تصاویری خاطره‌انگیز از رمان جذاب در انیمیشن «بینوایان»

اگرچه آثار و نوشته‌های زیادی از هوگو بر جای مانده، اما وی بی‌شک شهرت جهانی‌اش را مدیون رمان معروف بینوایان است، رمانی که بخوبی فضای تاریک و سیاه آن دوران را در قالب داستانی جذاب به تصویر می‌کشد و سال 1862 برای نخستین بار به چاپ رسید. این رمان که انسان‎دوستی و عشق به فقرا در آن موج می‎زند، به دلیل داستانی گیرا، شخصیت‎های گوناگون، صحنه‎‎های رنگارنگ و ارائه تصاویری واقعی از بی‎عدالتی هنوز میلیون‎ها خواننده دارد، اما این رمان اهمیت دیگری نیز دارد؛ تاریخ، جغرافیا، روابط اجتماعی و سیاسی فرانسه در قالب داستانی جذاب و با ریزبینی خاصی تصویر شده است، آن هم در دوره‎ای که غیر از رسانه‎ نوشتاری، رسانه دیگری نبود.داستان بینوایان با سرگذشت مردی که به خاطر دزدیدن قرصی نان به زندان می‌افتد آغاز می‌شود و سرانجام با مرگ او در حالی که دخترخوانده‌اش کوزت و دامادش ماریوس بالای سرش هستند به پایان می‌رسد. فقر، فاصله طبقاتی و تبعیض، محور‌های اصلی داستان بینوایان است و شخصیت‌های اصلی یعنی ژان والژان، بازرس ژاور، کوزت، فانتین و تناردیه‌ها با مهارت نویسنده و شخصیت‌پردازی بی‌نظیر خالق آن، نماینده بخشی از جامعه طبقاتی زمان خود هستند.

سرگذشت کوزت

بهانه پرداختن به این اثر جاودانه، پخش انیمیشن «بینوایان» از شبکه پویاست. انیمیشن خاطره‌انگیزی که سال‌های پیش از تلویزیون کشور ما پخش شد و اکنون شاهد باز پخش آن از شبکه پویا هستیم و کار مشترکی از شبکه‌های انیمیشن سازی ژاپن است. ژاپنی‌ها اواسط دهه 70 شروع به تصویر‌سازی از داستان‌ها و حکایت‌های محلی ژاپن در قالب انیمیشن کردند که بسیار با استقبال مخاطبان در این کشور روبه‌رو شد و پس از این تجربه موفق سراغ داستان‌های معروف جهان رفتند و طی سال‌های 1976 تا 1979 سری داستان‌های کلاسیک از سراسر جهان از جمله داستان بینوایان در قالب کارتون از شبکه‌های تلویزیونی ژاپن به نمایش در آمد. معروف‌ترین شرکتی که در ساخت این انیمیشن‌ها همکاری داشت کمپانی داکس اینترنشنال بود. این انیمیشن ابتدا از شبکه آموزشی نیهون که اکنون آساهی نامیده می‌شود به نمایش در آمد. داستان این اقتباس ژاپنی‌ها از رمان بینوایان با نمایش تنهایی فانتین آغاز می‌شود. فانتین که در شرایط سختی زندگی می‌کند برای تأمین راحتی تنها فرزندش کوزت، او را به صاحب یک مهمانخانه می‌سپارد و راهی یک زندگی پر مشقت و سختی با کار زیاد می‌شود، به این امید که کوزت کوچک در کنار دختران تناردیه با شادی و سلامت رشد کند، اما کوزت گرفتار طمعکاری تناردیه‌ها شده و بسختی زندگی می‌کند تا این‌که شهردار مادلنیا همان ژان والژان، که مرد نیکوکار و مردم‌داری است، فانتین مادر کوزت را قبل از مرگ می‌بیند و به او قول می‌دهد دخترش را از خانواده تناردیه پس بگیرد و حساب‌هایش را با آنها تسویه کند تا دخترک بتواند در آرامش زندگی کند. داستان تا جایی ادامه پیدا می‌کند که ژان والژان موفق به فرار از دست ژاور شده و زندگی خوبی را با کوزت آغاز می‌کند.پس از آن سال 1979 بود که شبکه انیمیشن‌سازی توئی ژاپن مجموعه انیمیشن مستقلی را با عنوان داستان ژان والژان یا ژان والژان مونوگاتاری (در زبان ژاپنی به معنای داستان) ساخت که یکی از معروف‌ترین اقتباس‌های تصویری در دنیای انیمیشن از این داستان به شمار می‌آید.

جادوی بینوایان

داستان بینوایان سال 1862 نوشته شد و از آن زمان تاکنون بارها در قالب فیلم‌های سینمایی، سریال تلویزیونی، تئاتر و انیمیشن به تصویر کشیده شده که در این میان سهم سینما از همه بیشتر است. بازیگرانی چون ژان گابن، ژرارد دی پاردیو، فردریک مارچ، لینوونتورا و هیو جکمن معروف‌ترین ژان والژان‌ها و چارلز لافوتن، آنتونی پرکینز، جفری راش، جان مالکوویچ و راسل کرو معروف‌ترین بازرس ژاورهای سینما و تلویزیون هستند.

سینمای صامت چند بار سعی در به تصویر کشیدن این رمان معروف داشت. نخستین تصاویر متحرک از داستان بینوایان سال 1897 توسط برادران لومیر ساخته شد و پس از آن نیز سال 1907 یک نسخه کوتاه پنج دقیقه‌ای توسط آلبرت کپلانی ساخته و به نمایش در آمد. اولین نسخه سینمایی مهم از این قصه کلاسیک، مربوط به سال 1935 است. این فیلم را ریچارد بولسلاوسکی، کارگردانی و دو بازیگر کلاسیک سینما فردریک مارچ و چارلز لافتون در آن در نقش دو شخصیت معروف و اصلی قصه ویکتور هوگو ـ ژان والژان و بازرس ژاور ـ بازی کردند. این فیلم با استقبال گسترده تماشاگران در کشورهای مختلف جهان روبه‌رو شد و تهیه‌کننده‌اش، کمپانی فوکس قرن بیستم به یکی از کمپانی‌های موفق و پولساز سال تبدیل شد. این فیلم سیاه و سفید که اینک لقب یکی از شاهکارهای کلاسیک سینما را گرفته، با طول زمانی 108 دقیقه‌ای ساخته شد. جدیدترین اقتباس سینمایی نیز مربوط به سال 2012 است، یک فیلم موزیکال به کارگردانی تام هوپر که هیو جکمن، راسل کرو و آن هاتاوی در آن بازی کردند.

در دنیای انیمیشن تاکنون آثار تصویری زیادی بر اساس این داستان ساخته شده که بیشتر آنها تولید ژاپن هستند. محور اصلی بیشتر این انیمیشن‌ها سرگذشت کوزت در داستان بینوایان بوده است. در حقیقت در اکثر انیمیشن‌ها به بخش‌های ابتدا که دوران محکومیت ژان والژان را نشان می‌دهد و انتهای کتاب که مربوط به دوران جوانی کوزت است پرداخته نشده است.

نخستین کارتون انیمیشن بینوایان سال 1966 در شوروی سابق ساخته شد. سال 1977 نیز انیمیشن دیگری در همین کشور ساخته شد و به نمایش در آمد. در دهه 70 ژاپنی‌ها سه بار در سال‌های 1977، 1978 و 1979 سراغ این داستان رفته و آن را در قالب انیمیشن به تصویر کشیدند.

سال 1992 در فرانسه انیمیشن تلویزیونی 26 قسمتی ساخته و نمایش داده شد. سال 2007 نیز کمپانی معروف انیمیشن نیپون ژاپن داستان بینوایان را در قالب مجموعه‌ای 52 قسمتی ساخت که نسخه انیمیشن معروف و پرطرفداری است.اجرای تئاتری بینوایان هم طی یک قرن گذشته با استقبال بالای تماشاگران تئاتر روبه‌رو شده است. نمایش تئاتری بینوایان همیشه یکی از سرفصل‌های اصلی برنامه‌های تئاتری در سراسر جهان بوده است. در برادوی، مرکز تئاتر آمریکا این نمایش با بیش از 6000 اجرا لقب دومین تئاتر پربیننده کل تاریخ برادوی را به خود اختصاص داده است.جالب است بدانید سریال تلویزیونی «فراری» که سال 1963 از تلویزیونی آمریکا به نمایش در آمد به گفته نویسندگان و خالقان این سریال معروف، با نگاهی به شخصیت‌های داستان بینوایان نوشته شد.

لادن بهبودی ‌/‌ جام‌جم