6 سانتی‌متر تا قهرمانی در بسکتبال جهان

هرچند معتقدیم بعد از شیب نزولی بسکتبال در چهار سال گذشته نباید به نتایج تیم بسکتبال جوانان ایران خیلی رویاپردازانه نگاه کرد، اما بررسی مشکلات این تیم می‌تواند در روند بسکتبال پایه‌ای ایران تغییراتی اساسی ایجاد کند و به سود رده‌های سنی تمام شود.

جوانان بسکتبال ایران، سه بازی مقدماتی خود را در رقابت‌های جهانی جوانان در هراکلیون یونان به آمریکا، مصر و کرواسی باختند. سپس در دور حذفی مغلوب ترکیه شدند و همین‌طور برابر صربستان شکست خوردند و با یک برد مقابل چین و متعاقب آن شکست برابر جمهوری دومینیکن، با عنوان چهاردهمی در بین 16 تیم جوانان جهان، به کار خود پایان دادند.

جوانان بسکتبال ایران دست‌کم حدود پنج سال در اردوهای متعدد نوجوانان و جوانان حضور داشتند، با این حال در رقابت‌های پسران زیر 19 سال جهان چهاردهم شدند.این عنوان فقط امسال برای تیم بسکتبال جوانان ایران به دست نیامد، زیرا در سال 2003 و نخستین حضور تیم جوانان وقت در بازی‌های جهانی سالونیکا یونان، تیم ایران در بین 16 تیم به عنوان شانزدهمی رسید!

در سال 2009 و بازی‌های جهانی نیوزیلند تیم ایران در جایگاه پانزدهم قرار گرفت و دو سال پیش در بازی‌های 2013 جمهوری چک، تیم ایران عنوان یازدهم رقابت‌ها را از آن خود کرد. عنوانی که نتایج بازی‌های امسال تا اندازه‌ای با در‌نظر‌گرفتن آن نقد می‌شود، اما باید توجه داشت از سال 2003 تاکنون که بسکتبال ایران چهار دوره حضور در رقابت‌های جهانی بسکتبال جوانان را پشت سر گذاشته، از چه الگوی ملی برای توسعه بسکتبال پایه پیروی کرده است و خروجی سال‌های حضورمان در رقابت‌های جهانی جوانان چیست؟

دانستن هدفگذاری و برنامه‌ریزی دوران آماده‌سازی و بررسی نتایج تیم در جریان بازی‌ها (کوچینگ) یا عوامل روحی ـ روانی از مهم‌ترین شاخص‌های ارزیابی بسکتبال پایه بشمار می‌آید که بدون در نظر گرفتن این موارد، نباید فقط براساس حدسیات، نتایج تیم جوانان به طور خیالپردازانه‌ای تحلیل شود، زیرا در این صورت ممکن است نتایج بررسی‌ها افراد را برای برنامه‌ریزی‌های آینده در رده‌های سنی گمراه کند.

جای خالی لیگ‌های رده‌های پایه

طی 13 سال گذشته نوسانات رده‌های پایه در رقابت‌های قهرمانی آسیا و بازی‌های نوجوانان و جوانان جهان زیاد بود. گاهی وارد عرصه پیکارهای جهانی شدیم و فقط حضورمان را موفقیتی بزرگ دانستیم و گاهی از راهیابی به رقابت‌های جهانی در این رده‌ها بازماندیم که صحبت از نداشته‌هایمان به میان آوردیم و آدرس حلقه گمشده بین آموزش و پرورش و فدراسیون بسکتبال را به دیگران دادیم. باشگاه‌های مصرفگرا بدون سازندگی نیز از دیگر دلایلی است که در زمان نتیجه نگرفتن تیم‌های پایه‌ای، شنیده می‌شود اما با گذشت حدود 12 سال و چهار دوره از حضور جوانان ایرانی در پیکارهای بسکتبال جهانی، هنوز پاسخ روشنی برای این پرسش پیدا نکرده‌ایم؛ کی باید از مرز عناوین یازدهم تا شانزدهمی جهان عبور کرد و چگونه باید برای قرار گرفتن در جمع برترین‌های جهان (هشت تیم) برنامه‌ریزی کرد؟

یکی از مهم‌ترین ویژگی رقبای ایران در پیکارهای جهانی، ساماندهی رویدادهای داخلی است، به نحوی که ساختار صحیحی در بسکتبال پایه این کشورها حاکم است که در آن کار شکل‌دهی نیروها به سهولت انجام می‌شود. کشورهایی مانند آمریکا، کرواسی و ترکیه که مقام‌های اول تا سوم رقابت‌های این دوره را به دست آوردند، الگوهای ملی برای توسعه بسکتبال پایه دارند. البته توجه صرف به نتایج رده‌های سنی با سطح نزدیکی که بین تیم‌ها وجود دارد ممکن است در بیشتر مواقع گمراه‌کننده باشد همان‌طور که تیم قدرتمند صربستان با رنکینگ 2جهانی به تیم استرالیا باخت و به جمع هشت تیم پایانی نرسید، اما آنچه برای قدرت‌های تراز اول بسکتبال دنیا اهمیت دارد، ثبات و دوام آوردن در بین تیم‌های سطح اول بسکتبال دنیاست، زیرا با این نوع برنامه‌ریزی می‌توانند به داشتن پشتوانه‌های مطمئن در سال‌های بعد، امیدوار باشند.

در ایالات متحده به خاطر تعداد زیاد بازیکنان در تمامی رده‌های سنی، مربیان نیروهای کیفی را از بین صدها نفر انتخاب می‌کنند و با اردوهای کوتاه مدت، نفرات خود را به هماهنگی‌های لازم می‌رسانند. تعدادی از بازیکنان امسال تیم ایالات متحده از بین کالج‌ها یا بازیکنان دبیرستانی برگزیده شدند که تا این سن، در بازی‌های بیشماری حضور داشتند. این مرحله بعد از استعدادیابی و طی فرآیند تمرینات عمومی، تخصصی و ویژه براساس کیفیت‌محوری انجام می‌شود تا بازیکنانی که می‌خواهند در مراحل دیگر پیشرفت‌های تکنیکی و تاکتیکی خود گام بگذارند، برنامه‌ریزی بهتری داشته باشند. آمریکایی‌ها با تکنیک و کروات‌ها با آمادگی جسمانی و قامت‌های بلند خود و با بسکتبالی برگرفته از سبک تیم‌های قابل احترام حوزه بالکان، از بهترین تیم‌های این دوره بودند که تا وقت اضافی فینال، نمی‌شد گفت کدام تیم قهرمان می‌شود.

مشاهده این تیم‌ها به همراه ترکیه که پیشرفت قابل اعتنایی در سطح بسکتبال اروپا و رقابت‌های جهانی دارد، در یک نگاه نشان می‌دهد استعدادیابی بسکتبال دنیا همچنان روی ابعاد فیزیکی بازیکنان متمرکز شده است. در بین رقبایی که تیم جوانان ایران با آنان رودررو شد؛ آمریکا، کرواسی، ترکیه و صربستان با متوسط قامت 2 متر به همراه تیم چین با متوسط قامت 198 سانتی‌متر در مقابل تیم ایران با متوسط قامت 194 سانتی‌متر، جلب توجه می‌کردند. بنابراین یکی از مشکلات تیم‌های پایه‌ای ما در بخش استعدادیابی یا کار با جوانان بلندقامت است که در این زمینه باید برای استعدادیابی و مدل‌های تمرینی مناسب برای کار توام با تشویق افراد بلندقامت، برنامه داشت. تیم ایران در بازی‌های جهانی از نظر وزن و قد مقابل حریفان دچار مشکل بود که آثار آن در ارائه ضعیف مهارت‌های فردی، آشکار بود.

برای این‌که تیم‌های جوانان ایران به نوع دیگری در آینده مقابل این حریفان ظاهر شوند،‌ باید نگاه جدی‌تری به رده پایه، بویژه تجربیات موفق گذشته در برپایی رقابت‌های داخلی و بین‌المللی داشته باشیم. در سال‌های قبل مسابقه‌های لیگ جوانان، آثار سودمندی در ساختار بسکتبال ایران برجا گذاشت اما بی‌ثباتی در این عرصه، خیلی زود گریبان بسکتبال را در رده‌های پایه گرفت. همچنین بعد از داشتن لیگ جوانان خوب که قرار است امسال برای گروه سنی زیر 17 سال برگزار شود، باید بازیکنان جوان را با حضور در تورنمنت‌های مختلف آبدیده و باتجربه کرد. جوانان بسکتبال در دقایق پایانی بازی‌های بونان، کم می‌آوردند که یکی از عوامل آن را باید در کمبود بازی‌های تدارکاتی و شبیه‌سازی موقعیت‌های ویژه، پیش از بازی‌های رسمی، جستجو کرد.

کمپ‌های مهارت‌های فردی و آموزش پست‌های تخصصی که در طول سال باید با حضور برخی ستارگان بسکتبال ایران و جهان برگزار شود، از راه‌های دیگر ایجاد توسعه و انگیزه بین بازیکنان جوان است که آنها را به استانداردهای آموزش روز بسکتبال دنیا نزدیک می‌کند. هرچند جبران هر کدام از کمبودهای کنونی بسکتبال ایران در سال‌های آینده به همین راحتی‌ها نیست، اما باید بر تلاش‌ها افزود. به طور مثال افزایش فقط یک سانتی‌متر متوسط قامت بازیکنان 194 سانتی‌متری ایران، برنامه‌ریزی وسیعی می‌طلبد که برخی ویژگی‌های نژادی را شامل می‌شود چه برسد بخواهیم برای به‌روز کردن شاخص قدی بازیکنان‌مان با همتاهای خارجی‌شان، مانند آمریکا، کرواسی، ترکیه و صربستان که دو‌متری هستند، این شاخص را تا 6 سانتی‌متر افزایش بدهیم! البته رسیدن به این سطح غیرممکن نیست همان‌گونه که ترک‌ها در پروسه‌ای 15 ساله به سطح قابل قبولی از پیشرفت در رده‌های سنی، ملی و باشگاهی رسیدند.

چگونه با اعتماد به نفس شویم؟

درباره نتایج تیم بسکتبال جوانان ایران گفته شده است این تیم برابر رقبای خود اعتماد به نفس نداشت یا مربیان نتوانستند به تیم اعتماد به نفس بدهند. برای طرفداران این نظریه، همواره پیروز شدن نشان از اعتماد به نفس است، اما آیا فقط با اعتماد به نفس و شناخت جنبه‌های آن می‌توان برابر رقبا به برتری رسید؟ صرف‌نظر از این‌که شکست نیز به شرط بررسی نقاط ضعف برای نیل به پیروزی می‌تواند به تحکیم و تقویت اعتماد به نفس کمک کند باید توجه داشت بخش بزرگی از اعتماد به نفس جایی خارج از تیم ساخته می‌شود. بهترین نوع اعتماد به نفس بر پایه شناخت توانایی‌های درونی و استعدادهای فرد مطابق با واقعیات است که جامعه و مربیان می‌توانند به این شناخت کمک زیادی کنند.

به‌طور مثال بعد از جریان ناکارآمد بسکتبال پایه در سال‌های گذشته و در پی ماه‌هایی که کادر فنی تیم جوانان تا آمدن کادر جدید بلاتکیف بود، یا پس از روزهای بلاتکلیفی بسکتبال، اردوهای این تیم از سرگرفته شد و از بازی‌های تدارکاتی خبری نبود یا بسکتبال در تب و تاب انتخاب رئیس آینده بود، انتظار نتیجه‌گیری تیم که دست‌کم عنوان یازدهمی دوره قبل را تکرار کند، انتظار نابه‌جایی بود. این انتظار براساس داشته‌ها و امکانات نبود و وقتی که ورزشکاران ما به آن نرسیدند همان اعتماد به نفسی که در وجودشان بود نیز از بین رفت و آنها دچار افت شدند که در این مورد می‌توان نتیجه بازی پایانی
با دومینیکن را مثال زد.

اعتماد به نفس مانند مهارت‌های دیگر به عواملی مانند تمرین نیاز دارد و ورزشکار با تمرین به مرور زمان می‌تواند آن را افزایش بدهد و در بازی‌های بیشمار به حد مطلوب و نه کاذب برساند. شاید بتوان با صحبت‌های یک مربی در بین دو نیمه روحیه بازیکنان را افزایش داد، اما به آنان نمی‌توان اعتماد به نفس تزریق کرد و به جنگ نابرابر با رقبا در بسیاری از جبهه‌های بسکتبال فرستاد.

توسعه از طریق برنامه

تیم بسکتبال جوانان ایران در مرحله مقدماتی برابر آمریکا یک وقت 10 دقیقه‌ای خوب ظاهر شد، اما به مصر نباید می‌باخت که باخت. اختلاف 50 امتیازی مقابل کرواسی هم زیاد بود با این وجود جوانان ایران در دیدار مقابل ترکیه عملکرد خوبی داشتند و بهترین بازی تیم هم مقابل صربستان برگزار شد. آمریکا، کرواسی و ترکیه حریفان ایران در این رقابت‌ها، جایگاه‌های اول تا سوم را به دست آوردند، اما خارج از نتیجه، بحث فرآیندسازی در رده‌های سنی بسکتبال مورد توجه است که بخش‌هایی از آن را یادآوری کردیم. امروز نشستن و غصه‌خوردن درباره این‌که اگر مصر را شکست می‌دادیم، مسیر بهتری در جریان بازی‌ها پیدا می‌کردیم یا اما و اگرهای دیگری از این دست، چاره کار بسکتبال پایه نیست، بلکه باید برنامه‌ریزی دقیق و اصولی داشت.

در مجموع باید گفت، در دوازدهمین دوره رقابت‌های بسکتبال جوانان جهان، کادر فنی با توجه به عنصر زمان و در اختیار داشتن ابزار و امکانات، برنامه‌ریزی خوبی داشت و شرایط کاری خوبی ارائه کرد. جوانان به نسبت بسکتبال ایران در بازی‌های جهانی، در بازی بدون توپ و دفاعی کارنامه نسبتا موفقی داشتند هرچند ثبات لازمه در کار نبود و تا پایان نمی‌جنگیدند. تیم ایران در بازی با توپ مشکل داشت و در فشار دفاعی رقبا توان انتقال بازی نداشت که مهم‌ترین عامل آن به ضعف تکنیکی بازمی‌گردد، زیرا به خاطر مشکلاتی که در کلیت بسکتبال ایران طی سال‌های گذشته به وجود آمده، از تعداد بازیکنان تکنیکی کاسته شده است و به نظر می‌رسد چنانچه ضعف‌های پایه‌ای در توسعه مهارت بازیکنان، به حال خود رها شود، بسکتبال ایران ضربات مهلکی می‌خورد. در این بازی‌ها بیشترین توپ لو رفته به پای ایران نوشته شد که موفقیت‌های فردی بازیکنی مانند؛ محمد یوسف‌وند را در عرصه توپگیری از سبد و امتیازآوری، تحت‌الشعاع خود قرار داد.

برای پر کردن اختلاف امتیازی با رقبایی که سال‌ها برنامه‌ریزی کرده‌اند باید هدفگذاری و برنامه‌ریزی مناسبی در همه زمینه‌ها داشته باشیم که مهم‌ترین آن توسعه مهارتی بازیکنان این گروه‌های سنی است. پر کردن این خلأ به همین سادگی‌ها نیست و عقلانی شدن رفتارها و نگرش‌ها را در توسعه پایدار بسکتبال ایران بویژه در رده‌های سنی می‌طلبد. باید در بخش جسمانی، بازیکنانی با ابعاد بازیکنان این رده‌ها در سطح جهانی پیدا کرد. از نظر توسعه مهارت‌های فردی، باید مقوله آموزش را در سطح هیات‌های استانی جدی گرفت.

گروه ورزش

محمد رضاپور