بریتانیای کبیر فرومی‌پاشد؟

اسکاتلند که بیش از پنج میلیون نفر جمعیت داشته و یک‌سوم از جغرافیای انگلیس را شامل می‌شود، سال 1707 طی یک توافق‌نامه با انگلیس متحد شد و پرچم کنونی انگلیس از ترکیب پرچم اسکاتلند (زمینه آبی، ضربدر سفید) و پرچم انگلستان (زمینه سفید، صلیب سرخ) به وجود آمده ‌است. هرچند در سال 1997 میلادی به تفویض اختیارات اسکاتلند رای داده شد ـ به این معنی که ادینبورگ، پایتخت اسکاتلند در بخش‌هایی مثل آموزش‌وپرورش، بهداشت و سلامت و دادگستری و...، مستقل فعالیت کند و در مقابل، مسائلی همچون کنترل مهاجران و سیاست خارجی و امور امنیتی و دفاعی به لندن واگذار شد ـ با این همه، اکنون استقلال‌طلبان اسکاتلندی، درصددند تا با رأی مردم در همه‌پرسی امروز، به‌طور کامل از انگلستان جدا شده و به استقلال 307 سال پیش خود بازگردند.

استقلال اسکاتلند، بریتانیا را غیرهسته‌ای می‌کند؟

هواداران استقلال اسکاتلند در اعتراض به تخصیص نامناسب اعتبارات در انگلیس، خواستار جدایی از انگلیس هستند. این درحالی است که استقلال از انگلیس می‌تواند ضربه‌ای به احزاب سنتی انگلیس ـ حزب محافظه‌کار و حزب کارگر ـ که ‌بشدت مخالف این استقلال هستند، بزند. یکی از دلایل اصلی مخالفت لندن و سیاستمداران آن با استقلال اسکاتلند حفظ مناقع اقتصادی و درآمدهایی است که انگلیس از منافع انرژی اسکاتلند کسب می‌کند اما نمی‌توان در این میان چشم بر انگیزه‌های سیاسی آن بست.

یکی از این انگیزه‌های سیاسی حفظ بریتانیایی بزرگ حتی به صورت ظاهری به‌منظور جلوگیری از رشد احساسات استقلال‌خواهی در ولز و ایرلندشمالی است. بریتانیا از چهار منطقه انگلیس، ولز، اسکاتلند و ایرلند شمالی تشکیل شده و برگزاری همه‌پرسی در اسکاتلند موجب شده تا زمزمه‌هایی در این باره هر چند به طور ضعیف در ولز و ایرلند شمالی شنیده شود. تحولات سال گذشته در بلفاست و اعتراضات دامنه‌دار استقلال طلبان و درگیری آنها با سلطنت طلبان حامی انگلیس خود گواه این نکته است.

همچنین استقلال اسکاتلند تهدیدی برای عضویت دائم انگلیس در شورای امنیت نیز محسوب می‌شود و این موضوعی نیست که بریتانیا بتواند بسادگی از مقابل آن بگذرد. اعضای دائم شورای امنیت، کشورهایی هستند که از پیش از ژانویه 1967 میلادی تاکنون از سلاح هسته‌ای برخوردار هستند. این در حالی است که بالا گرفتن زمزمه‌های استقلال اسکاتلند، سرنوشت سلاح‌های هسته‌ای انگلیس را با ابهام مواجه کرده است. سامانه تسلیحات هسته‌ای انگلیس از چهار زیردریایی حامل موشک‌های «ترایدنت» تشکیل شده که در ساحل غربی اسکاتلند مستقر است. از آنجا که در قانون اساسی جدید اسکاتلند، استقرار تسلیحات هسته‌ای ممنوع خواهد بود، دولت خواستار برچیده شدن این تسلیحات تا سال2020 میلادی است. در این باره جان مک آنالی دریادار بلندپایه ارتش انگلیس گفته است: در صورت استقلال اسکاتلند روابط ما با آمریکا، وضع ما به عنوان یکی از قدرت‌های نظامی برتر جهان و حتی عضویت دائم ما در شورای امنیت سازمان ملل احتمالا از بین خواهد رفت.

تمامی این تهدیدات سیاسی و اقتصادی، سیاستمداران انگلیسی را نگران کرده که رأی «آری» اسکاتلندی‌ها به همه‌پرسی امروز، آغازی بر فروپاشی کامل بریتانیا باشد.

وعده‌های دولتی در برابر شعار استقلال‌خواهی

در این میان گویا رقابت جدایی‌طلبان و سلطنت‌طلبان در اسکاتلند شانه به شانه است و باید منتظر ماند و دید آیا در همه‌پرسی امروز، ملکه پیروز می‌شود یا آن‌که بریتانیای کبیر در سراشیبی کوچک شدن قرار می‌گیرد.

سیاستمداران بریتانیایی دو روز مانده تا برگزاری همه‌پرسی وعده افزایش بودجه و خودمختاری پارلمان اسکاتلند در تخصیص بودجه مربوط به خود را داده‌اند تا شاید به این شیوه بتوانند اسکاتلندی‌ها را از آری گفتن به استقلال، پشیمان کنند. این درحالی است که موافقان استقلال می‌گویند اگر دولت انگلیس براستی موافق اعطای این امتیازات است، چرا دو روز مانده تا رأی‌گیری چنین موضوعی را مطرح کرده است؟

مخالفان استقلال اسکاتلند همچنین تهدید کرده‌اند که در صورت موافقت مردم اسکاتلند با جدایی از انگلیس، عضویت کشور تازه در اتحادیه اروپا و پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) با ابهام مواجه خواهد شد.

ابهام در جایگاه ملکه، در صورت رأی به استقلال

یکی از موضوعات بحث برانگیز در رفراندوم امروز، موضوع جایگاه ملکه الیزابت در کشور تازه‌تاسیس است. دولت ناحیه اسکاتلند به رهبری حزب استقلال‌طلب همواره تاکید کرده است که اگر در رفراندوم هجدهم سپتامبر، استقلال رای بیاورد ملکه الیزابت «همچنان ملکه همه اسکاتلندی‌ها باقی خواهد ماند.» اما همه طرفداران استقلال اسکاتلند با چنین دیدگاهی موافق نیستند و معتقدند حتی اگر ملکه بریتانیا ریاست تشریفاتی حکومت در اسکاتلند مستقل را برعهده داشته باشد به احتمال زیاد نقش او تغییر خواهد کرد.

پروفسور رابرت هیزل از استادان بخش قانونگذاری در دانشگاه لندن تاکید کرده که وظایف و اختیارات ملکه به مقرراتی بستگی خواهد یافت که در قانون اساسی جدید اسکاتلند مستقل، در نظر گرفته خواهد شد. دولت ناحیه اسکاتلند مشخص کرده که درصورت استقلال در این کشور جدید مردم حاکم بر سرنوشت خود خواهند بود در حالی که طبق قانون اساسی فعلی حق حاکمیت با سلطنت و مشروط به پارلمان است.

تحلیلگران بر این باورند که استقلال اسکاتلند براساس رأی مردم این منطقه در همه‌پرسی امروز، علاوه بر انگلیس، تاثیری قابل توجه بر کل جغرافیای سیاسی اروپا گذاشته و می‌تواند آغازگر مطالبات انباشته شده جدایی‌طلبان در دیگر کشورهای اروپایی باشد.