تبدیل شبکه مستند به خانه مستندسازان

با او درباره وضعیت تولیدات مستند و راه‌های جذب مخاطب برای این حوزه گفت‌وگو کرده‌ایم.

وضعیت تولیدات مستند سینما و تلویزیون ایران را چطور ارزیابی می‌کنید؟

خوشبختانه با توجه به ظرفیت‌های بالای فرهنگی، نیروی انسانی خلاق و امکانات جدید فیلمسازی، شرایط تولید و جایگاه فیلم مستند در وضعیت قابل قبولی است، اما رسیدن به شرایط مطلوب نیاز به مجاهدت، برنامه‌ریزی، اعتماد، شناخت، حمایت منطقی و عادلانه دارد. حلقه گمشده این سینمای پویا و بالنده چگونگی دیده شدن آن است. خوشبختانه ما در جامعه بزرگ و متنوع فرهنگی خود علاقه‌مندان و مخاطبان بالقوه بسیاری داریم که کنجکاو و تشنه آگاهی و شناخت هستند، اما ارتباط این سینما با آنان شناسایی و تبیین نشده است.باید متولیان امور و فیلمسازان و... با همه امکانات پل ارتباطی سینما با مخاطبان گسترده خود را پیدا کنند.

چه راهکارهایی برای جذب مخاطب در بخش فیلم‌های مستند وجود دارد؟

اولین نکته مهم تغییر نگاه مسئولان به سینمای مستند است، این سینما یک سینمای در حاشیه نیست این سینما پایه و ریشه حرکت اصیل فرهنگی است. اگر دنبال رونق، نشاط و پویایی تولیدات سینما و تلویزیون هستیم باید در این سینما سرمایه‌گذاری کنیم، این سینما، سینمای به دنبال اسپانسر، حامی و... نیست. این سینما باید مستقل به اهداف بلند فرهنگی بپردازد. متاسفانه ناآگاهی‌ها و جزیره‌ای عمل کردن و البته بی‌اعتمادی شرایط خاصی را به وجود آورده است که فکر می‌کنم با تغییر در برخی از تصمیمات و ساختارها این مشکلات نیز مرتفع شود. مهم‌ترین موضوعی که باید مورد توجه قرار بگیرد این است که مستند دیگر فقط برای یک قشر خاص نیست. سینمای مستند برای همه مردم است. ما باید برای مخاطبان متنوعی که در جامعه حضور دارند برنامه‌ریزی کنیم و بر اساس نیازهای آنها مستند تولید کنیم. وقتی مردم جامعه، زندگی و کشورشان را واقعی و حقیقی در آینه سینمای مستند ببینند آن موقع بدون زحمت ما نیز این سینما به خانه‌های آنان وارد می‌شود.

چه مرکزی نیازهای مخاطبان را شناسایی می‌کند تا مستندسازان بتوانند با استفاده از اطلاعات آنها مستند تولید کنند؟

هر نهادی برای خودش نیازسنجی می‌کند و بر اساس آن مستند تولید می‌کند، اما باید همه نهادهایی که دست اندرکار این حوزه هستند همدلی و همکاری داشته باشند تا با همفکری همدیگر بتوانند این انرژی ممتاز را به یک جریان فرهنگی تبدیل کنند. یعنی این‌گونه نباشد که مراکزی که مستند تولید می‌کنند بگویند خوب ما کار خودمان را می‌کنیم و به دیگران کاری نداریم. بدون شک این موضوع در گذر زمان برای تولیدات مستند و مستندسازان خوب نخواهد بود. باید شرایطی فراهم شود تا همه نهادهایی که در حوزه تولیدات مستند موثر هستند در کنار یکدیگر و در راستای موفقیت با یکدیگر رقابت کنند. ما در کشورمان علاوه بر این‌که مستندسازان خوبی داریم از ظرفیت‌های خاصی برخوردار هستیم که همه اینها می‌تواند به جذب مخاطب کمک کند.

بیشتر مستند‌هایی که مردم علاقه‌مند دیدن آن هستند مستندهای سیاسی یا اجتماعی و فرهنگی است. چرا ما کمتر در این حوزه فیلم تولید کردیم؟

در هر دوره‌ای فیلمسازان نگاه‌های خودشان را به موضوعات مختلف از جمله موضوعات سیاسی، اجتماعی و فرهنگی داشته‌اند و فیلم هم ساخته‌اند. اما سینمای مستند سعه‌صدر و صبوری می‌خواهد. پیامبر اکرم(ص) می‌فرماید: انسان از جهل خودش می‌گریزد. سینمای مستند متعهد می‌کوشد انسان و جامعه را در مقابل حقیقت عریان خود قرار دهد، اما بخش مهمی از جامعه تمایل ندارد چشمان خود را باز نگه دارد. حقیقت برای آنان که می‌خواهند آن را کتمان کنند سخت و برای آنان که می‌خواهند آشکار کنند شیرین است. یک دیگر از مشکلاتی که حوزه فرهنگ را از چالاکی خارج می‌کند نگاه سیاست‌زده به این حوزه است، باید ذهن‌ها را از این نگاه‌ها دور کنیم تا فرهنگ زنده‌تر ‌شود و بعد از زنده شدن فرهنگ همه چیز زنده ‌می‌شود. اگر فرهنگ زنده نشود همه چیز آسیب می‌بیند.

با توجه به این‌که شما مشاور شبکه مستند هستید، فکر می‌کنید چطور می‌توان این شبکه را به شبکه‌ای پویا و آگاهی بخش تبدیل کرد تا آیینه‌ای باشد برای انعکاس مسائل جامعه؟

باید این شبکه از یک شبکه ایستا به یک شبکه پویا تبدیل شود. اولین گام ارتباط و نزدیکی با مردم است. مردم باید مطالبات، احساسات و زندگی واقعی و طبیعی خود را در این شبکه ببینند و به آن اعتماد کنند. دومین نکته مهم ارتباط و تعامل با نیرو‌های خلاق مستندساز در بیرون از شبکه و در کل کشور است. باید آداب این تعامل دو طرفه برای یک حرکت انقلابی جهت ثبت جامعه با نشاط ایران تبیین شود.

سومین نکته مهم از نظر من همکاری همه جانبه با همه سازمان‌ها و مراکزی است که در این حوزه فعال هستند، با جزیره‌ای عمل کردن فرصت‌های خدادادی این مملکت از دست می‌رود.‌این سر زمین هم استعداد و هم لیاقت پیشرو بودن در همه چیز را دارد. امیدوارم با همکاری دوستان خوبمان در شبکه مستند این شبکه به خانه مستندسازان تبدیل شود تا آنها بتوانند از ظرفیت‌های خوب شبکه مستند استفاده کنند. باید توجه داشته باشیم که متاسفانه هر حرکت خوب فرهنگی با مشکلات و موانع بسیاری مواجه است، مهم اندیشه خدمت و حرکت به سمت آن است. همه عالم فقط این چند روزی که ما درآن قرار داریم نیست.

به نظر شما پژوهش و سوژه تا چه اندازه می‌تواند به تولید مستندهای پرمخاطب کمک کند؟

تیزبینی و نوع نگاه ما به پدیده‌های سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و حتی طبیعت باعث می‌شود تا ما به موضوعات تازگی و جذابیت بدهیم. بخش مهمی از کار مستندساز صیدی است که او شکار می‌کند. همه کار سینمای مستند پژوهش آن است. مستند بدون پژوهش دروغ و جعلی است و اصلا مستند نیست.

فرشید شکیبا