تولید فیلم‌های دفاع مقدس، تاریخ مصرف ندارد

حتی شاید او را بتوان راسخ‌ترین کارگردان این حوزه خواند، آن هم در شرایطی که ملاقلی‌پور دیگر میان ما نیست و حاتمی‌کیا هم هرازگاهی تصمیم می‌گیرد همچون «آژانس شیشه‌ای» به تبعات جنگ بپردازد یا مثل «دعوت» فضای دیگری را تجربه کند. شورجه مردی است که هنوز با خاک و پلاک عقد اخوت دارد و با وجود سال‌ها سپری شدن جنگ تحمیلی، زیر نور چراغ مقاومت فیلم می‌سازد. به بهانه پخش فیلم «دایره سرخ» سراغ این کارگردان رفتیم و گفت‌و‌گوی کوتاهی با او کردیم.

ایده اولیه ساخت فیلم دایره سرخ چگونه شکل گرفت؟

فیلم دایره سرخ قرار بود مقدمه‌ای برای ساخت مجموعه‌ای تلویزیونی به نام شهید بابایی باشد. آن موقع من به اتفاق آقای تیرداد سخایی مشغول نوشتن فیلمنامه‌ای در این خصوص بودیم و برای این که شناخت نسبی به امور نیروی هوایی پیدا کنیم، تصمیم گرفتیم فیلم دیگری را که از سوی نیروی هوایی پیشنهاد شده بود کار کنیم. فیلمنامه این فیلم یعنی دایره سرخ را آقای احمد شهرابی فراهانی نوشت که داستان آن درباره رشادت‌های خلبان‌های نیروی هوایی بود. پس از این فیلم هم توفیق داشتم فیلم شهید عباس دوران را برای نیروی هوایی بسازم، اما باز ساخت این فیلم هم باعث نشد فیلم زندگی شهید بابایی را کار کنم. تا این‌که سال‌ها بعد یکی دیگر از دوستان و همکارانم به نام آقای یدالله صمدی مجموعه «شوق پرواز» را در این خصوص ساخت.

کار کردن با بازیگری چون فرامرز قریبیان چطور بود؟

تجربه خیلی خوبی بود. آقای قریبیان یک بازیگر بسیار حرفه‌ای، خوب و با اخلاق سینمای ماست که کارگردانی هم می‌کند. من در کنار ایشان خیلی آموختم. بجز این بازیگر باسابقه، بازیگران حرفه‌ای دیگری همچون اردلان شجاع کاوه و محمد کاسبی هم در این کار حضور داشتند. این پروژه در آن مقطع با همکاری خیلی خوب نیروی هوایی ساخته شد.

چقدر در فیلم از نماهای واقعی هوایی استفاده کردید و چقدر از نماهای بسته بازسازی شده است؟

ما برای فیلمبرداری این کار در بوشهر مستقر شدیم. طبق برنامه‌ریزی‌‌هایی که با بخش عملیات نیروی هوایی انجام داده بودیم، از پروازهای آموزشی، گانری (رزمایشی)، تیراندازی‌ها، تیک‌آف‌ها، لندینگ، نشست و برخاست‌های هواپیما به صورت مستند فیلمبرداری می‌کردیم، اما باز به دلیل همکاری عزیزان نیروی هوایی بخش‌هایی را هم به طور مجزا و اختصاصی برای فیلم ضبط کردیم. طراحی صحنه این فیلم به عهده آقای حمید قدیریان بود که توانست فضاهای خوب و رئالی ایجاد کند.

احتمالا این همه همکاری ناشی از اعتبار و تجربه کافی شما در این زمینه بود، چون برخی سینماگران اعتقاد دارند این همکاری‌ها و امکانات از سوی نهادهای نظامی دراختیار همه قرار نمی‌گیرد.

اتفاقا باید بگویم اصلا این طور نیست و نیروهای هوایی، زمینی و دریایی واقعا همیشه شوق و ذوق و روحیه همکاری بسیار بالایی دارند. به شرط این که گروه‌های تولیدی ما بتوانند از کانال درستی وارد این موضوعات شوند و دستورات لازم را بگیرند. همین الان هم نیروهای مسلح ما اعم از سپاه و ارتش این روحیه خوب همکاری را دارند. ما فیلمسازان و نیروهای مسلح باید متقابلا از این موقعیت‌ها و ظرفیت‌ها به درستی استفاده کنیم تا هم نیروهای نظامی بتوانند از ظرفیت‌های هنری برای نمایش اقتدار خود بهره ببرند و هم فیلمسازان از این فرصت استفاده کنند و خدمات دوسویه خود را به هم نشان دهند.

اسم دایره سرخ یادآور فیلمی به همین نام ساخته ژان پیرملویل و با بازی آلن دلون، جیان ماریا ولونته و ایو مونتان است که البته ربطی به لحاظ قصه و موضوع به آن اثر ندارد. احیانا انتخاب این اسم تحت تاثیر نام آن فیلم نبوده است؟

نه، عبارت دایره سرخ در فیلم ما موضوعیت داشت و من به همین دلیل این اسم را برای آن انتخاب کردم و این نامگذاری ربطی به کار آقای ملویل ندارد.

ساخت فیلم‌هایی نظیر دایره سرخ و «خلبان» در بحبوحه جنگ برای تهییج نیروها و نمایش مقاومت و دفاع رزمنده‌ها طبیعی به نظر می‌رسید و لازمه زمان بود، اما تولید این آثار در میانه‌های دهه 70 و پس از جنگ چه رویکردی را دنبال می‌کرد؟

تولید فیلم‌هایی که با موضوع دفاع مقدس ساخته می‌شود و به مضامینی چون رشادت رزمنده‌ها و مقاومت و حماسه قهرمانان جنگ تحمیلی می‌پردازد، در هر زمان و دورانی لازم است. این فیلم‌ها هم واقعیت‌های دفاع مقدس ما را نشان می‌دادند و هم ظرفیت‌ها و توانمندی‌های رزمندگان ما را به تصویر می‌کشیدند. ساخت این آثار هنوز هم ضرورت دارد، چون ما همین الان هم مدام مورد تهدید و ارعاب دشمنان قسم خورده هستیم. بنابراین باید اقتدار خودمان را از طریق رسانه‌هایی چون تلویزیون و سینما نشان دهیم و هیچ وقت نباید از این موقعیت‌ها غفلت کنیم، به دلیل این که ما کشوری دارای نگاه و جهان‌بینی انقلابی هستیم. برخلاف دشمن که هیچ‌گاه نخواسته این روحیه در کشور ما و منطقه تسری پیدا کند، روحیه مجاهدت‌طلبی و شهادت‌طلبی در جهان اسلام بخوبی گسترش پیدا کرده است. دشمن از این روحیه می‌ترسد و همیشه ما را موردتهدید و ارعاب قرار می‌دهد. به همین دلیل کشور ما همواره باید از طریق تبلیغات و ایجاد روحیه دفاع و مقاومت در جامعه آماده دفاع از خودش باشد و توانمندی‌های نظامی خودش را بالا ببرد. اتفاقی که الان خوشبختانه دارد می‌افتد، اما متاسفانه در زمینه سینما ما یک مقدار کم و ضعیف عمل می‌کنیم.

فکر می‌کنید برای حضور پررنگ‌تر در سینمای مقاومت و دفاع مقدس باید تغییر رویکرد دهیم؟ اشکال فعلی را در فیلمنامه و ساختار آثار می‌بینید؟

بله، هر دووجهی که می‌گویید وجود دارد. هم از طرف فیلمنامه‌نویسان و فیلمسازان ما یک مقدار غفلت صورت می‌گیرد، چون فکر می‌کنند سرمایه‌گذاری خوبی در این خصوص انجام نمی‌شود و تصور می‌کنند دولت حمایت لازم و کافی را انجام نمی‌دهد و هم تغییر رویکردی باید در زمینه سیاستگذاری به وجود آید. به نظرم برای این طور کارها باید دولت و نهادهای مرتبط با دفاع مقدس پیشقدم شوند و موضوعات این چنینی را برای ساخت سفارش دهند و از تولید آنها حمایت کنند. ساخت این فیلم‌ها به موازات تجهیز توان و ظرفیت نیروهای دفاعی ما برای ارتقای روحیه جامعه همیشه لازم است. همان طور که در فرمایشات مکرر مقام معظم رهبری به این امر اشاره شده است، امیدوارم تدبیر و اهتمام جدی و مستمری در این خصوص صورت بگیرد.

کار جدیدی برای ساخت ندارید؟

همچنان پیگیر ساخت مجموعه تلویزیونی «شهید بروجردی» به تهیه‌کنندگی محمود غلامی هستم که امیدوارم اواخر امسال با همکاری و حمایت سیمای جمهوری اسلامی ایران آن را به مرحله تولید نزدیک کنیم تا بتوانیم اثر خوبی درباره این فرمانده دلاور و بزرگ دفاع مقدس بسازیم.

(علی رستگار / جام جم)