چربی‌های خوب و بد خون

علت این مساله آن است که نوعی لیپوپروتئین که به LDL یا کلسترول بد معروف است، می‌تواند باعث رسوب در دیواره رگ‌ها شده و رگ‌ها را باریک کند و به همین دلیل، هرچه کلسترول بد بیشتری در خون موجود باشد، خطر بیماری قلبی در افراد بیشتر می‌شود. در حالی که نوع خوب کلسترول یا HDL با پیشگیری از رسوب کلسترول بد در دیواره رگ‌ها و خطرات بعدی ناشی از آن جلوگیری می‌کند.

دکتر محمدرضا قوام نصیری، متخصص انکولوژی می‌گوید: بدن برای عملکرد عادی و مناسب به میزان مناسبی کلسترول نیاز دارد. دیواره‌ها و غشای سلولی بدن برای تولید هورمون، ویتامین D و اسیدهای صفراوی که به هضم چربی کمک می‌کند به کلسترول نیاز دارد، البته این نیاز مقدار محدودی است. به بیان دیگر، اگر شخصی خیلی بیش از میزان مورد نیاز کلسترول دریافت کند، در معرض خطر انواع بیماری ازجمله بیماری‌های قلبی قرار می‌گیرد.

وی در گفت‌و‌گو با جام‌جم می‌افزاید: زمانی که میزان زیادی کلسترول در خون باشد، کلسترول‌ها رسوب کرده باعث تنگ شدن رگ‌ها و در نتیجه کاهش خون‌رسانی به قلب می‌شود و با گذشت زمان، باریک شدن رگ‌ها باعث تصلب شریان و در نتیجه ابتلا به بیماری‌های قلبی می‌شود. زمانی که خون حاوی اکسیژن کافی به قلب نرسد، فرد دچار درد قفسه سینه و در نتیجه آنژین قلبی می‌شود که با احساس درد یا ناراحتی در قفسه سینه همراه است. همچنین اگر خونرسانی به بخشی از قلب کاملا قطع شود، فرد دچار بیماری عروق کرونر و در نتیجه سکته قلبی می‌شود.

کلسترول بد و خوب از کجا می‌آید؟

دکتر قوام نصیری بااشاره به این‌که چنانچه میزان کلسترول LDL در خون افزایش یابد، این کلسترول در دیواره رگ‌های خونی که وظیفه تغذیه قلب و مغز را دارد، رسوب کرده و به تنگ شدن این عروق منجر می‌شود، می‌گوید: این اسیدهای چرب بد، در چربی‌های حیوانی موجود در گوشت قرمز، سوسیس و کالباس، کله‌پاچه، جگر، محصولات لبنی پرچرب و کره، زرده تخم‌مرغ و همچنین در روغن پالم و نارگیل وجود دارد.

این سرطان‌شناس با تاکید بر این‌که حدود یک‌چهارم تا یک‌سوم کلسترول خون از نوع کلسترول خوب است، می‌افزاید: این نوع کلسترول برخلاف نوع LDL مانع بروز حمله قلبی است تا جایی که کاهش یافتن این کلسترول در خون (کمتر از ۴۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر) می‌تواند خطر حمله قلبی را افزایش دهد. این اسیدهای چرب خوب در ماهی‌ها، گوشت سفید (گوشت پرندگان)، برخی از روغن‌های گیاهی مانند روغن کلزا، روغن گردو، روغن زیتون و جوانه گندم وجود دارد. برای کاهش چربی موجود در لبنیات می‌توان از شیر کم‌چرب، خامه 3 یا 4 درصد، ماست کم‌چرب و پنیر کم‌چرب استفاده کرد.

ژنتیک و تغذیه نامناسب افزایش‌دهنده کلسترول بد

دو عامل ارث و رژیم غذایی تاثیر چشمگیری بر افزایش کلسترول خوب و بد خون دارد.

به گفته دکتر قوام نصیری، رژیم‌های غذایی که دارای مقدار بالای چربی‌های اشباع و کلسترول است موجب افزایش مقدار LDL خون می‌شود. تری‌گلیسیریدها براساس ساختمان شیمیایی‌شان به دو گروه اشباع و غیراشباع طبقه‌بندی می‌شوند. چربی‌های اشباع از گوشت و محصولات لبنی تامین می‌شود و می‌تواند مقدار کلسترول خون را بالا ببرد. همچنین برخی روغن‌های گیاهی که از نارگیل، نخل و کاکائو تهیه می‌شود هم چربی اشباع بالایی دارد.وی با تاکید بر این‌که کلسترول بالای خون می‌تواند از طریق ارثی و ژنتیکی منتقل شود، می‌گوید: کلسترول بالا از والدین به نسل بعد به ارث می‌رسد. وجود مقدار بالای کلسترول در خون نوزادان و هرگونه اختلال در سیستم قلبی و عروقی آنها به طور مستقیم با میزان این ماده در بدن پدر و مادر و سلامت قلب و عروق آنها ارتباط دارد.

این متخصص بیماری‌های خونی می‌افزاید: اضافه وزن و چاقی نیز علاوه بر این‌که خطر ابتلا به بیماری قلبی را افزایش می‌دهد، باعث افزایش سطح کلسترول خون هم می‌شود. بر این اساس، کاهش وزن می‌تواند به کاهش کلسترول LDL و افزایش کلسترول HDL کمک کند. فعالیت بدنی و ورزش منظم نیز سطح کلسترول HDL را افزایش داده و سطح کلسترول LDL را کاهش می‌دهد. میزان ورزش توصیه شده روزانه حداقل 30 دقیقه است.

دیابتی‌ها و سیگاری‌ها در خطر افزایش کلسترول

هرچه سن ما بیشتر می‌شود، سطح کلسترول خون نیز افزایش می‌یابد. قبل از سن یائسگی، زنان سطح کلسترول کمتری نسبت به مردان دارند، اما بعد از دوران قاعدگی سطح کلسترول خون زنان نسبت به مردان همسن خود افزایش می‌یابد. دکتر قوام نصیری بااشاره به این مساله می‌افزاید: دیابت کنترل نشده نیز باعث افزایش سطح کلسترول خون می‌شود. بر این اساس، با کنترل قند خون می‌توان به کاهش سطح کلسترول خون نیز کمک کرد. سیگار کشیدن نیز به دیواره‌ رگ‌های خونی آسیب رسانده و آنها را برای رسوب کردن کلسترول آماده می‌کنند. همچنین سیگار کشیدن می‌تواند سطح کلسترول خوب خون را کاهش دهد. همچنین بعضی داروها و بیماری‌های خاص می‌توانند سطح کلسترول خون را افزایش دهند.

استرس، چربی خون‌‌تان را بالا می‌برد

استرس نیز علاوه بر رژیم غذایی می‌تواند موجب افزایش کلسترول خون و زمینه‌ساز بسیاری از بیماری‌ها شود.

دکتر قوام‌نصیری با تائید این مساله می‌گوید: تاثیر زیاد استرس و فشارهای روحی در افزایش کلسترول، از اهمیت قابل ملاحظه‌ای برخوردار است، زیرا این امر مبین ارتباط استرس با بیماری‌های قلبی نیز است. در بسیاری از موارد این تاثیر، آنی و سریع نیست و تحقیقات اخیر حاکی از تاثیر استرس در افزایش کلسترول، طی سه سال است.

وی تاکید می‌کند: آزمایش‌های گسترده و چند ساله حاکی از آن است که نحوه برخورد و تحمل افراد در این امر موثر است و افرادی که به‌طور کلی عصبی هستند، سه برابر بیشتر از افراد خونسرد و افرادی که به مسائل با دید مثبت می‌نگرند، دچار کلسترول بالا می‌شوند و در این افراد کلسترول بد به حداکثر خود می‌رسد.

ورزش کنید تا چربی خون نگیرید

ورزش منظم به بهبود سطوح کلسترول خون کمک می‌کند.دکتر قوام نصیری در این‌باره توصیه می‌کند: پیاده‌روی روزانه تند، دوچرخه‌سواری و شنا ورزش‌های مناسبی برای پیشگیری از افزایش کلسترول بد خون است. پیوستن به یک گروه ورزشی انگیزه را افزایش می‌دهد. البته لازم نیست که حتما 30 تا 60 دقیقه ورزش روزانه را به طور پیوسته انجام دهید بلکه چنانچه بتوانید در سه تا شش قسمت ده دقیقه‌ای ورزش کنید، نیز سطوح کلسترول خود را بهبود خواهید داد.

چرا لاغر‌ها هم چربی خون می‌گیرند؟

کلسترول بین افراد تبعیض قائل نمی‌شود. همه افراد، چاق یا لاغر، ممکن است در معرض خطر باشند و به کلسترول خون بالا مبتلا شوند.

دکتر قوام‌نصیری بااشاره به این مساله می‌افزاید: درست است که افراد دارای اضافه وزن بیشتر در معرض خطر ابتلا به کلسترول بالا قرار دارند، اما افراد لاغر هم باید مراقب کلسترول خود باشند و به‌طور منظم آزمایش بدهند.

وی تاکید می‌کند: تغییر سبک زندگی مانند فعالیت بدنی و داشتن یک رژیم غذایی سالم اولین خط دفاعی در برابر کلسترول بالا محسوب می‌شود، اما چنانچه فردی این تغییرات را در سبک زندگی ایجاد کند، ولی همچنان کلسترول، بویژه کلسترول بدش در سطح بالا باقی بماند به دارودرمانی نیاز خواهد داشت.

پونه شیرازی ‌/ ‌جام‌جم