نفوذ معماری ایرانی در ژاپن

شیتاکو احتمالا برگرفته از کلمه «شیتاک» فارسی است که در فارسی جدید به «شیدا» تبدیل شده است. شیدا نام هنرمندی افسانه‌ای است که برای هفت شاهدخت همسر بهرام، قصری با هفت گنبد ساخت (ترجمه ژاپنی هفت‌پیکر، نظامی گنجوی). علاوه بر شیدا، فرهاد و استاد شیدا، سنمار هم از هنرمندان ایران هستند. در هر فرهنگی هنرمندان افسانه‌ای هستند.

تالار اصلی معبد توشودای بر سکویی به ارتفاع یک متر بنا شده است. اگر از پله‌های وسط بالا برویم، راهرویی وجود دارد که بر فرازش سقف بزرگی کشیده شده و هشت ستون برآمدگی لبة بام را نگه داشته‌اند. در چین دوره هان هم معابدی وجود دارد که تنها در جلو ستون دارند. تالار اصلی دو معبد کاواهارا و یاکوشی، در جلو و پشت، دارای ردیف ستون هستند. در ستونهای پاگودای سمت شرقی معبد یاکوشی، هم تحدبی که از معبد هوریو به بعد وجود دارد، دیده می‌شود که می‌توان چنین قلمداد نمود که آن یکی از عناصر ترکیبی با فرهنگی است که از غرب آمد.

در تخت‌جمشید قصر پهناور «آپادانا» را داریوش دوم (۴۲۳ـ۴۰۴ ق.م) بنا نهاد. ستونهای سنگی در شش ردیف افقی و عمودی سقف را نگه می‌داشتند. در سه سمت شرق، غرب و شمال هم راهروهای عریضی تعبیه شده که هرکدام دو ردیف شش ستونی دارد. برای جلوگیری از گرمای طاقت‌فرسای چله تابستان، ورودی قسمت جنوبی را که راهرو ندارد، کم کرده و در شرق و غرب در گذاشته بودند و به سمت شرق پرستش می‌کردند. معابد مهری نیز به سمت غرب یا شرق ساخته می‌شد و میترائیسم روم متاثر از آن بود. کلیساهای مسیحی هم این سنت را حفظ کرده‌اند.

آپادانا در فارسی باستان، به آبدانا، آدوانا، آدوان و سرانجام به «ایوان» تبدیل شد که در زبان فارسی جدید، هم به معنی کاخ است، هم به معنی قسمت سقف‌دار و بی‌در جلوی خانه. خانه‌های دارای ایوان بر روی سکو، نه تنها در ایران که بر خانه‌های آسیای مرکزی و خانه‌های چینی هم تاثیر گذاشت. عمارت «سه ریو»۲۸ هم رو به شرق ساخته شد و در‌ آن می‌توان تاثیر ایران‌گرایی را دید. در حال حاضر ایوانهای ایرانی به یک سمت هستند که در چهار فصل می‌توان از نور ملایم خورشید صبحگاهی و خنکای سایه در بعدازظهر لذت برد.

در ایران آفتاب‌گیری برای ایجاد سایه دیده می‌‌شود که قابل انطباق با سوُداره و یوشیزوُ ۲۹در ژاپن است. این سایه‌بان را پردة حصیری (پرده‌ای از نی) می‌گویند و همانند ژاپن از بافتن نی‌ها با طناب درست می‌شود. این پرده‌ها یکی از وسایل ایرانی است که اروپاییها امروزه به هنگام سفر مورد استفاده قرار می‌دهند و به آن در زبان انگلیسی Persian blinds می‌گویند. امروزه در خانه‌ها و ادارات شهرهای بزرگ، کرکره که عمومیت جهانی پیدا کرده است، مورد استفاده قرار می‌گیرد؛ اما در شهرستانها هنوز هم کرکره‌های حصیری که با دست لوله و جمع می‌شود، به کار می‌رود. سوُداره‌های ژاپنی با استفاده از خیزران و نی‌های بریده شده، ساخته می‌شود.

منیع: مقاله پیشروی فرهنگ ایران در ژاپن ، پرفسور ئه‌ایچی ایموتو - ترجمه قدرت‌الله ذاکری - بخش پنجم، روزنامه اطلاعات، چهارشنبه ۵ شهریور ۱۳۹۳