قاچاق؛ بلای جان مرجان‌های خلیج فارس

البته در کنار انواع تهدیدات انسانی و طبیعی، برداشت غیرمجاز و قاچاق این‌گونه زنده و منحصربه‌فرد نیز طی سال‌های اخیر شدت یافته و به عاملی مخرب و نابودکننده برای این اکوسیستم دریایی تبدیل شده است.

کارشناسان محیط‌زیست معتقدند: اگر روند تخریبی مرجان‌ها به همین صورت ادامه یابد، طی ۱۰ الی ۲۰ سال آینده تمام این اکوسیستم باارزش از بین خواهد رفت.

به گفته آنها عوامل متعددی سال‌های اخیر به این‌گونه ارزشمند در سواحل خلیج فارس آسیب رسانده است که برداشت غیرمجاز، قاچاق و فروش غیرقانونی یکی از این تهدیدات است که قیمت بالای آن در بازار، قاچاقچیان را به سمت برداشت غیرمجاز و فروش غیرقانونی این‌گونه دریایی سوق داده است.

بیشترین استفاده از مرجان‌های قاچاق شده در شهرهای مختلف کشور و حتی کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس، به منظور تزئین در آکواریوم‌ها صورت می‌گیرد و می‌توان آنها را در برخی مغازه‌های فروش ماهی زنده و تزئینات آکواریوم با قیمت‌های چند هزار تا چند صد هزار تومان مشاهده کرد. وجود مواد اولیه تهیه داروهای ضد سرطان در مرجان‌ها نیز از دیگر علل صید آنها توسط برخی سودجویان است.

اکنون قاچاق مرجان بیشتر در جزایر دور از دسترس مثل هنگام و لارک انجام می‌شود، چون نظارت بر آنها ضعیف‌تر است و قاچاقچیان کار خود را براحتی انجام می‌دهند.

در همین زمینه هفته گذشته حدود 195 کیلوگرم مرجان قاچاق توسط یگان حفاظت محیط‌زیست سیستان و بلوچستان از سطح شهر زاهدان کشف و ضبط شد.مدیر روابط عمومی محیط‌زیست سیستان و بلوچستان با اشاره به این‌که این مرجان‌ها اوایل هفته گذشته از سه مغازه آکواریوم فروشی در سطح شهر زاهدان کشف شده است، به جام‌جم می‌گوید: این مرجان‌ها که از نوع شاخه‌ای و توده‌ای است، بزرگ‌ترین محموله کشف شده قاچاق در سال‌های اخیر بوده، زیرا محموله‌های کشف شده پیشین، در نهایت از 15 کیلوگرم تجاوز نمی‌کرد.

علی سراوانی با بیان این‌که مرجان‌های کشف شده، به محیط‌زیست دریایی تحویل داده شده تا مشخص شود چه میزان از آنها هنوز زنده و قابل بازگشت به دریا است، به نحوه کشف این مرجان‌ها اشاره و تصریح می‌کند: نیروهای یگان حفاظت محیط‌زیست که گشتزنی محسوس و نامحسوس آنها، از حدود چند هفته پیش در سطح شهرهای استان نیز آغاز شده است، هنگام گشت‌زنی در بازار، متوجه وجود و فروش غیرقانونی مرجان‌ها در سه آکواریوم فروشی شده و آنها را ضبط می‌کنند.

مدیرکل حفاظت محیط‌زیست سیستان و بلوچستان نیز با اشاره به بازداشت سه متهم در این زمینه و تشکیل پرونده قضایی برای آنها می‌گوید: اگرچه تهیه، عرضه و خروج مرجان‌ها از دریا به‌عنوان گونه‌های تحت حفاظت محیط‌زیست کاملا ممنوع و غیرقانونی است، اما قاچاقچیان و سودجویان، پس از برداشت غیرمجاز آنها از دریا، مرجان‌ها را به صاحبان آکواریوم‌ها می‌فروشند و بسیاری از صاحبان آکواریوم از مرجان‌ها برای موارد تزئینی و فروش به متقاضیان استفاده می‌کنند.

سعید محمودی با اشاره به این‌که همه آکواریوم‌‌فروشی‌ها در سطح استان شناسایی شده و گاردهای مخصوص دریایی برای برخورد با قاچاقچیان این آبزیان تشکیل و تجهیز شده است، می‌افزاید: حیات دریا در ارتباط مستقیم با مرجان‌های دریایی است و همه بویژه صیادان باید هنگام صید مراقب باشند به این گونه‌های مهم زیست‌محیطی آسیبی نزنند.

وی با بیان این‌که مرجان‌های کشف شده در صورت قابلیت، به دریا بازگردانده می‌شود و در غیر این صورت از آنها در موزه نگهداری می‌شود، تاکید می‌کند: محل خروج این مرجان‌ها جنوب استان است که بشدت در کنترل یگان حفاظت محیط‌زیست قرار دارد.

البته اخبار کشف مرجان‌های قاچاق فقط به سیستان و بلوچستان مربوط نمی‌شود، بلکه هرچند وقت یک‌بار، اخبار و گزارش‌های متعددی در این زمینه اعلام و منتشر می‌شود که کشف و ضبط 300 کیلوگرم مرجان دریایی زنده در سواحل آب‌های جزیره هنگام استان هرمزگان در سال 90، کشف محموله 71 کیلوگرمی مرجان‌ها در اسکله لافت شهرستان قشم اوایل امسال و کشف بیش از ۳۸ کیلوگرم مرجان در فرودگاه قشم در اردیبهشت امسال نمونه کوچکی از این دست است که می‌توان آمار محموله‌های حجیم کشف نشده را نیز به این کشفیات افزود تا گوشه‌ای از تخریب و آسیب‌های وارده به این‌گونه دریایی در حال انقراض آشکارتر شود.

مدیرکل دفتر زیست‌ بوم‌های دریایی سازمان محیط‌زیست کشور درباره اقدامات این سازمان برای جلوگیری از روند قاچاق مرجان‌ها و افزایش نظارت در این حوزه به جام‌جم می‌گوید: با توجه به افزایش تهدیدات، یگان حفاظت محیط‌زیست اکنون نظارت خود را در سواحل کشور با هدف پیشگیری از قاچاق آبزیان، حفاظت از گونه‌های در معرض خطر و همچنین برای جلوگیری از تخریب زیستگاه‌های حساس ساحلی و دریایی بیشتر کرده است، اما اجرای کامل طرح یگان حفاظت محیط‌زیست دریایی به دلیل بار سنگین مالی به تاخیر افتاده و به دنبال تعامل و رایزنی با ارگان‌هایی همچون یگان حفاظت شیلات ایران و دریابانی کشور هستیم تا با بهره‌برداری از ظرفیت موجود ملی و دوری از موازی‌کاری راهی برای حفاظت موثرتر و پایش زیستگاه‌های دریایی بیابیم. ضمن این‌که هم‌اکنون نیز تعاملات و همکاری‌های خوبی با دیگر ارگان‌های دریایی کشور در حال اجراست.

سایر عوامل تهدید‌کننده مرجان‌ها

داوود میرشکار با اشاره به این‌که علاوه بر قاچاق، عوامل متعدد دیگری نیز مرجان‌ها را تهدید می‌کند که بخشی ملی و بخشی بین‌المللی است، می‌افزاید: ازجمله تهدیدات جهانی که تمام مرجان‌های دنیا را در معرض آسیب قرار داده می‌توان به گرم شدن آب دریاها، اسیدی شدن آب اقیانوس‌ها و وجود گونه‌های مهاجم یا غیربومی از طریق تخلیه آب توازن کشتی‌ها اشاره کرد.

به گفته وی آلوده نمودن زیستگاه‌های ساحل از طریق تخلیه انواع پساب‌های کشاورزی، صنعتی و شهری به دریا، ساخت و سازهای ساحلی، آلودگی‌های نفتی، کدورت آب به دلیل وجود ریزگردها و استفاده از تجهیزات غیرمتعارف صیادی نیز ازجمله تهدیدات منطقه‌ای است که در سواحل کشور ما، تخریب زیستگاه‌های مرجانی را به دنبال داشته است.

مدیرکل دفتر زیست‌بوم‌های دریایی سازمان محیط‌زیست کشور با اشاره به این‌که ورود پساب‌های حاوی مواد مغذی موجب بروز پدیده کشند سرخ می‌شود و شکل‌گیری ناگهانی این پدیده ضمن ایجاد مرگ و میر در آبزیان، آب‌سنگ‌های مرجانی را نیز در سواحل خلیج فارس تهدید می‌کند، یادآور می‌شود که از میان عوامل ذکر شده، آلودگی‌های نفتی ناشی از تخلیه محموله‌های قاچاق سوخت سهم مهمی در از بین بردن اکوسیستم‌های دریایی ازجمله جنگل‌های حرا و آب‌سنگ‌های مرجانی دارد.

به گفته وی، مجموع این عوامل، علاوه بر تخریب، به بروز نوعی بیماری در میان برخی زیستگاه‌های مرجانی کشور منجر شده که قرار است کار تحقیقاتی گسترده‌ای روی این بیماری، عوامل ایجادکننده و راهکارهای درمان آن انجام شود.

میرشکار به عزم ملی، همت مردم و مسئولان برای حفظ مواهب الهی کشور اشاره و تاکید می‌کند: حفظ محیط‌زیست از وظایف فردی است تا این مواهب الهی را که از نسل‌های آینده به امانت گرفته‌ایم، به رسم امانتداری با سلامت کامل در اختیارشان قرار دهیم.

پروین فرشچی، معاون محیط‌زیست دریایی سازمان حفاظت محیط‌زیست کشور نیز چندی پیش قاچاق سوخت را به‌عنوان یکی از عوامل مهم نابودی مرجان‌ها در مناطق جنوب عنوان کرد و یادآور شد: معاونت محیط‌زیست برای حفظ منابع طبیعی دریایی مثل آب‌سنگ‌های مرجانی خلیج فارس، امسال بودجه و برنامه خاصی در نظر گرفته است.کشور ما و سواحل خلیج فارس با مالکیت 8 درصد از کل ذخایر مرجانی جهان، یکی از زیستگاه‌های عمده این‌گونه دریایی به شمار می‌رود، به‌طوری که بیشتر جزایر جنوبی کشور مانند خارگ، خلیج نایبند، جزیره فارسی، لاوان، هندورابی، فارور، بنی فارور، کیش، قشم، لارک، هنگام، هرمز، ابوموسی و تنب بزرگ و کوچک در استان‌های بوشهر، هرمزگان و سیستان و بلوچستان، دارای سواحل مرجانی است و اکنون حدود 57 گونه از این آبزی که پناهگاه امن ماهیان و سایر آبزیان و همچنین محلی برای تخم‌گذاری و شکوفایی تخم آبزیان است، در آب‌های کشور وجود دارد.

فاطمه مراد زاده / گروه ایران