«افق» یک برنامه رادیویی نیست

آینده فعالیت‌های قرآنی واژه‌ای است که با سر‌هم‌کردن حروف نخست کلماتش به نام برنامه افق می‌رسیم؛ هرچند نامگذاری این برنامه در وهله نخست شنونده را به یاد یک برنامه اذانگاهی می‌اندازد، اما ماجرا چیز دیگری است که سردبیر این برنامه توضیحات بیشتری در این خصوص می‌دهد: افق به‌عنوان یک کلمه مستقل مطرح است، ولی علاوه بر آن می‌خواهیم با این کلمه آینده فعالیت‌های قرآنی را نمایش دهیم و سعی‌می‌کنیم روند فعالیت‌های قرآنی کشور را در حوزه‌های مختلف بررسی کنیم و ضمن این کار مطالباتی را که رهبر معظم انقلاب از گذشته تا اکنون مطرح کرده‌اند، پیگیری کنیم و این مورد آخر، از اهم وظایف برنامه افق است.

جواد نصیری این را می‌گوید و ادامه می‌دهد: در کنار این اقدامات قصد داریم راهکارهایی برای برون‌رفت از برخی مشکلاتی که در این حوزه وجود دارد، طراحی کنیم و پیشنهاد دهیم.

نصیری در کنار سردبیری و تولید محتوا برای این برنامه، مدیر اطلاع‌رسانی رادیو قرآن است. او پیش از توضیح درباره افق از سابقه حضورش در رادیو قرآن می‌گوید‌: از سال 88 به‌عنوان گوینده خبر و کارشناس ـ مجری در برنامه‌های رادیو قرآن حضور داشتم و از سال 92 به‌عنوان مدیر گروه اطلاع‌رسانی رادیو قرآن به صورت تمام وقت در این شبکه مشغول هستم.

آینده‌پژوهی فعالیت‌های قرآنی

رادیو در کنار سرگرم سازی و ایجاد لحظاتی مفرح و آرامش بخش برای مخاطب دارای یک وجه اصلی و مهم‌تر است، ویژگی‌ای که با گذشت زمان رنگ و بویی تخصصی به خود گرفت و می‌توان گفت امروز به‌عنوان کارکردی مهم برای رادیو شناخته می‌شود؛ این‌که رادیو پیش از هر چیز یک رسانه است و رسانه به فراخور ماهیتش می‌طلبد مطالبه‌گر باشد؛ خواه برنامه‌ای خبری و چالشی را به مخاطب عرضه کند یا مثل برنامه افق موضوعی کلان را در کشور مورد ارزیابی قرار دهد.

این برنامه با نگاهی آینده‌پژوهانه از فعالیت‌های قرآنی کشور، سعی در ارتقای سطح کیفی برنامه‌ریزی‌های کلان در این عرصه دارد. بر این اساس می‌توان به مطالبه‌گری برنامه‌سازان افق در حوزه آموزش عمومی قرآن منطبق با اهداف سند آموزش عمومی در کشور اشاره کرد.

نصیری می‌گوید: در طول 2 سالی که از آغاز برنامه می‌گذرد، یکسری اقدامات مثبت انجام داده‌ایم که منجر به دستاوردهایی نیز شده که یکی از آنها پیگیری اهداف سند آموزش عمومی قرآن است که با پیگیری ما این اهداف در شورای توسعه فرهنگ قرآنی مورد بحث و بررسی قرار گرفت و به تصویب رسید.

سردبیر افق همچنین به دیگر اقدامات این برنامه نیز اشاره می‌کند: پیگیری و پخش مسابقات قرآنی که در کشور برگزار می‌شود از دیگر اقدامات برنامه افق است، همچنین نمایشگاه قرآن هر ساله در ماه رمضان تحت پوشش قرار داده می‌شود و همین‌طور در حوزه آموزش عمومی و تخصصی قرآن، اقدامات بسیار خوبی انجام داده‌ایم که به نتایج مثبتی نیز رسیده است.

نصیری درباره انتخاب موضوعات برنامه می‌گوید: در هر برنامه نیم‌نگاهی به فعالیت‌هایی که قرار است در آن ایام برگزار شود، داریم. همچنین نگاهی داریم به تقویم کشور و این‌که در چه مناسبتی قرار داریم تا براساس آن برنامه‌ای تدارک ببینیم. همچنین رصد و پوشش فعالیت‌های قرآنی که در کشور انجام می‌شود جزو موضوعاتی است که در برنامه به آن پرداخته می‌شود.

خبرنگاری که برنامه‌های چالشی می‌سازد

فاطمه رحمانی، کارشناسی علوم ارتباطات، گرایش خبر دارد. با این که از سال 82 در رادیو قرآن به برنامه‌سازی می‌پردازد، عمده اقدامات او در این حوزه پوشش خبرهای مرتبط با حوزه قرآنی است و بجز برنامه افق که شنبه‌ها از ساعت 14 و 15 دقیقه الی 15 از رادیو قرآن پخش می‌شود، برنامه رویدادهای قرآنی را نیز به‌عنوان تهیه‌کننده روی آنتن می‌برد. پیش از این‌که برنامه آماده پخش شود دقایقی با او همکلام می‌شویم. رحمانی مخاطبان برنامه‌اش را شنونده‌هایی متخصص در حوزه علوم قرآنی معرفی می‌کند و دلیل آن را پرداختن به مباحث کلان قرآن در کشور می‌داند.

وی همچنین معتقد است: این برنامه می‌تواند مخاطبان عام نیز داشته باشد، به‌عنوان مثال وقتی فعالیت‌های قرآنی نیروهای مسلح را پیگیری می‌کنیم، خانواده‌ها و کارکنان نیروهای مسلح نیز می‌توانند مخاطب برنامه ما باشند؛ ولی به دلیل این‌که این برنامه چالشی است، مخاطبان خاص بیشتری دارد.

تهیه‌کننده برنامه افق این را می‌گوید و ادامه می‌دهد: افق، یک برنامه گفت‌و‌گومحور است و فقط یک بخش گزارش متناسب با موضوع دارد. یکی از بخش‌های مهم برنامه، قسمت ارتباط با مسئولان و پاسخگویی ایشان است. ما هم مهمان حضوری داریم که می‌تواند مسئول یک سازمان باشد و هم ارتباط تلفنی که عموما فعالان قرآنی هستند که اگر مخاطبان سوال، انتقاد یا پیشنهادی دارند از مسئولان می‌پرسند.

از سوژه‌های نخ‌نما شده عبور می‌کنیم

فاطمه رحمانی ازجمله تهیه‌کننده‌هایی است که جذب مخاطب را در اولویت می‌داند؛ به همین دلیل و با وجود بحث‌های سرشاخه‌ای، شنونده‌های جوان را نیز فراموش نکرده است. او با اعتقاد بر این‌که باید میان جوانان و قرآن پیوند ایجاد کنیم، می‌گوید: در هر ارگان و سازمانی فعالیت قرآنی وجود دارد، ازجمله خود تلویزیون؛ ولی نکته‌ای که باید به آن توجه کرد این است که باید در قالب‌هایی فعالیت کرد که دیگر خیلی نخ‌نما نشده باشد و همان‌طور که جامعه تغییر می‌کند ما نیز باید خودمان را با ذائقه مخاطب وفق دهیم و این موضوع برای همه شبکه‌ها باید در اولویت باشد.

وی ادامه می‌دهد: بیشتر مخاطبان این رادیو به دلیل این‌که اغلب برنامه‌های آن تلاوت است، قاریان هستند و مخاطبان آن به تلاوت توجه می‌کنند تا به مسابقاتی که در دیگر برنامه‌ها عرف است؛ اما این رادیو در سال‌های اخیر از قالب خشک خود بیرون آمده و برنامه‌هایی شاد، جنگ و مجله محور تولید می‌کند که با حفظ محتوای قرآنی در جذب جوانان نیز موفق بوده است. مواردی داشته‌ایم که برخی افراد که عموما قرآن گوش نمی‌دهند، وقتی ویژه‌برنامه‌های جنگ‌گونه این رادیو را گوش داده‌اند، جذب قرآن شده‌اند.

تهیه‌کننده برنامه افق ادامه می‌دهد: در این شبکه خط قرمزی نداریم؛ ولی در برنامه‌ها سعی می‌کنیم از تلاوت قرآن استفاده کنیم که موضوع آن خود قرآن باشد و همچنین از موسیقی بدون ساز نیز در این شبکه بهره می‌بریم.

رحمانی در پایان می‌گوید: مخاطبان عموما از طریق پیامک با برنامه در ارتباط هستند. معمولا وقتی مسئولی از سازمانی دعوت می‌شود، افرادی که با آن سازمان در ارتباط هستند، مخاطب برنامه ما می‌شوند.

با مجری اهل فن، همه چیز رو به راه است

بدون اغراق یکی از وجوه تمایز برنامه افق نسبت به سایر برنامه‌هایی از این دست، حضور کارشناس ـ مجری صاحب فن و مطلع از موضوع است.

در شرایطی که عموم برنامه‌های تخصصی رادیو توسط گویندگانی اجرا می‌شود که به‌واسطه تسلط بر میکروفن یا بهره‌مندی از صدای مناسب، همه نوع برنامه‌ای را اجرا می‌کنند، حضور افرادی چون محمدرضا پورمعین در یک برنامه تخصصی نمود بیشتری می‌یابد و نقطه قوت یک برنامه می‌شود.

این استاد قرآن اتفاقا رئیس انجمن قرآن استان تهران نیز است و کاملا بر مباحث مطرح شده در برنامه، مهمانان و مسیری که بحث در آن جریان پیدا می‌کند، اشراف دارد.

پورمعین گفت‌و‌گویش را با شرح اقدامات این جمعیت قرآنی آغاز می‌کند و می‌گوید: در کشورهای در حال توسعه از مناظر گوناگون فرهنگی، اجتماعی، عمرانی و اقتصادی همواره مشارکت‌های مردم نقش بسزایی در عمران و توسعه دارد و بر همین اساس نیز از سال‌ها پیش دوستداران فعالیت‌های قرآنی تصمیم گرفتند بخشی از فعالیت‌هایی را که حاکمیت انجام می‌دهد خودشان در دست بگیرند. به همین دلیل با همدلی تنی چند از پیشکسوتان فعال قرآنی، هسته اولیه جمعیت قرآنی شکل گرفت.

رادیو به من اعتماد کرد

پورمعین در عین حال که اطلاعات جالب و تخصصی را درخصوص این جمعیت می‌دهد، بسیار گرم صحبت می‌کند و از خاطر می‌بریم که به‌عنوان یک کارشناس ـ مجری رادیو با وی همکلام شده‌ایم.

وی می‌افزاید: بنده برای اجرا متنی در اختیار ندارم و خوشبختانه رادیو در این زمینه به من اعتماد کرده است و تجارب و اطلاعات بنده دست به دست هم داده تا بتوانم به‌عنوان مجری ـ کارشناس این برنامه را اجرا کنم.

پورمعین می‌گوید: شاید مردم به‌دنبال برطرف کردن نیاز عمیق خودشان از تلویزیون نباشند. مردم برای آموزش، عمیقا خودشان را نیازمند صدا و سیما نمی‌دانند ولی برای انگیزه، تبلیغ و اطلاع‌رسانی و تحلیل به صدا و سیما پناه می‌برند.

او برنامه افق را چالشی و آینده‌نگر می‌داند و اضافه می‌کند: طبیعتا این برنامه سعی می‌کند به مخاطبان حلقه نخست خودش که عموما نخبگان جامعه در حوزه قرآنی هستند، تصویری صحیح از وضعیت قرآنی جامعه- چه موفق و چه ناموفق- ارائه کند.

پورمعین می‌گوید: تلاش کرده‌ام فقط در یک حوزه قرآن فعالیت نکنم و به ابعاد گوناگون آن - چه آموزشی، چه بین‌المللی و چه ساختاری و رسانه‌ای- توجه داشته باشم.

آزاده خواجه‌نصیری / قاب کوچک (ضمیمه شنبه روزنامه جام جم)