نقاط داغ تنوع زیستی در ایران

امروزه گونه‌های حیوانی و گیاهی با سرعت زیادی در حال انقراض هستند. برای این‌که از این بحران جلوگیری کنیم، باید از مناطقی که دارای تنوع زیستی هستند حفاظت کنیم ولی گونه‌ها به یک نسبت در زمین پراکنده نیستند. بعضی مناطق تعداد زیادی گونه بومی در خود جای داده‌اند که در هیچ منطقه دیگری یافت نمی‌شوند و از بین این گونه‌ها نیز بسیاری بر اثر تخریب زیستگاه‌ها و فعالیت‌های دیگر انسانی بشدت در معرض تهدید قرار گرفته‌اند. به این مناطق، نقاط داغ تنوع زیستی می‌گوییم.

منطقه‌ای که به آن نقطه داغ می‌گوییم، باید حداقل دو ویژگی داشته باشد:

1 ـ این منطقه باید حداقل ۱۵۰۰ گیاه بومی داشته باشد. یعنی درصد بالایی از گیاهان این مناطق نباید در هیچ منطقه دیگری در زمین یافت شود. به عبارت دیگر نقاط داغ، مناطقی غیرقابل‌جایگزین هستند.

2 ـ باید ۳۰ درصد یا کمتر از ۳۰ درصد گیاهان طبیعی اصلی در این مناطق باقی‌مانده باشد. به عبارت دیگر منطقه باید ۷۰ درصد گیاهان خود را از دست داده و در معرض تهدید باشد.

در کل دنیا، ۳۵ منطقه ویژگی‌ نقاط داغ را دارند. این مناطق شاید وسعت کمی روی زمین داشته باشند، ولی تعداد گونه‌های بومی پرنده، پستاندار، خزنده و دوزیست در این مناطق بسیار قابل توجه است.

چرا نقاط داغ اهمیت دارند

تنوع زیستی پایه حیات را روی زمین شکل می‌دهد. بدون گونه‌های زیستی، هیچ هوایی برای تنفس، هیچ غذایی برای خوردن و هیچ آبی برای آشامیدن وجود نخواهد داشت. هیج جامعه بشری نیز وجود نخواهد داشت.

مناطقی که روی زمین بیشترین تنوع زیستی را با بیشترین تهدیدات در خود جای داده‌اند، نقاط داغی هستند که حفظ آنها برای بقای انسان‌ها ضروری است. این مناطق معمولا با منابع طبیعی که برای انسان‌ها سودآور است، همپوشانی دارند زیرا نقاط داغ از جمله غنی‌ترین و مهم‌ترین زیستگاه‌ها و خانه بسیاری از جمعیت‌های در معرض انقراض به شمار می‌آیند.

آیا ایران نقاط داغ دارد

ایران اقلیم‌های متفاوتی دارد که شرایط را برای وجود تنوع بالای زیستی و گونه‌های بومی فراهم کرده‌اند. در نتیجه دو بخش از ایران را به عنوان نقاط داغ می‌شناسند. اولی با نام نقطه داغ ایرانو ـ آناتولی شامل غرب، شمال‌غرب و رشته‌ کوه‌های زاگرس، البرز و کوه‌های شمال‌شرق ایران شناخته می‌شود. دومی نقطه داغ قفقاز نام دارد که شامل جنگل‌های ارسباران و جنگل‌های شمال ایران می‌شود. نقطه داغ قفقاز در جنوب به نقطه داغ ایرانو ـ آناتولی می‌رسد.

نقطه داغ ایرانو ـ آناتولی

این منطقه 899 هزار و 773 کیلومترمربع است و شامل بخش بزرگی از مرکز و شرق ترکیه، شمال و غرب ایران، بخش کوچکی از جنوب گرجستان، استان نخجوان آذربایجان، بیشتر ارمنستان، شمال‌شرق عراق و شمال منطقه کپه‌داغ در ترکمنستان هم می‌شود. از مساحت 899 هزار و 773 کیلومترمربع این منطقه فقط 134 هزار و 996 کیلومترمربع پوشش گیاهی باقی‌مانده است.

2500 گونه گیاهی بومی، سه گونه پستاندار بومی و دو گونه دوزیست بومی تهدید شده در این منطقه وجود دارد. تراکم جمعیت انسان به‌ازای هر کیلومترمربع ۵۸ نفر است. 56 هزار و 193 کیلومترمربع از این منطقه تحت حفاظت قرار دارد.

نقطه داغ قفقاز

این منطقه 532 هزار و 658 کیلومترمربع است و کشورهای گرجستان، ارمنستان، آذربایجان، بخش قفقاز روسیه، شمال‌شرق ترکیه و شمال غرب ایران را دربرمی‌گیرد. از مساحت 532 هزار و 658 کیلومترمربع این منطقه فقط 143 هزار و 818 کیلومترمربع پوشش گیاهی باقی‌مانده است. 1600 گونه گیاهی بومی، دو گونه پستاندار بومی و دو گونه دوزیست بومی تهدید شده در این منطقه وجود دارد. تراکم جمعیت انسان به‌ازای هر کیلومترمربع 68 نفر است. 42 هزار و 721 کیلومترمربع از این منطقه تحت حفاظت قرار دارد.

مترجم: شادی توکلی‌مهر

منبع: CEPFوIUCN