تا چند روز می‌توانید نخوابید؟

اما از میان همه فعالیت‌هایی که شاید نوعی وقت تلف کردن به نظر برسد، خوابیدن رقم عجیب و غریبی را به خود اختصاص داده است: حدود ۲۵ سال! ممکن است بپرسید چه طور می‌شود این زمان از دست رفته را بازگرداند، اما شاید بهتر باشد پیش از هر چیزی اول بدانید که چقدر می‌شود بیدار ماند و مهم تر از همه این که عوارض کم‌خوابی چیست؟

تجربه به شما ثابت کرده که مقاومت در برابر خواب کار واقعا مشکلی است. اِرین هانلون، استادیار مرکز خواب، متابولیسم و سلامت دانشگاه شیکاگو می‌گوید: تمایل به خواب آن‌قدر شدید است که حتی از تمایل به خوردن هم پیشی می‌گیرد. مغز بدون توجه به کوشش‌های آگاهانه در جهت نخوابیدن به طور خودکار به خواب می‌رود.

اصلا چرا خواب؟

علت ضرورت خواب و کارکرد دقیق آن هنوز کاملا مشخص نیست. اما می‌دانیم که خواب سیستم‌های بدن را تنظیم و از نو روشن می‌کند. مطالعات نشان داده است که خواب کافی اثر شفابخش دارد و موجب کارکرد بهتر سیستم ایمنی بدن و متابولیسم می‌شود. شاید به همین علت است که بعد از یک چرت حسابی احساس سرزندگی می‌کنید. این در حالی است که خواب ناکافی با افزایش خطر ابتلا به دیابت، بیماری‌های قلبی، چاقی و افسردگی در ارتباط است. در واقع، وقتی سعی می‌کنید تا دیروقت خودتان را بیدار نگه دارید، تاثیرات ناخوشایندی جسم و روحتان را به ویرانی خواهد کشاند؛ بتدریج انرژی‌تان تحلیل می‌رود و ضعف و سستی بر شما غلبه می‌کند؛ اگر همین طور به نخوابیدن ادامه دهید، توانایی تمرکز و حافظه کوتاه مدت شما آسیب خواهد دید. چنانچه همه این عوارض را نادیده بگیرید و مصمم به نخوابیدن باشید، ذهنتان مستعد پریشانی‌های مختلف مانند عدم تعادل اخلاقی، پارانویا و توهم می‌شود. مطالعات بسیاری نشان داده است که کارکرد بدن همراه با بی‌خوابی افت می‌کند. این وضع موجب بالا رفتن هورمون‌های استرس نظیر آدرنالین و کورتیزول در خون می‌شود و در نتیجه فشار خون افزایش می‌یابد، ریتم طبیعی قلب به هم می‌ریزد و سیستم ایمنی بدن ضعیف می‌شود. پاره‌ای از عوارض در صورت شروع مجدد چرخه طبیعی خواب از بین خواهد رفت.

وقتی خوابیدن غیرممکن می‌شود

گاهی فرد بدون این که خودش بخواهد خوابش نمی‌برد. بی‌خوابی خانوادگی کشنده (FFI) یک بیماری ژنتیکی نادر است که به طرز دردناکی عواقب بی‌خوابی شدید را به تصویر می‌کشد. حدود ۴۰ خانواده در جهان دارای این ژن معیوب هستند.

این ژن معیوب موجب تاخوردگی نادرست پروتئین‌ها در سیستم عصبی و تشکیل پریون‌ها می‌شود. پریون‌ها پروتئین‌هایی هستند که تاخوردگی اشتباه آنها کارکرد طبیعی پروتئین‌ها را مختل می‌کند. پریون‌ها در بافت عصبی تجمع می‌کنند، آن را از بین می‌برند و موجب ایجاد سوراخ‌هایی شبیه پنیر سوئیسی در مغز می‌شوند.

از جمله قسمت‌های مغز که در این بیماران آسیب جدی می‌بیند تالاموس است که در عمق مغز قرار دارد و مسئول کنترل خواب است. این افراد گاهی چندین روز بی‌وقفه بیدار می‌مانند و علایم عجیبی مثل کوچک شدن مردمک‌ها در حد ته سنجاق و تعریق زیاد در آنها ظاهر می‌شود.

بعد از چند هفته فرد حالت خواب و بیداری پیش از خواب را تجربه می‌کند. او ممکن است رفتارهایی مشابه خوابگردی از خود نشان دهد و حتی حرکات عضلاتش غیرارادی شود، درست مثل زمانی که بدن به خواب می‌رود. این بیماری موجب کاهش وزن، زوال عقل و در نهایت مرگ می‌شود.

اگرچه بی‌خوابی کارکرد مغز را مختل می‌کند، به خودی خود عامل مرگ نیست. شاهد این مدعا زندانیانی هستند که باید شکنجه بی‌خوابی را تحمل کنند، حال آن که هیچ کس تاکنون به خاطر این نوع شکنجه نمرده است. پژوهش‌های انجام شده روی حیوانات آزمایشگاهی نیز ثابت می‌کند که بی‌خوابی ذاتا کشنده نیست، اما عوارض آن می‌تواند خطرناک باشد.

بیدار شو! بیدار شو!

پرسش اصلی هم‌چنان پابرجاست، واقعا تا چه مدت می‌شود بیدار ماند؟ بیشترین رکوردی که تاکنون برای بی‌خوابی خودخواسته ثبت شده مربوط به یک نوجوان هفده ساله دبیرستانی به نام رَندی گاردنِر از سن‌دیه‌گو است. گاردنر توانست ۲۶۴ ساعت متوالی در برابر وسوسه خواب مقابله کند. رکوردهای متعدد دیگری نیز گزارش شده است که چندان موثق نیستند. با توجه به زیان‌هایی که ممکن است بی‌خوابی خودخواسته ایجاد کند، کتاب رکوردهای گینس ثبت این مورد را متوقف کرده است.

BBC‌ /‌ مترجم: صدف دژآلود