مستقیم به قصد دنباله‌دار

امروزه می‌دانیم دنباله‌دارها، کوه‌های سرگردان تشکیل‌شده از یخ آب و یخ دی‌اکسید کربن و مقادیری سنگ و غبار از دوردست‌های منظومه شمسی هستند که در مدارهای بیضوی، سهموی و هذلولوی به دور خورشید می‌گردند. تا امروز چند فضاپیما و تلسکوپ فضایی از دنباله‌دارها در فواصل گوناگون تصویربرداری کرده‌‌اند و اطلاعات زیادی از ماهیت آنها منتشر شده است، اما حالا قرار است خیلی چیزها از نزدیک در یک نمونه از دنباله‌دارها بررسی شود. این ماموریت، شاهکار سازمان فضایی اروپا (اسا) در آستانه نیم قرن فعالیتش است. حالا کاوشگر فیله که ربات سطح‌نشین ماموریت رزتاست چشم‌ها را به خود خیره کرده است. بیش از یک ماه از قرارگرفتن فضاپیمای رزتا در مدار دنباله‌دار می‌گذرد. رزتا در این مدت عکس‌های متعددی از این دنباله‌دار به زمین مخابره کرده است. اکنون نقشه‌ دقیقی از عوارض سطحی این دنباله‌دار در اختیار دانشمندان قرار دارد، زیرا رزتا برای این کار تا 30 کیلومتری سطح دنباله‌دار نزدیک شده است. با دیدن این عکس‌ها فهمیده‌ایم دنباله‌دار 67 پی/ چریوموف گراسیمنکو برخلاف دنباله‌دارهای دیگر از دو بخش چسبیده به هم تشکیل شده است که به ترتیب سر و بدنه‌ دنباله‌دار نامیده شده‌اند. حالا که بیشتر از یک ماه از نقشه‌برداری‌ رزتا از ‌هسته دنباله‌دار می‌گذرد، سازمان فضایی اروپا تصویری رنگی از پستی و بلندی‌ها و دیگر عوارض سطح این دنباله‌دار منتشر کرده است.

بتازگی دانشمندان هدایت‌کننده‌ ماموریت رزتا با در اختیار داشتن این نقشه‌ دقیق توانستند محل مناسبی برای سطح‌نشین فیله پیدا کنند. به این ترتیب که از همان ابتدای نزدیک‌شدن فضاپیمای رزتا به هسته‌ دنباله‌دار پنج نقطه احتمالی را برای فرود فیله در نظر گرفتند.

آنها می‌خواستند محلی برای این فرود انتخاب کنند که مدت زمان شب و روز در آن تقریباً یکسان باشد و از طرف دیگر ارتباطش با بسامدها یا فرکانس‌هایی که از مدارگرد باید دریافت کند همواره برقرار بماند. به‌علاوه برای تامین انرژی مورد نیاز سطح‌نشین، محل فرود باید جایی انتخاب می‌شد که نور خورشید به میزان کافی به صفحات دریافت‌کننده‌ انرژی خورشیدی بتابد. هرچند پنج نقطه‌ در نظر گرفته شده، همگی مسطح بودند؛ اما نقاط کاملا مطلوبی ارزیابی نشدند.

سرانجام پس از بررسی‌های مختلف، محلی با نام نقطه‌ جِی (J) برای فرود فیله انتخاب و معرفی شد؛ محلی در قسمت سر دنباله‌دار که نسبتا هموارتر از دیگر نقاط است. در این منطقه شیب‌ها ملایم است، قطعات سنگی کوچک‌تری به چشم می‌خورد و از طرفی نور خورشید را بخوبی دریافت می‌کند. از آنجا که فرود موفقیت‌آمیز همواره از مهم‌ترین چالش‌های ماموریت‌های فضایی است، اگر به هر دلیل فرود در نقطه‌ جی میسر نشود، نقطه‌ دیگری به نام نقطه‌ سی (C) محل جایگزین بعدی در هسته‌ دنباله‌دار معرفی شده است. دقت فرود فیله روی سطح دنباله‌دار حدود 100 متر است. فیله باید تا بیست​و​چهارم​آبان روی سطح دنباله‌دار فرود بیاید. بااین‌حال با فعال‌تر شدن هسته دنباله‌دار در نتیجه‌ نزدیک‌تر شدن به خورشید احتمال دارد مکان انتخاب‌شده تغییر کند. فیله بلافاصله پس از فرود قرار است یک عکس پانورامای ۳۶۰ درجه از اطراف محل فرود خود بگیرد. نمونه‌برداری از خاک و سنجش پارامترهای محیطی کار بعدی این سطح‌نشین تاریخ‌ساز است تا شاید بتواند به برخی از پرسش‌های بنیادین ما از جمله درباره‌ منشأ حیات پاسخی مناسب دهد.

کاظم کوکرم