آیا می‌دانید ​همای مشهور با کرکس‌ها نسبت دارد؟

البته ویژگی‌ها و طرح بدن هما با سایر کرکس‌ها متفاوت است، اما در هر صورت منبع اصلی غذای این پرنده لاشه یا مردار است. هما تا سال گذشته در رده حداقل نگرانی اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت و منابع طبیعی قرار داشت، ولی از دوم مرداد امسال با یک پله صعود، یک گام به انقراض نزدیک و به رده در معرض تهدید وارد شد.

تازه‌ترین تحقیقات دانشمندان حاکی از کاهش نسبتا سریع جمعیت این پرنده آن هم حداقل در سه نسل اخیر است. این پرنده در محدوده‌های پالئارکتیک (منطقه بیوجغرافیایی شامل اروپا، شمال آسیا و آفریقا)، آفروتروپیکال (بومگاه آفریقای گرمسیری شامل جنوب صحرای آفریقا، حاشیه‌های جنوبی و شرقی شبه‌جزیره عربستان، ماداگاسکار، بخشی از جنوب ایران، منتهی‌الیه جنوب غربی پاکستان و جزایر غربی اقیانوس هند) و منطقه هندومالزیایی پراکنش قابل توجهی دارد، اما در کشور ما به طور مشخص به تعداد نسبتا اندک در کوهستان‌های مرتفع (معمولا بیشتر از هزار متر) و دورافتاده به سر برده و در غارهای مشرف به دره آشیانه می‌سازد. جمعیت این پرنده در دو کشور همسایه یعنی ترکیه و ارمنستان به ترتیب حدود حداکثر 160 جفت و بین 13 تا 15 جفت جوجه‌آور تخمین زده شده است. در مجموع جمعیت این پرنده چه در سطح منطقه‌ای و چه در سطح محلی دستخوش تغییرات قابل توجهی می‌شود. هما از نظر رفتاری، منطقه زیستی، گسترده‌ای را تحت پوشش قرار می‌دهد. منطقه زیستی منطقه‌ای است که توسط یک حیوان در حین فعالیت‌های روزانه اشغال می‌شود و البته نباید با قلمرو که منطقه محافظت شده وسیعی است و می‌تواند جزئی یا تمام منطقه زیستی را در برگیرد، اشتباه گرفته شود. قلمرو هما حدودا 250 تا 700 کیلومترمربع گزارش شده است. این پرنده در برخی شرایط خاص در زیستگاه‌هایی دیده شده که حتی شکارچیان بزرگی همچون عقاب طلایی و گرگ نیز در آن حضور داشته‌اند، البته باید در نظر داشت دلیل عمده این حضور همزمان اغلب گله‌های پستانداران ازجمله قوچ و میش است.

هما اغلب تک‌همسری است، هرچند که در رشته کوه‌های پیرنه (مرز طبیعی بین فرانسه و اسپانیا) موارد چندهمسری (سه جفتی) نیز مشاهده شده است. طول عمر هما در اسارت گاهی به 45 سال هم می‌رسد، اما در طبیعت اغلب طول عمر آنها حدود 20 سال است. هما پرنده‌ای گوشتخوار است که رژیم غذایی منحصربه‌فردی دارد. تغذیه این پرنده بیشتر بر پایه مصرف استخوان است. هما استخوان‌های چرب را که درصد بالایی اسیداولئیک دارد به استخوان‌های غیرچرب ترجیح می‌دهد، اما در هر صورت باید به یاد داشت هما که در ادبیات فارسی (اشعار فردوسی، سعدی، حافظ، خاقانی و نظامی) به عنوان نماد سعادت شناخته و در تخت جمشید نیز تصاویری از آن دیده شده، یک گونه بسیار باارزش و البته در معرض تهدید است.

iucnredlist / مترجم: فرناز حیدری