دماوند ثبت جهانی می‌شود

قله دماوند که در فرهنگ کشور ما به عنوان نمادی ملی و مظهر پایداری و استواری مطرح است، در سال 81 و توسط سازمان حفاظت محیط‌زیست به عنوان یک اثر طبیعی ثبت ملی شد و ارتفاعات بالای 4500 متر آن جزو مناطق تحت حفاظت این سازمان قرار گرفت. در سال 87 نیز سازمان میراث فرهنگی و گردشگری کشور کوه دماوند را به عنوان نخستین اثر طبیعی ایران به ثبت ملی رساند و دامنه آن از ارتفاعات بالای 2200 متر را به عنوان محدوده غیرمجاز برای هرگونه فعالیت و دخل و تصرفی اعلام کرد. این در حالی بود که از چند دهه پیش فعالیت‌های زیادی در حوزه معدن و برداشت‌های بی‌حد و حصر پوکه و احداث جاده‌های متعدد و احداث سازه‌های متعدد شخصی و دولتی در ارتفاعات این کوه و حتی نزدیک به قله شکل گرفته بود که این فعالیت‌ها حتی پس از ثبت ملی آن نیز ادامه یافت، به نوعی که نگرانی دوستداران محیط‌زیست و برخی مسئولان را مبنی بر تخریب تدریجی و حتی نابودی کامل این اثر طبیعی برانگیخت. در همین هنگام بحث جهانی شدن این اثر نیز از سوی برخی مسئولان مطرح شد، اما هرچه این بحث جدی‌تر می‌شد، موانع و مشکلات موجود نیز آشکارتر می‌‌شد، هرچند در عمل خبری از رفع این موانع نبود و چند باری هم که فعالیت برخی از معادن با پیگیری میراث فرهنگی و حفاظت محیط‌زیست پایان یافت، با شکایت مالکان معادن، فعالیت آنها دوباره از سرگرفته می‌شد.

اواخر سال 92 مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری مازندران با اشاره به قابلیت این اثر برای ثبت در فهرست طبیعی آثار یونسکو، برداشت مصالح توسط معادن متعدد در اطراف قله دماوند را مانع مهم ثبت نشدن آن در فهرست جهانی عنوان کرد و با اشاره به تلاش این سازمان برای تعطیلی این معادن، یادآور شد که تاکنون بسیاری از معادن حاشیه قله تعطیل شده است، با این حال همچنان برداشت از ارتفاعات بالا و نزدیک قله صورت می‌گیرد که خاتمه دادن به تمام این فعالیت‌های غیرمجاز به همکاری همه دستگاه‌های مسئول از جمله قوه قضاییه بستگی دارد. رئیس قوه قضاییه نیز با دستوری به رئیس کل دادگستری استان مازندران فعالیت تمام معادن در ارتفاعات بالای 2200 متر به بالا را ممنوع اعلام کرد؛ دستوری که البته باز هم جدی گرفته نشد و بویژه بزرگ‌ترین معدن فعال در این کوه، یعنی معدن ملارد که بیش از هر عاملی دماوند را تهدید می‌کرد، ادامه یافت.هرچند پیگیری‌های جام‌جم در زمینه رفع موانع ثبت جهانی این اثر طی روز گذشته با خبرهای خوشی همراه بود، به طوری که مسئولان حفاظت محیط‌زیست و میراث استان مازندران در گفت‌وگو با جام‌جم از پایان یافتن فعالیت تمام معادن در این کوه و بویژه معدن ملارد به عنوان بزرگ‌ترین مانع ثبت جهانی آن خبر دادند.

در همین زمینه مدیرکل اداره حفاظت محیط‌زیست استان مازندران یادآور شد که گرچه حفاظت از این کوه جزو وظایف هر دو نهاد حفاظت محیط‌زیست و میراث فرهنگی است، به طوری که طبق مصوبه، حفاظت در ارتفاعات بالای 4500 متر به عهده محیط‌زیست و حفاظت از ارتفاع 2200 متر به بالا به عهده میراث فرهنگی است، با این حال حافظت محیط‌زیست نه‌تنها نظارت و حفاظت دقیقی در محدوده قله دارد، بلکه هرگونه دخل و تصرف در ارتفاعات پایین‌تر را نیز رصد و با آن برخورد می‌کند.داریوش مقدس می‌افزاید: بر همین اساس پیگیری‌های این سازمان در کنار همکاری با دیگر ادارات استان از جمله میراث فرهنگی به تعطیلی فعالیت معدن بزرگ ملارد منجر شد.وی با اشاره به این‌که قله دماوند به عنوان یکی از هفت مخروطی بزرگ و مهم دنیا از اهمیت خاص جهانی برخوردار است، تاکید می‌کند: به همین دلیل حفاظت از آن و رفع سایر موانع ثبت جهانی آن نیز باید مورد توجه همه سازمان‌های مسئول از جمله صنعت، معدن و تجارت و میراث فرهنگی قرار گیرد.

معاون میراث فرهنگی استان مازندران نیز با تاکید بر تعطیلی تمام معادن فعال در ارتفاع 2200 متر به بالا از جمله معدن ملارد و با اشاره به این‌که قرار شد معدن معوضی به مالکان این معدن در مکانی دور از کوه داده شود، می‌گوید: تمام ساخت و سازهای صورت گرفته در دامنه این کوه نیز مربوط به قبل از سال 87 و پیش از ثبت این اثر در فهرست آثار ملی است و از آن زمان به بعد با نظارت این سازمان ساخت و ساز جدیدی در ارتفاعات این کوه صورت نگرفته است و پروانه ساخت و ساز نیز برای کسی صادر نمی‌شود.

ایزدی وجود یک روستا و واحدهای مسکونی شخصی و یک شهرک صنعتی شامل چند کارگاه تولیدی را از جمله سازه‌های موجود در ارتفاعات دماوند اعلام می‌کند و می‌افزاید: بی‌شک برای ثبت جهانی دماوند باید تمام این سازه‌ها ساماندهی یا جابه‌جا شود که این امر نیز اعتبار بسیار زیادی می‌خواهد و باید منتظر تصمیمات کلان دولتی در این زمینه باشیم.

تشکیل کارگروه رفع موانع ثبت جهانی

در همین حال دبیر کمیته ملی طبیعت‌گردی کشور نیز در گفت‌وگو با جام‌جم از تشکیل کارگروهی به نام کارگروه کوهستان با دو هدف رفع موانع ثبت جهانی دماوند و ساماندهی تمام مشکلات و مسائل این کوه برای توسعه گردشگری در آن خبر داده و می‌گوید: این کارگروه که از نمایندگان سازمان‌ها و نهادهای متعددی همچون حفاظت محیط‌زیست، میراث فرهنگی، صنعت، معدن و تجارت، کنفدراسیون کوهنوردی، سازمان امداد و نجات هلال‌احمر و نیروهای مسلح تشکیل شده، در تیرماه سال گذشته و با برگزاری اولین جلسه با حضور این اعضا آغاز به کار کرد و در آبان سال گذشته نیز به منظور بررسی تمام مشکلات این کوه بازدید میدانی از کوه دماوند را با حضور تمام اعضا در دستور کار قرار داد که پس از انجام این بازدید و رصد تمام مشکلات از نزدیک، راهکارهای رفع این مشکلات مشخص و تبیین شد.

محمدعلی فیاضی با اشاره به این‌که قرار است این راهکارها به مسئولان نهادهای مختلف اجرایی استان مازندران ارائه شود، می‌افزاید: در همین زمینه هفته آینده نشست ویژه‌ای در استان مازندران با حضور تمام دستگاه‌های اجرایی استانی و کشوری برگزار می‌شود که کارگروه کوهستان نیز در آن حضور خواهد یافت تا راهکارهای خود را در این نشست برای اجرایی شدن به مسئولان استان مازندران ارائه دهد.

به گفته وی، با آغاز ساماندهی و رفع مشکلات موجود در دماوند، موانع ثبت جهانی آن نیز بتدریج برچیده خواهد شد و مسئولان مربوط در حوزه ثبت آثار کشور در یونسکو می‌توانند پرونده آن را به جریان بیندازند.

فیاضی با تاکید بر این‌که گرچه تعطیلی معدن ملارد موجب اعتراض شاغلان این مجموعه و افراد ذی‌نفع شده، اما جوامع محلی باید آگاه باشند که با توسعه طبیعت‌گردی و بوم‌گردی و آماده‌سازی بستر گردشگری در این کوه، زمینه اشتغالزایی و درآمدزایی بسیاری برای این جوامع ایجاد می‌شود که می‌تواند بدون تخریب در سرمایه‌های طبیعی و ملی کشور، تاثیر شگرفی در اقتصاد این جوامع داشته باشد.

صحبت‌های این مسئولان را نظری، مدیرکل دفتر ثبت آثار تاریخی و فرهنگی در سازمان میراث فرهنگی تکمیل کرده و یادآور می‌شود که پرونده ثبت جهانی دماوند هم‌اکنون به طور جد در دستور کار میراث فرهنگی قرار گرفته و قرار است مقدمات و مطالعات این پرونده امسال انجام شود و همزمان با انجام این مطالعات، موانع موجود بر سر راه ثبت نیز با تعامل دیگر سازمان‌های مربوط از میان برداشته شود.

فاطمه مراد زاده / گروه ایران