تهران و ریاض؛ امید به همگرایی

به گزارش جام‌جم، هرچند گفته می‌شود که تهدید مشترک داعش، اکنون بسیاری از رقبای قدیمی از جمله تهران و ریاض را به یکدیگر نزدیک کرده است، ولی به‌نظر می‌رسد دلایل بسیاری برای تقویت روابط دو کشور وجود دارد که در این مقطع زمانی دوطرف را به این نتیجه رسانده تا از جنگ سرد طولانی‌مدت خود بکاهند.

این در حالی است که در مقطع کنونی فقط می‌توان به توقف روند صعودی اختلافات دوجانبه امیدوار بود و نه حل و فصل تمامی واگرایی‌های منطقه‌ای.

از دیدار فیصل و ظریف تا پیام روحانی

گرچه به‌نظر می‌رسید نقطه اوج تلاش‌ها برای بهبود روابط میان ایران و عربستان، دیدار یکساعته ظریف و سعودالفیصل در نیویورک باشد، اما دیروز پیام حسن روحانی خطاب به ملک‌عبدالله نشان داد که تهران عزم راسخ‌تری برای پایان دادن به تنش در مناسباتش با یکی از مهم‌ترین کشورهای خاورمیانه دارد.

رئیس‌جمهور کشورمان در پیام خود خطاب به پادشاه عربستان سعودی که به مناسبت روز ملی پادشاهی این کشور صادر شد، نه‌فقط این روز را تبریک گفت، بلکه خطاب به «عبدالله بن عبدالعزیز آل سعود» ابراز امیدواری کرد که «در پرتو وحدت و همدلی و با بهره‌گیری از مشترکات عمیق دینی، فرهنگی و تاریخی دو ملت، همکاری‌های برادرانه میان دو کشور به طور روزافزون گسترش یابد».

گمانه‌زنی‌ها درباره سفر روحانی

اما سابقه نزدیکی دیپلماتیک ایران و عربستان در دولت جدید، به سفر ماه گذشته حسین امیرعبداللهیان، معاون وزیر امور خارجه کشورمان به ریاض بازمی‌گردد؛ دیداری که هر چند کمی بعد تحت‌تاثیر اختلافات دو کشور بر سر برگزاری اجلاس جده و سپس کنفرانس پاریس برای شکل‌گیری ائتلاف آمریکایی علیه داعش قرار گرفت، اما دیدارها و نامه‌نگاری‌های کنونی نشان می‌دهد همان رایزنی دیپلماتیک توانسته تاثیر مناسبی بر مناسبات دو رقیب منطقه‌ای داشته باشد.

به همین منظور است که دیروز یک رسانه عربی گمانه‌زنی کرد دیدار وزیران خارجه ایران و عربستان، زمینه سفر احتمالی رئیس‌جمهوری اسلامی ایران به ریاض را فراهم می‌کند.

به گزارش مهر، روزنامه الجمهوریه نوشت که سفر احتمالی حسن روحانی به عربستان در ماه آینده انجام می‌شود.

تاریخ پرفراز و نشیب مناسبات تهران و ریاض

هرچند این روزها خبرها حکایت از گشایش‌هایی در روابط تهران و ریاض دارد، اما دیوار بی‌اعتمادی میان دو کشور آن‌قدرها کوتاه نیست که بتوان با دیدار یک‌ساعته وزرای امور خارجه و ارسال پیام رئیس‌جمهور کشورمان برای پادشاه عربستان، به حل و فصل تمامی اختلافات امیدوار بود.

اختلاف دو کشور بر سر تحولات عراق، درگیری‌ها در یمن، اختلافات سیاسی در لبنان، سرکوب معترضان در بحرین، سیاست متفاوت در حمایت از انقلاب مصر و اوجگیری آن در جریان جنگ داخلی سوریه از دیگر دلایلی است که در سال‌های اخیر روابط دو کشور را تحت‌تاثیر قرار داده است.

جهتگیری واگرایانه ایران و عربستان بر سر تحولات به‌وجود آمده در جریان بیداری اسلامی در منطقه باعث شد تا در سلسله اتفاقات مهم خاورمیانه، دوطرف انگشت اتهام را به ‌سوی دیگری نشانه روند.

داعش، دشمن مشترکی که شاید سبب خیر شود

بدیهی است که هزینه این اختلافات روبه افزایش را مردم منطقه می‌دادند. بویژه به این خاطر که نتیجه روشن این اختلاف‌ها، پیدایش تروریست‌هایی بود که عراق و سوریه را به آتش کشیده و از هم‌اکنون برای گسترش دامنه فعالیت خود به لبنان، برنامه‌ریزی کرده‌اند.

با شدت گرفتن فعالیت تروریست‌ها در خاورمیانه، کم‌کم برای ریاض روشن شده که ادامه سیاست‌های خصمانه نسبت به ایران، جز بی‌ثباتی بیشتر منطقه، نتیجه‌ای دیگر دربر نخواهد داشت.

نگاهی به این شرایط حکایت از آن دارد که تهران عزمی جدی در بهبود روابط خود با ریاض داشته و به‌‌منظور بازگرداندن آرامش به منطقه هم که شده، برای نزدیک شدن به عربستان تلاش می‌کند. با این همه باید دید که آیا تحولات پرشتاب و البته نگران‌کننده منطقه، ریاض را هم متوجه اهمیت بهبود مناسبات و فواید بلندمدت آن، کرده است؟ اگر پاسخ به این پرسش مثبت باشد، می‌توان به آینده‌ای بهتر برای خاورمیانه امیدوار بود؛ با این همه برای پاسخ به چنین پرسشی باید تا یک ماه دیگر که سررسید گمانه‌زنی‌ها درباره سفرهای دیپلماتیک است، منتظر ماند و دید آیا نیویورک نقطه آغاز فرآیند به بایگانی سپرده شدن پرونده‌های محل اختلاف دو کشور در منطقه و آن‌گونه که فیصل گفته: «اجتناب از اشتباهات گذشته» است یا اینکه تنها لبخندی دیپلماتیک با حفظ سابقه واگرایی راهبردی است که قادر به آب کردن یخ بی‌اعتمادی دو طرف نیست؟

مصطفی انتظاری‌هروی - گروه سیاسی