عملکرد هیچدهمین دوره مجلس شورای ملی

مهمترین مصوبات این دوره از فعالیت مجلس شورای ملی موافقتنامه نفت و واگذاری [ حق] استخراج و حمل و فروش آن به کنسرسیوم بین‌المللی، طرح الغای تمام لوایح مصوب کابینه دکتر مصدق ناشی از اختیارات، قانون حقوق معلم در تمام کشور، قانون لایحه تثبیت پشتوانه اسکناس، قانون آمار و سرشماری، اساسنامه شرکت ملی نفت ایران، لایحه قانونی مربوط به اجازه تحصیل اعتبار از کشورهای متحده آمریکای شمالی و انگلستان، قانون منع کشت خشخاش و استعمال تریاک و قانون پرداخت مستمری به وراث افسران و درجه‌داران و هم ردیفان و سایر مستخدمین ارتش که در راه انجام وظیفه کشته شده‌اند، بوده‌اند.

پس از کودتای 28 مرداد 1332، دولت و در کانون اصلی آن شخص شاه بیش از پیش قدرتمند شد و دخالت دربار در انتخابات مجلس به صورت چشمگیری افزایش یافت. در این هنگام برای تصویب لایحه کنسرسیوم، مجلسی نظیر مجلس نهم قانونگذاری در دوره رضاشاه که قرارداد شرکت نفت انگلیس را بدون سر و صدا در سال 1312 به تصویب رساند، لازم بود. با این اهداف، انتخابات و در حقیقت انتصابات دوره هجدهم قانونگذاری در زمستان 1332 آغاز شد و هجدهمین دوره مجلس شورای ملی در 27 اسفند 1332 شمسی آغاز به کار کرد.

از وقایع مهم این دوره مجلس همچون سه دوره پیشین مجلس شورای ملی مسئله نفت بود که با افتتاح مجلس و انتصاب نمایندگان فرمایشی، مشکل شاه برای طرح مساله نفت حل شد و موافقتنامه نفت و واگذاری [ امتیاز] استخراج و حمل و فروش آن به کنسرسیوم بین‌المللی در این دوره به تصویب مجلس رسید.

از کودتای 28 مرداد به بعد، محمدرضا شاه و دربار به طور موثر در انتخابات مجلس دخالت می‌کردند و با استفاده از شیوه‌های مختلفی همچون بکارگیری نیروهای امنیتی، تعیین و گزینش داوطلبان مورد نظر و حذف نامزدهای مستقل در جریان انتخابات اعمال نفوذ می‌کردند. به طور مشخص از دوره هجدهم مجلس شورای ملی و دوره دوم سنا، دخالت شاه در تعیین و ترکیب نمایندگان مجلس به حدی بود که این مجالس با اعضای یکدست و انتصابی آن خاطره مجالس دوره ششم تا سیزدهم را در ذهن زنده می‌کردند.

بیش از نصف وکلای این دوره مجلس برای نخستین بار انتخاب شدند و از وکلای غیر مستعفی دوره هفدهم جز چند نفری که به مخالفت با دولت برخاسته بودند (آیت ا... کاشانی، مکی، دکتر بقایی و علی زهری) ، بقیه دوباره به مجلس بازگشتند. سیدجعفربهبهانی فرزند آیت‌ا... بهبهانی و سید مصطفی کاشانی فرزند آیت‌ا... کاشانی نیز به مجلس هجدهم راه یافته بودند. همچنین اقلیت دوره شانزدهم (مخالفان دکتر محمد مصدق) به پاس همکاری با رژیم برای سرنگونی دولت دکتر مصدق جزو وکلای این دوره قرار گرفته بودند.

در مهرماه سال 1334، کمیته 18 نفره مجلسین (شورای ملی و سنا ) با افزایش زمان دوره مجلس از دو سال به چهار سال و نیز افزایش تعداد نمایندگان از 136 به 200 نفر موافقت کرد.

بامداد روز سه‌شنبه 23 آبان 1334 سید مصطفی کاشانی نماینده مجلس هجدهم و فرزند آیت‌الله کاشانی درگذشت که روز بعد مجلس ختمی در مسجد سلطانی برای وی ترتیب داده شد اما هنگامی که حسین علاء (نخست‌وزیر وقت) قصد شرکت در این مجلس را داشت، هدف شلیک گلوله قرار گرفت ولی جان سالم به در برد.

مجلس شورای ملی در آخرین روزهای عمر خود در جلسه 19 فروردین 1335، بودجه سال 1335 را تصویب کرد.

روز یکشنبه 26 فروردین 1335، آخرین جلسه دوره هجدهم مجلس شورای ملی تشکیل شد. در این جلسه ابوالحسن حائری زاده وکیل اول تهران در دوره هجدهم که در دوره نوزدهم به مجلس راه نیافت از آخرین فرصت استفاده و در اعتراض به انتخابات سخنانی ایراد کرد و سپس تشریفات اختتام دوره با قرائت گزارشی از عملکرد مجلس به وسیله سردار فاخر و بیانات تشکرآمیز علاء نخست‌وزیر از همکاری مجلس با دولت به انجام رسید و دوره هجدهم مجلس نیز به کار خود پایان داد.

منبع: مرکز پژوهشهای مجلس شورای ملی