده می‌کردند و در آخر نیز ممکن بود به یک طلبه مبتدی که از شاگردان خوبشان بوده است، هدیه کنند. عباهای امروزی برای روحانیون و طلبگان قدیم عادی نبود و چه‌بسا پوشیدن عبایی غیر از مشکی و قهوه‌ای را خلاف مرام خود می‌دانستند، قبای آنها نیز تعریفی نداشت چند سال بود که آن را می‌پوشیدند، البته مشکلات مالی نیز در این وضع سهمی داشت. بسیاری از روحانیان قدیمی از زیر قبا شلوار نازک سفیدی به تن می‌کردند که به تعبیر امروزی شلوار راحتی خانگی بود، البته این دست از روحانیون این‌گونه پوشش را نیکو می‌دانستند و اساسا سازگار با ساده‌زیستی روحانیت و عدم توجه به ظواهر و مادیات، البته عده کمی از روحانیان نیز بودند که با توجه به فرهنگ خاص یا وضع زندگی مناسب، لباس‌های نوتری می‌پوشیدند.

طلبه‌های مبتدی امروزی وضع کاملا متفاوتی دارند، برخی از آنها که موی صورتشان کامل نشده است موی صورت را مرتب می‌کنند، موی سر بیشتر طلبه‌ها متوسط است. برخی از طلبه‌ها با توجه به اقتضای سن و سال ساعتی را جلوی آینه سپری می‌کنند. امروز لباس سفید، تنها لباس طلبه‌ها نیست، بلکه لباس‌های رنگارنگی دارند و به اقتضای نیاز از آنها استفاده می‌کنند، لباس اتو کرده و تمیز طلبه‌های امروزی، میراث پوشش گذشتگان را تغییر داده است. برخی طلبه‌های ملبس امروزی وقت می‌گذارند تا عمامه خود را با مدل خاصی بپیچانند، عباهای رنگی می‌پوشند، قبای تابستانی و بهاری و زمستانی دارند، برخی از آنها لباس را به اتوشویی می‌دهند تا درست و حسابی تمیز و اتو شود، برخی از آنها پوشیدن شلوار خانگی را نمی‌پسندند، به جای نعلین و دمپایی کفش‌های واکس شده می‌پوشند، موی صورت را مرتب و موی سر را تا حدی بلند نگه می‌دارند و قسمتی از آن را روی پیشانی می‌ریزند تا ظاهری نیکوتر و آراسته داشته باشند و برخی از زیر عبا پیراهن‌های رنگی می‌پوشند. سبک پوشش و مد طلبه‌ها در دهه‌های گذشته تغییرات زیادی را به خود دیده است.

عوامل موثر بر پوشش طلبه‌ها

اما در کنار این تغییر سبک پوشش، موارد و عوامل مختلف دیگری هم وجود دارد که در پوشش طلبه‌ها مؤثر است ازجمله خانواده، وضع مالی، ارتباطات و علایق مختلف و بیرونی طلبه.

خانواده: خانواده طلبه در نوع تیپ و پوشش او نقش بسزایی دارند، هنگامی که طلبه نوجوان است با توجه به فرهنگ حاکم بر خانواده پوشش خود را تنظیم می‌کند، اما بعد از ازدواج همسر طلبه در نحوه پوشش همسرش تعیین‌کننده است، بسیار مشاهده می‌شود که طلبه‌ها با همسران خود برای خرید لباس روحانیت می‌روند یا مشاهده می‌شود که همسر طلبه در خیابان در زمینه درست کردن لباس او تذکر می‌دهد، حساسیت همسر طلبه در مرتب بودن و نحوه پوشش بسیار مؤثر است، همسری که اجازه نمی‌دهد طلبه بدون اتو لباس بپوشد، همسری که عمامه طلبه را هر چند روز یکبار می‌شوید و در پیچاندن عمامه به او کمک می‌کند، همه اینها می‌تواند در سبک پوشش و انتخاب لباس و حتی قیافه طلبه موثر باشد.

وضع مالی طلبه: هر مقدار طلبه از منظر مالی وضع بهتری داشته باشد لباس‌ها و قیافه مرتبی خواهد داشت، طلبه‌ای را که چند لباس دارد، نمی‌توان از منظر پوشش با طلبه‌ای که یک لباس دارد مقایسه کرد، در دهه‌های گذشته، به تبع وضع بهتر اقتصادی جامعه، طلاب نیز به طور کلی در زمینه امور زندگی وضع بهتری پیدا کردند و طلبه‌ها نیز لباس‌های بیشتری می‌خریدند. از این رو تولیدکننده نیز برای فروش بهتر، تنوع کالا را گسترش می‌دهد و عبا، قبا و لباده‌های متنوعی تولید می‌شوند.

گسترش ارتباطات: با گسترش ارتباطات از طریق تلویزیون، ماهواره، اینترنت و فیلم‌های مختلف، ذائقه طلبه‌ها نیز متفاوت شده است. مثلا رنگ‌های زیبا و متنوع، انسان را وادار می‌کند در زمینه پوشش خود تامل کند، همه اینهایی که طلبه‌ها نیز با آن مرتبط هستند، توانسته است ذهن بخشی از طلبه‌ها را نیز به استفاده از تنوع در پوشش و قیافه رهنمون کند.

ارتباط با جامعه: ارتباط با جامعه در تغییر سبک پوشش طلبه‌ها بسیار موثر بوده است، تصور کنید طلبه‌ای برای اولین بار در جمع عده‌ای از دانشجویان یک دانشگاه سخنرانی می‌کند یا به کلاس برای تدریس می‌رود، با نگاه به پوشش دیگران حس می‌کند بیشتر دانشجویان به قیافه و لباس خود اهمیت می‌دهند. او نیز ناخودآگاه به مرور لباس بدون اتو نمی‌پوشد، از این رو طلاب و روحانیون نیز با ارتباطات متعدد کم‌کم تغییراتی در نوع پوشش خود ایجاد می‌کنند، حتی در پاره‌ای اوقات مشاهده می‌شود فرزندان یک روحانی به او فشار می‌آورند که باید لباس شیک‌تری خریداری کند و بپوشد.

منابع:

ـ سایت نامه‌های حوزوی

ـ سایت زندگی، اما به سبک طلبگی

ـ آب و نان (یادداشت‌های سیاسی و اجتماعی یک طلبه)

سهراب شکیب

اندیشه