گردنه حیران در دام ویلاسازان

گردنه حیران در جاده آستارا به اردبیل، از یک‌سو مشرف به کوه‌هایی پوشیده از جنگل‌های انبوه است و از سویی مشرف به دره‌ای نه‌چندان عمیق که از میان آن رود ارس عبور می‌کند. این گردنه زیبا تقریبا بیشتر مواقع زیر لایه‌ای از مه پنهان است و تا همین چند سال پیش دره‌ها و کوهپایه‌های پوشیده از گل‌ها و گیاهان جنگلی و مرتعی و گاوهایی که در حال چرا هستند، با چشم‌انداز زیبایی از کندوهای عسل، اولین جلوه‌هایی بود که به چشم هر رهگذری می‌آمد و او را فریفته خود می‌کرد اما حالا آنچه بیش از هر چیز به چشم می‌آید، ویلاهای رنگارنگی است که در سرتاسر دامنه کوه‌ها و تپه‌ها جاخوش کرده و عرض‌اندام می‌کند.

شرایط آب و هوایی بسیار مناسب و کوهپایه‌ای و چشم‌انداز زیبای گردنه حیران که جزو زیباترین مناطق سرسبز کشور است، موجب شده طی چند سال گذشته مورد توجه واقع شده و انواع ساخت و سازها از بناهای تفریحی و سیاحتی و خدماتی همچون رستوران‌ها و هتل‌ها تا ویلاهای شخصی در آن رواج یابد.

این امر نگرانی بسیاری از طبیعت دوستان و کارشناسان را برانگیخته، به طوری که معتقدند حجم تخریب طبیعت در گردنه حیران به عنوان منطقه گردشگری و طبیعتی بکر غیرقابل جبران است.

معاون گردشگری اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان گیلان نیز در گفت‌وگو با جام‌جم اظهار کرد: تغییر کاربری‌ها هم‌اکنون چهره اصلی و طبیعت گردنه حیران را تخریب کرده و یکدستی طبیعت در این گردنه‌ زیبا به عنوان یکی از جاذبه‌های مهم گردشگری در شمال کشور از بین رفته و اگر این بی‌توجهی ادامه داشته باشد، بزودی فقط ویلا در این منطقه دیده می‌شود، در حالی که ارزش این گردنه به سرسبزی، لطافت و تنوع طبیعی آن است که هم‌اکنون مورد تعرض قرار گرفته است.

حمیدرضا آذرپور با بیان این‌که پدیده ویلاسازی از حدود سه تا چهار سال پیش و بتدریج در گردنه حیران آغاز و طی یکی دو سال گذشته بر شدت آن افزوده شد، یادآور می‌شود: طول گردنه حیران از آستارا تا اردبیل بیش از 16 کیلومتر است که 95 درصد آن در استان گیلان قرار داشته و جزو مناطق نمونه گردشگری کشور است، به همین دلیل برای هرگونه ساخت و سازی باید از اداره میراث فرهنگی و گردشگری استان استعلام گرفته شود.

وی با اشاره به این‌که طی دو سه سال اخیر ساخت و سازهای زیادی بامجوز و بی‌مجوز در طول گردنه صورت گرفته است، تصریح می‌کند: در گذشته افرادی که قصد ساخت و ساز در گردنه را داشتند برای گرفتن استعلام به میراث فرهنگی مراجعه می‌کردند، اما مدتی است دیگر کسی برای گرفتن مجوز به این اداره مراجعه نمی‌کند و می‌توان دریافت که یا از غفلت مسئولان سوءاستفاده کرده و بدون استعلام و مجوز به ساخت و ساز اقدام می‌کنند یا این‌که از طریق برخی مبادی قانونی ورود کرده و از بی‌دانشی ناظران برخی نهادهای اجرایی یا ضعف و زیاده‌خواهی آنان، بهره برده و مجوزی دریافت می‌کنند که نامعتبر بودن آن بعدها مشخص می‌شود.

معاون گردشگری اداره میراث فرهنگی استان گیلان تعدد دستگاه‌های تصمیم‌گیرنده در این ارتباط را مهم‌ترین خلأ موجود و عامل سوءاستفاده دانسته و می‌گوید: برای ساخت یک بنا یا ویلا باید از پنج تا شش دستگاه همچون میراث فرهنگی، محیط‌زیست و منابع طبیعی مجوز گرفت و برخی فقط با استعلام از یکی دو دستگاه، به ساخت ویلا اقدام می‌کنند یا با توسل به شگردهای خاصی، از بخش‌های نامربوط ادارات به نام بخش اصلی مجوز می‌گیرند و کار خود را پیش می‌برند.

آذرپور در عین حال یادآور می‌شود روند ویلاسازی از اواخر سال گذشته و با حساسیت و نظارت مسئولان استان، کنترل و متوقف شده و حتی جلوی پیشرفت ویلاهای در حال احداث هم گرفته شده است، هر چند برخی همچنان از غفلت نهادهای اجرایی در ایام تعطیلات و تاریکی شب استفاده و به تکمیل ویلاهای خود اقدام می‌کنند.

وی با تاکید بر این‌که در نهایت تمام ویلاهای ساخته شده در اراضی گردنه حیران با مجوز دارد یا غیرقانونی است و باید طبق قانون با آن برخورد کرد، می‌گوید: دادستان رشت نیز در جلسه‌ای که روز گذشته با حضور تمام دستگاه‌های اجرایی استان در استانداری برگزار شد، به موضوع دخل و تصرفات در تمام حوزه‌ها اشاره کرد و یادآور شد اگر متولی هر حوزه در این زمینه طرح دعوی و شکایت کند، به پرونده مذکور سریع و خارج از نوبت رسیدگی خواهد شد و در زمینه گردنه حیران نیز از آنجا که متولی اصلی منابع طبیعی است، در صورت شکایت منابع طبیعی، برخورد قانونی و قلع و قمع ویلاهای ساخته شده در دستورکار دادستانی قرار خواهد گرفت.

معادن هم «حیران» را تهدید می‌کنند

در همین حال مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان اردبیل نیز در این باره به فارس می‌گوید: بارها در نشست‌های مشترک با استان همجوار گیلان سعی کردیم تا به راهکاری ی اساسی در جلوگیری از تخریب محیط طبیعی «حیران» دست پیدا کنیم که در این زمینه نکته قابل توجه شدت گرفتن تخریب‌ها و صدور مجوزهای استخراج معدنی است که در چند قسمت از این منطقه زیبا شاهد آن هستیم.

سیدرضا موسوی می‌افزاید: هر چند شدت تخریب در منطقه استان اردبیل کنترل شده و به حداقل رسیده، ولی هنوز برخی در بخش‌هایی از حیران در اردبیل به ویلاسازی اقدام کرده‌ و مدعی برخورداری از امکانات و زیرساخت‌های اولیه هستند.

گرچه ویلاهای ساخته شده در حوزه استحفاظی استان گیلان است، اما وسعت تخریب‌ها و زمین‌خواری‌ها در گردنه حیران به حدی است که حتی آیت‌الله سیدحسن عاملی، امام جمعه اردبیل هم چندی پیش نسبت به این امر هشدار داده و خواستار ورود دستگاه‌های قضایی و نیروی انتظامی هر دو استان گیلان و اردبیل به این موضوع شد.

کمال‌الدین پیرموذن، نماینده مردم اردبیل و عضو هیات رئیسه فراکسیون محیط‌زیست مجلس نیز با بیان این‌که برخی بی‌توجهی‌ها موجب شده تا شاهد ساخت و سازهای بی‎رویه در ویلاسازی‎ها در مناطق جنگلی حیران در حوزه استحفاظی استان گیلان باشیم، گفته است: دراین باره نامه‌ای به کمیته تحقیق و تفحص مجلس ارائه کرده و خواستار رسیدگی به این امر شده‌ایم. همچنین از متولیان بخش صنعت و معدن خواسته‌ایم تا مجوز برداشت معادن از جنگل حیران را گرفته و از سوءاستفاده‌های احتمالی ممانعت کنند.

در همین حال خداکرم جلالی، معاون وزیر جهادکشاورزی و رئیس سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور نیز پاییز سال گذشته با بیان این‌که ساخت ویلاها در گردنه حیران، سیر قانونی خود را طی نکرده است، تاکید کرد: اگر این ساختمان‌ها از کمیسیون ماده یک قانون حفظ اراضی و زراعی مجوز نداشته باشند، تخریب خواهند شد.

تذکر جلالی و دیگر مسئولان در استان‌های گیلان و اردبیل در حالی است که ظاهرا این هشدارها تاکنون راه به جایی نبرده و زمین‌خواری در گردنه حیران بدون نظارت دقیق و برخورد جدی همچنان ادامه دارد و انتظار می‌رود مسئولان کشوری به این موضوع ملی ورود کرده و مانع نابودی یکی از باارزش‌ترین جاذبه‌های طبیعی کشور شوند.

فاطمه مرادزاده - گروه ایران