زنگوله‌ای که دیر به صدا درآمد

هنوز چند لحظه‌ای از تماس سفینه با آب دریا نگذشته بود که مردان قورباغه‌ای از بالگردها بیرون پریدند و به کمک گوردن کوپر، یگانه سرنشین سفینه رفتند. به این ترتیب پرونده ناو مرکوری بسته شد تا آمریکا گام بعدی خود را برای سفر به ماه بردارد. اما این ناو زنگوله‌ای شکل که قدم اول آمریکا برای جهش به سوی ماه محسوب می‌شد، چند روز دیر خودش را به جهانیان نشان داد، چند روزی که برای آمریکایی‌ها کمی گران تمام شد...

***

ورنر فون براون، دانشمند آلمانی که بعد از جنگ جهانی همراه گروه بزرگی از کارشناسان فناوری موشکی به آمریکا برده شده بود، اواسط سال 1339 به‌طور جدی به مسئولان بلندپایه آمریکایی پیشنهاد کرد که با کمک موشک ردستون و سفینه مرکوری، یکی از 7 فضانورد انتخاب شده این کشور را به پروازی غیرمداری بفرستد. او حتی زمان آن را هم اعلام کرد: اواخر اسفند 1339. اما مسئولان سیاسی این کار را دون شأن آمریکا می‌دانستند و معتقد بودند روس‌ها هنوز به فناوری‌های لازم برای پرتاب انسان به فضا دست پیدا نکرده‌اند و بهتر است صبر کنند تا موشک اطلس آماده شود و به یکباره فضانوردی را در مدار قرار دهند.

جر و بحث‌ها برای آن که آیا پرواز غیرمداری انجام شود یا خیر و آیا می‌توانند از موشک اطلس بهره بگیرند یا نه، همچنان ادامه داشت تا ناگهان در روز 23 فروردین 1340 رادیو مسکو برنامه عادی خود را قطع و اعلام کرد نخستین انسان در مدار زمین قرار گرفته است. این اطلاعیه چنان وضع روحی آمریکایی‌ها را بر هم زد که مسئولان سیاسی با عجله تصمیم گرفتند برای خنثی‌سازی اثرات تبلیغی روس‌ها روی سفر گاگارین، همان طرح فون براون را به اجرا در آورند.

2 فضانورد با موشک‌های ضعیف ردستون با ناو مرکوری برای سفری بالستیک به فضا پرتاب شدند. نخستین نفر آلن شپارد بود که در 15 اردیبهشت 1340 پرتاب شد و دومی ویرجیل گریسام در 30 تیر همان سال. هر دو نفر پروازی 15 دقیقه‌ای داشتند که ارزش چندانی نداشت. فضانوردان ناو زنگوله مانند مرکوری با دشواری‌های فراوانی در جریان پرواز روبه‌رو شدند. ویرجیل گریسام در زمان بازگشت به زمین به علت نقص فنی قایق نگهدارنده سفینه روی آب، نزدیک بود غرق شود!

اول اسفند 1340 جان گلن توانست به‌عنوان اولین فضانورد آمریکایی که در مدار زمین به گردش در آمده نام خود را به ثبت برساند. البته او هم حین سفر با مشکلاتی دست و پنجه نرم کرد. از جمله سامانه هدایت خودکار به علت بعضی محاسبات غلط از کار افتاد و جان گلن مجبور شد هدایت سفینه را خود در دست بگیرد.

در 3 خرداد 1341 اسکات کارپنتر با سفینه مرکوری دیگری دومین سفر مداری آمریکا را به انجام رساند. او هم با مشکلات مختلفی روبه‌رو بود. در پایان سفر دیر به‌کار افتادن موشک بازگشتی سفینه موجب شد سفینه 200 کیلومتر دورتر از محل پیش‌بینی شده فرود آید و کارپنتر پس از 3 ساعت شناور بودن در اقیانوس به‌طور معجزه‌آسایی نجات پیدا کند.

والتر شیرا با سفری 9 ساعته در 11 مهر 1341 توانست 6 بار در مدار زمین بچرخد و سالم به زمین باز گردد. بالاخره نوبت به گوردن کوپر رسید که در 25 اردیبهشت 1342 آخرین پرواز مرکوری را به انجام برساند. کوپر همچون دیگر فضانوردان مرکوری در جریان سفر دچار مشکلات و دردسرهای کوچک و بزرگی بود که هر کدام می‌توانست جانش را به خطر بیندازد. با بازگشت کوپر، پرونده پروازهای مرکوری با 6 پرواز بسته شد.

کارشناسان آمریکایی البته در جریان پروازهای مرکوری، به نتایج مثبتی دست پیدا کردند که از جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: قرار دادن انسان در مدار و بازگرداندن او به زمین، بررسی مقاومت بدن انسان در فضا، قرار دادن سفینه فضایی در نقطه و ارتفاع حساب شده، رهبری سفینه هنگام پرواز و وقوع حادثه ناگوار، داشتن ارتباط با مرکز فرماندهی زمین، ثبت و ضبط تصویری دستگاه‌های سفینه و فضانورد، تصحیح و تنظیم اختلالات دستگاه با دریافت فرامین از زمین و ...

سیروس برزو / جام‌جم