روزه در روزهای 24 ساعته

طبیعی است که هر چه از نظر عرض جغرافیایی به سمت شمال برویم، در فصل تابستان، طول روزافزوده می‌شود. برای همین است که در نخستین روز ماه رمضان اذان صبح به افق رشت در شمال کشور، 3و 59 دقیقه و به افق بندرعباس در جنوب ایران 4 و 19 دقیقه بود. در همین روز، اذان مغرب یا پایان بخش روزه در رشت 20 و 56 دقیقه و در بندرعباس، 19 و 59 دقیقه بود. این یعنی بندرعباسی‌ها که نسبت به رشت در عرض جغرافیایی کمتری قرار دارند حدود یک ساعت کمتر روزه نگه‌ می‌دارند.

حالا ما این هفته و برای صفحه شگفتی خود قصد داریم به شهرها و کشورهایی برویم که در همین روزها، ساعات طولانی را روزه نگه‌ می‌دارند. روزه‌هایی که حتی از رشت و تهران هم طولانی‌تر و طبیعتا سخت‌تر است. برای این کار به سایت اسلامیک فایندر رجوع می‌کنیم. سایتی که اوقات شرعی صدها هزار شهر کوچک و بزرگ را اعلام می‌کند.

اسلو، پایتخت کشور نروژ در مدار 70 درجه شمالی قرار گرفته است. سایت اسلامیک فایندر می‌گوید اذان صبح در این شهر 2 و 18 دقیقه صبح است و اذان مغرب ساعت 10 و 43 دقیقه. این یعنی کسی که بخواهد در این شهر روزه‌داری کند باید 19 ساعت و 25 دقیقه هیچ نخورد و نیاشامد، 4 ساعت بیش از آنچه در تهران برای ما اتفاق می‌افتد. تازه این را باید در نظر داشته باشید که اسلو، یکی از جنوبی‌ترین شهرهای کشور نروژ است و شهرهای دیگری هستند که طول روز بسیار بیشتری دارند. یک صفحه اسلامی در یکی از شبکه‌های اجتماعی، عکسی را از یک مسجد در شهر لولی سوئد منتشر کرده که در آن اذان صبح 38 دقیقه بامداد است و اذان مغرب، ساعت صفر بامداد! این یعنی بین اذان مغرب و اذان صبح فقط 38 دقیقه زمان وجود دارد. خودتان قضاوت کنید که آیا در این زمان اندک، امکان افطاری رفتن و افطاری دادن هم وجود دارد؟ البته در برخی از شهرها هم که پدیده آفتاب نیمه شب رخ می‌دهد وضع خیلی بدتر می‌شود. چرا که اصلا غروب آفتابی وجود ندارد که بخواهیم فجر و مغرب را بر اساس آن تعیین کنیم. مثل شهر ترومسو در نروژ که فقط 200 کیلومتر تا قطب شمال کره زمین فاصله دارد.

اما همه شهرهای جهان هم مثل شمال اروپا نیستند. اگر روی خط استوا برویم قاعدتا طول روزی نسبتا مساوی را شاهد خواهیم بود. مثلا در دنپاسار از شهرهای بالی اندونزی، وقت اذان صبح یعنی آغاز روزه 5 و 16 دقیقه است و وقت اذان مغرب 6 و 9 دقیقه است. کمی نزدیک به 13 ساعت. همین وضع و البته کمی بهتر در نیمکره جنوبی هم وجود دارد. مثلا اگر کوله‌بارتان را برای شیلی ببندید می‌توانید در شهر سانتیاگو، یعنی پایتخت این کشور، روزه خود را در ساعت 6 و 17 دقیقه صبح آغاز کنید و در ساعت 5 و 42 دقیقه هم پایان دهید. حدودا 12 ساعت و نیم. این را در نظر بگیرید که وقتی روزه به فصل زمستان ما و البته فصل تابستان نیمکره جنوبی برسد؛ وضع شهرهای شمال اروپا این بار برای امثال سانتیاگو تکرار خواهد شد. از این رو اگر می‌خواهید همیشه نیمی از روز را روزه باشید باید مناطق استوایی را برای زندگی انتخاب کنید.

حال که وضع این شهرها را بررسی کردیم بهتر است این سوال را هم پاسخ دهیم که آیا واقعا باید 23 ساعت و نیم روزه گرفت یا این‌که این مناطق قواعد خاص شرعی خود را دارند. نظرات در این خصوص متفاوت است. مثلا نظر رهبر انقلاب این است که در این مناطق، مکلف در مورد روزه، به حساب این‌که روز خیلی طولانی است و تمکن از روزه ندارد (توانایی انجام دادنش را ندارد) ساقط است. (پاسخ سوال 3229 به نقل از سایت KHAMENEI.IR) نظر دیگر مربوط به آیت الله سیستانی است که در پاسخ به سوالی در مورد روزه گرفتن در این مناطق می‌گویند «واجب است بر طبق اوقات شرعی همان شهر روزه بگیرید هرچند روز بلند باشد ولی اگر روزه گرفتن مشقت زیادی داشته باشد و عادتا قابل تحمل نباشد، جایز است در هنگام شدت گرسنگی و تشنگی بنابر احتیاط واجب تنها به مقدار ضرورت آب بنوشید یا غذا بخورید و باید بقیه روز را به احتیاط واجب امساک کنید و بعد از ماه رمضان این روز را قضا کنید و کفاره ندارد.» (پاسخ به سوال روزه در روزهای بلند به نقل از SISTANI.ORG) برخی فقهای اهل سنت هم فتوا داده‌اند که مسلمانان ساکن در مناطقی که آفتاب نیمه شب دارند یعنی هیچ وقت آفتاب در آنجا غروب نمی‌کند می‌توانند بنا به ساعات شرعی نزدیک‌ترین محل به خود یا ساعات شرعی مکه، روزه خود را بگیرند. ( به نقل از سایت مجله آتلانتیک)

مصطفی‌ مسجدی‌آرانی / چمدان (ضمیمه آخر هفته روزنامه جام جم)