آب و تجارت ایران

آن زمان وقتی آینده پژوهان در این خصوص هشدار می‌دادند که نسلی که خود را در مقایسه با گذشتگان خردمندتر جلوه می‌دهد، بر لبه تیغ نشسته است و بحران آب درآینده‌ای نه چندان دور فاجعه‌ای به بار خواهد آوردکه نه‌فقط مسیر پیشرفت کشورهای درحال توسعه را سد خواهد کرد، بلکه سالانه میلیون‌ها نفر از مردم جهان را به کام مرگ خواهد فرستاد، بسیاری از دولتمردان و سیاستگذاران آن را خیلی جدی فرض نمی‌کردند.

وقتی آنها هشدار می‌دادند که بسیاری از جنگ‌ها و تنش‌ها میان کشورهای همسایه بر سر منابع آب روی خواهد داد، خیلی توجه‌ها جلب نمی‌شد.

تا این‌که امروز به‌واسطه نزدیک شدن صدای پای این بحران، همه دولتمردان از جمله در سرزمین ما به این آگاهی رسیده‌اند که هیچ کشوری بدون مراقبت از منابع آب و بدون سرمایه‌گذاری برای مدیریت آب نمی‌تواند ثبات اقتصادی، اجتماعی و سیاسی خود را حفظ کند و بدون پیاده‌سازی مباحث اقتصاد آب، توسعه پایدار فقط در حد بازی با کلمات و جمله‌سازی‌های خوش رنگ و لعاب باقی خواهد ماند.

بر این اساس باید هرگونه برنامه‌ریزی برای تولید، واردات و صادرات کالاها را بدون لحاظ کردن مولفه‌های مدیریت آب و حفاظت منابع آب کنار بگذاریم.

قراردادهای تجاری با دیگر کشورها را باید بر مبنای میزان مصرف آب تنظیم کنیم، به‌گونه‌ای که تا حد امکان صادرات کالاهای صنعتی و کشاورزی که تقاضای آب آنها بیش از حد تعیین شده است، محدود کنیم و در ازای آن واردات کالاهای این چنینی را جایگزین تولید آن در کشور کنیم.

در سایه چنین نگرشی است که قراردادهای تجارت ترجیحی می‌تواند تامین کننده منافع ملی کشور باشد. باید مصرف آب در واحد محصول ارزیابی‌شود و همین شاخص، معیار مشوق‌های تولید و واردات و صادرات لحاظ شود.

در واقع یکی از مهم‌ترین مولفه‌های استراتژی نحوه تامین کالا در اقتصاد مقاومتی باید میزان مصرف آب برای هر واحد کالا تعیین شود. نباید از واردات آب مجازی به معنای واردات کالاهایی که مصرف آب آنها بیش از اندازه است، هراسی داشته باشیم؛ زیرا واردات این اقلام، می‌تواند صرفه‌جویی در مصرف آب صنعتی و کشاورزی را به‌دنبال داشته باشد.

البته بدیهی است این رویکرد زمانی می‌تواند حائز ارزش باشد که افزایش بهره‌وری در مصرف آب کشاورزی به‌واسطه توسعه روش‌های نوین آبیاری و همچنین بازسازی شبکه آبی شهری مورد توجه قرار گرفته و سرمایه‌گذاری لازم در این بخش‌ها صورت پذیرد.

در غیر این صورت واردات این کالاها تنها باز کردن دروازه‌های کشور روی کالای خارجی خواهد بود.

همچنین تاکید بر این نکته ضروری است که نباید فراموش کنیم اگر دیروز اقتصاد کشور‌ها وابسته به نفت بود، اقتصاد امروز و فردای جهان حریص به آب است و کشوری که نتواند منابع آبی خود را درست اداره کند، در واقع در زمین رقیب بازی کرده است. امروز «اقتصاد» کشور تشنه «آب» و «آب» تشنه «مدیریت» است.

محمدحسین برخوردار - رییس مجمع واردات