پیشگیری از تصادف با تلویزیون

برنامه سفر بخیر از شاخص‌ترین این برنامه‌هاست که از شبکه سوم سیما پخش می‌شود و به نظر می‌رسد در یک هفته مانده به عید که بتدریج سفرهای نوروزی شروع می‌شود باید ساعت و زمان بیشتر و بهتری به این برنامه اختصاص داده شود تا با اطلاع‌رسانی، آگاهی‌بخشی و آموزش مهارت‌های لازم به مردم از احتمال خطرات و تصادفات جاده‌ای بکاهد. تجربه نشان داده که ساخت برنامه‌های آموزشی ـ اطلاع‌رسانی در حوزه رانندگی و ترافیک در کاهش آمار تصادفات و ارتقای فرهنگ رانندگی در سطح عمومی تاثیر زیادی داشته و چه‌بسا همین برنامه‌ها بیش از قوانین هنجاری و عملی رانندگی باعث کاهش تصادفات شده است.

در برنامه «سفر به خیر» توصیه و بحث‌های کارشناسی درخصوص راه‌های کاهش حوادث جاده‌ای با کارشناسان تصادفات و پلیس راه صورت می‌گیرد، مهمانان برنامه از میان بازیگران، کارگردانان و چهره‌های شاخص انتخاب می‌شوند، گزارش‌هایی از مناطق و شهرهای توریستی و سیاحتی پربازدید پخش می‌شود و پوشش تخلفات جاده‌ای هم در دستور برنامه قرار می‌گیرد.

مجموعه سفر به خیر قالبی ساده دارد. عمده‌ترین بخش آن، سخنان مجری و گفت‌وگو با مهمانانی است که در این حوزه صاحب‌نظرند و فعالیت می‌کنند. قسمت دیگر برنامه به مسابقه اختصاص دارد. در این ارتباط هم هدف بالا بردن سطح آگاهی پیامگیران است. اهمیت و ارزشمندی موضوع، از آن‌رو است که عدم تناسب تولیدات وسایل نقلیه با ظرفیت جاده‌ها، استاندارد نبودن بخش‌های قابل ‌توجهی از مسیرهای بین‌شهری، فشردگی خودروها در برخی مسیرها، عدم رعایت قوانین راهنمایی و رانندگی، بررسی نکردن وسیله نقلیه قبل از حرکت از نظر ایمنی و نظایر آنها باعث ایجاد زیان‌های جانی و مالی بسیاری می‌شود.

در وقوع بخشی از چنین حوادثی، اگرچه مدیران و سیاستگذاران این حوزه نقش دارند، اما از سویی دیگر، بی‌توجهی صاحبان وسایل نقلیه به اصول ایمنی و قوانین راهنمایی و رانندگی، باعث بیشتر شدن این‌گونه ناهنجاری‌ها و رفتارهای گاه بسیار خسارت‌بار و غیرقابل جبران است. برنامه‌هایی مثل سفر بخیر با رویکرد اطلاع‌رسانی و آموزشی می‌کوشد، گام‌های روشنگرانه‌ای بردارد و با آسیب‌شناسی کاستی‌هایی که در این ارتباط وجود دارد، امکان رفع آنها را فراهم کند.

سفر بخیر، در زمره برنامه‌هایی است که با هدف فرهنگ‌سازی در زمینه رانندگی، ترافیک و رعایت مسائل ایمنی تولید می‌شوند. گسترش و تحقق چنین هدفی، هنگامی امکانپذیر خواهد بود که درباره این شاخه و جلوه از فرهنگ، تعریفی مشخص و کاربردی و بهره‌مند از حمایت صاحبنظران وجود داشته باشد. تامل در علل حوادث و آسیب‌هایی که در محدوده رانندگی ایجاد می‌شود، نمایانگر آن است که بیشتر حوادث مرگبار و منجر به زیان‌های مالی و جسمی، نه به علت ناآگاهی رانندگان، بلکه به دلیل غفلت یا بی‌توجهی به دانسته‌هایشان از مسائل ایمنی و راهنمایی و رانندگی صورت می‌گیرد. در این چارچوب، به نظر می‌آید سفر بخیر در رویکرد محتوایی خود، بیش از ‌آن‌که لازم باشد به تعمیق و غنای آگاهی مخاطب بیندیشد، هرچند ضروری است با بهره‌گیری از اصل یادآوری به هشدار در ارتباط با نتایج دهشتناک غفلت از توجه به اصول ایمنی و راهنمایی و رانندگی پرداخته، همواره ایشان را در این مسائل هوشیار نگه دارد.

اگر بپذیریم بیشتر حوادث غیرمترقبه و زیانباری که در عرصه راهنمایی و رانندگی ایجاد می‌شود، ریشه در غفلت و عمل نکردن به اصول دارد، در آن صورت برنامه ناگزیر خواهد شد به جای رویکرد اطلاعاتی ـ آموزشی، به جنبه‌های تبلیغی و ارشادی مضامین، تمایل بیشتری نشان دهد. به‌عنوان مثال در چنین شرایطی، مطلوب‌تر خواهد بود در کنار دعوت از مسئولان راهنمایی و رانندگی، وزارت راه، بیمه و نظایر آنها، از کارشناسان و خبرگانی استفاده شود که می‌توانند به بازکاوی دلایل و چیستی غفلت برخی رانندگان از جهت روانی بپردازند و کوشش بیشتر خود را به شفاف‌سازی این حوزه معطوف کنند.

یکی از راهکارهای مهم برنامه‌سازی در تلویزیون استفاده از افراد مشهور و چهره‌های شاخص و محبوب است که به زبان ساده مردم از آنها حرف شنویی دارند. شاید مردم توصیه‌های یک پلیس راهنمایی که آنها را به رعایت قوانین رانندگی و احتیاط تشویق می‌کند، چندان جدی نگیرند، اما اگر فلان بازیگر سینما یا خواننده و فوتبالیست، همان حرف‌ها را بزند، پذیرفته و به آن عمل می‌کنند.

لحن انتقادی و شفافیتی که در طرح مسائل رانندگی در این برنامه مطرح می‌شود آن را جذاب‌تر هم کرده است. مثلا در یکی از قسمت‌های آن رضا کیانیان چنان آتشین و محکم از ناهنجاری‌های رانندگی در کشور صحبت کرده بود که بسیاری از مخاطبان را تحت تاثیر قرار داد یا گاهی در برنامه، مجری از تخلفات رانندگی مهمانان می‌پرسد و برخی از آنها که صداقت بیشتری دارند از رفتارهای پرخطر خود در رانندگی صحبت می‌کنند یا مثلا به سرعت و سبقت غیرمجاز یا ورود به طرح ترافیک و... اشاره می‌کنند و بعد در یک فرآیند خودافشاگرانه به مردم توصیه می‌کنند که قوانین رانندگی را رعایت کنند. این موقعیت یک فرصت همذات‌پندارانه را برای مخاطب به وجود می‌آورد که می‌تواند به ایجاد همدلی برای رعایت بیشتر قوانین رانندگی بینجامد.

اساسا یکی از امتیازات این برنامه وجوه سرگرم‌کنندگی آن است که با حضور مهمانان آشنا و از طریق شوخی‌ها یا صحبت‌های محاوره‌ای که درباره رانندگی صورت می‌گیرد، از یک برنامه خشک و کارشناسانه به برنامه‌ای سرگرم‌کننده تبدیل می‌شود که ضمن ایجاد سرگرمی به آموزش می‌پردازد. مثلا حضور خوانندگان دراین برنامه که لابه‌لای گفت‌وگوهای جدی به اجرای ترانه و آهنگ می‌پردازند، به تلطیف برنامه کمک می‌کند. واقعیت این است که سفر بخیر را باید یک برنامه ترکیبی در حوزه رانندگی دانست نه یک برنامه گفت‌وگو ـ کارشناس محور درباره آن. موضوع برنامه هم با توجه به این‌که امروزه تقریبا همه خانواده‌ها اتومبیل دارند و با مسائل رانندگی درگیرند جذاب است.

یکی از جذاب‌ترین بخش‌های برنامه که هیجان آن را هم افزایش می‌دهد و در عین حال تلخ و دلخراش هم هست، گزارش‌های تصویری از تصادفات وحشتناکی است که در سطح شهر و جاده‌ها رخ می‌دهد. این گزارش‌ها می‌تواند قدرت بازدارندگی داشته و مخاطبان را به رعایت بیشتر قوانین رانندگی و احتیاط بیشتر ترغیب کند. اگرشما هم رانندگی را روزانه تجربه می‌کنید یا قصد سفر دارید حتما به تماشای این برنامه بنشینید.

سپنتا امانپور / قاب کوچک (ضمیمه شنبه روزنامه جام جم)