اما با گذشت بیش از یک سال و نیم از این موضوع، هنوز شرایط مطلوب برای این بازگشت فراهم نشده و این در حالی است که مسئولان وقت، نبود اعتبار و عواملی همچون اهمیت قائل نشدن برای ژئوپارک در سالهای گذشته و تعویضهای پی درپی مدیریتی را دلیل آن عنوان میکنند.
ژئوپارک قشم تنها ژئوپارک خاورمیانه تا سال گذشته بود ( امسال یک ژئوپارک از ترکیه به ثبت یونسکو رسید) که هشت سال پیش ـ یعنی در سال 85 ـ در شبکه جهانی ژئوپارکها به ثبت رسید. طبق آییننامه یونسکو، این سازمان برای این که از اقدامات حفاظتی و دیگر فعالیتهای ژئوپارکهای شبکه اطمینان پیدا کند، هر چهار سال یک بار ژئوپارکها را ارزیابی میکند و اگر با استانداردهای ذکرشده در یونسکو منطبق باشند، به آنها کارت سبز میدهد و به این ترتیب نام آن مناطق در شبکه جهانی ژئوپارکها حفظ میشود، اما اگر ژئوپارکی به استانداردهای لازم این سازمان نرسیده باشد، به آن کارت زرد میدهد که نماد فرصت است و اگر پس از این فرصت نتوانست اهداف توسعهای پایدار را پیاده کند، با دریافت کارت قرمز از شبکه جهانی یونسکو خارج میشود.
ژئوپارک قشم ـ که ثروتی منحصربه فرد در ایران و خاورمیانه است ـ در تمام این مراحل، کارنامه غیرقابل قبولی از خود بر جای گذاشت، زیرا در همان دوره چهار ساله اول ـ یعنی در سال 88 ـ به دلیل انجامنشدن اقدامات درخواستی یونسکو و در چهارمین کنفرانس بینالمللی ژئوپارک مالزی با دریافت کارت زرد، نام آن از فهرست ماندگار ژئوپارکها خط خورد. پس از آن فرصت دو سالهای دریافت کرد تا با جبران کوتاهیهای گذشته، دوباره خود را بالا بکشد، اما این فرصت دو ساله نیز اسفند سال 90 به پایان رسید، بدون این که بتواند بازرسان یونسکو را راضی کند. به این ترتیب، بازرسان که اسفند سال 90 به ایران آمدند، اواخر شهریور سال 91 رای خود را مبنی بر خروج قشم از فهرست یونسکو اعلام کردند. البته متولیان این منطقه تا چند ماه بعد، خبر این خروج فاجعهآمیز را رسانهای نکردند تا شاید بتوانند در این فرصت کوتاه جبران مافات کنند و به دور از شماتت کارشناسان و دوستداران محیط زیست، جایگاه جهانی ژئوپارک قشم را به آن برگردانند که متاسفانه نه تنها در این بازه زمانی که حتی تاکنون و پس از گذشت نزدیک به دو سال هنوز این شرایط را فراهم نکردهاند.
کوچک بودن قلمرو ژئوپارک، عدم الحاق منطقه حفاظت شده حرا به ژئوپارک قشم، دور بودن دو ژئوسایت از قلمرو اصلی و خارج بودن موزه ژئوپارک از حوزه اصلی آن در کنار نصب تابلو و علائم راهنمایی برای اطلاعرسانی به گردشگران، احداث و مرمت راههای دسترسی، توانمندسازی جوامع محلی با مشارکت دادن آنها در برخی فعالیتها و فراهم کردن مجموعه عوامل پشتیبانی برای حضور گردشگران در منطقه از مهمترین درخواستهای یونسکو بود که باید در منطقه ژئوپارک قشم ایجاد میشد، اما به آن توجه نشد.
مدیر ژئوپارک قشم با بیان اینکه تا این معیارهای یونسکو اجرایی نشود، بازگشت به فهرست جهانی ژئوپارکها امکانپذیر نیست، به جام جم میگوید: این ایرادات که کاملا به جا است، در تمام شش سال عضویت ژئوپارک قشم در یونسکو، از طرف این سازمان به آن وارد بوده و در تمام این مدت نیز برطرف نشده، اما سعی ما این است که این نواقص را حتما تا پایان امسال برطرف و پرونده ژئوپارک را برای ثبت مجدد در فهرست یونسکو دوباره به این سازمان ارجاع دهیم، هرچند برای این کار به اعتباری حدود سه و نیم میلیارد تومان نیازمندیم که فقط در صورت همکاری مسئولان و تامین این اعتبار قادر به انجام این مهم خواهیم بود.
اقبال زبیری البته با اشاره به اقدامات انجام شده از زمان خروج از فهرست یونسکو تاکنون و ناکافی خواندن آنها، به تشریح این اقدامات و وضعیت کنونی ژئوپارک پرداخته و میافزاید: ژئوپارک قشم مجموعهای از 27 ژئوسایت همچون دره ستارهها، چاهکوه و طولانیترین غار نمکی دنیا است که باید زیرساختهای مورد نظر یونسکو در آنها فراهم شود تا به عنوان ژئوسایت مطرح و یونسکو دوباره حمایت خود را از آن به عنوان یک برند جهانی اعلام کند. با این حال در بیشتر این سایتها فقط نیاز است که تابلو اطلاعرسانی نصب و مسیر دسترسی ایجاد شود و در برخی همچون چاهکو و غار نمکی که در دنیا منحصربه فرد است و قابلیت ثبت جهانی به تنهایی را دارد، نیاز است کارهای بیشتری انجام و زیرساختها در حد استاندارد بینالمللی ایجاد شود که اکنون نیز زیرساختهای دره ستارهها تقریبا به طور کامل و بخشی از زیرساختهای چاهکوه ایجاد شده، اما سایر ژئوسایتها نظیر غار نمکدان همچنان از حداقل امکانات برخوردار است.
به گفته وی به طورکل تاکنون فقط 40 از خواستههای یونسکو اجرایی شده است، در حالی که در صورت اجرای 70 درصدی این خواستهها میتوانیم درخواست بازگشت دوباره به یونسکو را بدهیم.
زبیری با اشاره به اینکه ژئو پارک قشم زیر نظر سازمان منطقه آزاد قشم و مسئولیت آن نیز متوجه این سازمان است، به تشریح علل اجرایی نشدن خواستههای یونسکو در ژئوپارک در طول سالهای گذشته پرداخته و میگوید: عملیاتی نشدن این زیرساختها که درواقع سخت و دشوار هم نبود، به دو دلیل عمده اعتقاد و باور نداشتن مسئولان مربوط به اهمیت ثبت این ژئوپارک در فهرست جهانی در سالهای اولیه ثبت و تغییر سریع و پی در پی مدیران سازمان منطقه آزاد قشم به عنوان متولیان این ژئوپارک برمیگردد.
مدیر ژئوپارک قشم در تشریح دلیل اول یعنی بیاعتقادی مدیران به اهمیت ژئوپارک یادآور میشود: در 6 سال اول پس از ثبت این اثر یعنی حدودا تا سال 90 ، مدیران منطقه آزاد نه تنها به اهمیت بینالمللی ژئوپارک و نقش آن در توسعه پایدار منطقه واقف نبودند، بلکه آن را مانعی بر سر راه توسعه تجاری و فعالیتهای اقتصادیصنعتی منطقه آزاد میدانستند. این در حالی است که ژئوپارک یک برنامه مدیریتی برای توسعه پایدار است که نه تنها مخالف فعالیتهای اقتصادی نیست، بلکه کمک میکند که این فعالیتها بدون تخریب و آلودگی محیط زیست صورت گیرد، چنانکه اکنون در دل ژئوپارکهای مطرح دنیا چنین فعالیتهایی صورت میگیرد و به طور مثال در دل ژئوپارک تراویتای آلمان یک معدن فعال وجود دارد یا در ژئوپارک یونان فعالیتهای صنعتی و اقتصادی انجام میشود، بدون اینکه منافاتی با توسعه ژئوپارک داشته باشد.
زبیری در توضیح تعویض پی درپی مدیران منطقه آزاد قشم به عنوان دومین نقطه ضعف ژئوپارک قشم میگوید: تغییر سریع و متناوب مدیران منطقه بویژه در دو سه سال اخیر حتی واکنش منفی یونسکو را به همراه داشت، زیرا در این دو سه سال، مدیریت منطقه آزاد قشم سه تا چهار بار تغییر کرد و با توجه به جدید بودن موضوع ژئوپارک در کشور و حتی دنیا و اطلاع نداشتن مسئولان از چیستی و چگونگی این جاذبه گردشگری جغرافیایی، با هر تغییر باید زمانی صرف اطلاعرسانی به مدیران تازهوارد میشد و تا مدیر جدید تصمیم به انجام کاری برای توسعه ژئوپارک میگرفت، حکم تعویض وی صادر شده بود.
وی با اشاره به اینکه خوشبختانه در دولت یازدهم به توسعه ژئوپارک و اجرای زیرساختهای آن توجه زیادی شده است، خاطرنشان میکند: مدیریتهای جدید منطقه آزاد قشم نظر مثبتی نسبت به این ژئوپارک دارند و در حال پیگیری اختصاص بودجه مورد نظر برای احداث زیرساختها هستند و آقای ترکان، رئیس شورای عالی مناطق آزاد کشور نیز دستور حضور یک تیم به کنفرانس دو سالانه ژئوپارکهای جهان را که اواخر شهریور امسال در کانادا برگزار میشود را داده است، در حالی که سالهای پیش ایران یا در این کنفرانسها که بسیار مهم است، حضور نداشت و یا در حد یک کارشناس حاضر میشد.
ضعف در ارتباطات بینالمللی
در همین حال مدیر محیط زیست قشم و مدیر سابق ژئو پارک قشم نیز در توضیح اهمیت حضور ایران در کنفرانسهای دوسالانه ژئوپارکهای جهان به جامجم میگوید: یکی از دلایل عقب ماندگی ژئوپارک قشم، ضعف در ارتباطات بینالمللی، به واسطه حضور نیافتن در کنفرانسهای یونسکو بود، زیرا شبکه ژئوپارکهای جهان مثل یک خانواده عمل میکند که حضور در این کنفرانسها به پیوند این خانواده و رشد و پیشرفت هرکدام در اثر تبادل اطلاعات کمک میکند و به همین دلیل حضور مستمر در آن بسیار ضروری است.
محمدهاشم داخته با اشاره به اینکه اولین کنفرانس در سال 2004 در چین برگزار شد و ششمین آن نیز اواخر شهریور و اوایل مهر امسال در کانادا برگزار میشود، میافزاید: این کنفرانسها علاوه بر اینکه محلی برای تبادل اطلاعات است، موقعیتی برای چانهزنی با مسئولان یونسکو برای جلب نظر آنها و گرفتن امتیاز و حمایت از آنها هم هست و به همین دلیل سایر کشورهای عضو معمولا با 7 یا 8 کارشناس و حتی سفیر خود در کشور میزبان در آن حضور مییابند، این در حالی است که ایران که ژئوپارک آن در کنار ژئوپارک لسوس یونان، بهترین و غنیترین ژئوپارک جهان در مشارکت جامعه محلی و توامندسازی بانوان است، در تمام این سالها یا در کنفرانسها حاضر نمیشد، یا با یک کارشناس حاضر میشد که توانایی لازم برای چانه زنی را از دست می داده است..
وی با بیان اینکه مهمترین مشکل ژئوپارک قشم، نبود هماهنگی و تعامل بین همه سازمانها و ادارات مربوط و بویژه سازمان منطقه آزاد قشم به عنوان تصمیمگیرنده اصلی است، تاکید میکند: این در حالی است که خود ژئوپارک در این مدت خوب کار کرده و بدون اغراق تنها منطقهای در کشور است که تاکنون تحت تاثیر تخریبهای زیست محیطی قرار نداشته و حتی پوشش گیاهی آن تا 15 درصد افزایش نیز یافته، با این حال به دلیل بیتوجهی به آن، در فروردین امسال از سطح مدیریتی به سطح یک اداره نیز تنزل پیدا کرده است که این خود در کند شدن روند توسعه آن بسیار تاثیرگذار خواهد بود، زیرا در پی این تصمیم بودجه و امکانات و خدمات به آن نیز کاهش یافته و ضربه جبرانناپذیر دیگری به آن وارد میشود.
مدیر محیط زیست قشم افزودن جنگلهای حرا به قلمرو ژئوپارک قشم را یکی دیگر از خواستههای یونسکو اعلام و عنوان میکند اکنون این خواسته با حمایت محیط زیست، اجرایی شده و از این بابت دیگر مشکلی وجود ندارد.
فاطمه مرادزاده/ گروه ایران
در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
عضو دفتر حفظ و نشر آثار رهبر انقلاب در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح کرد
در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
«جامجم» در گفتوگو با عضو هیات علمی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی به بررسی اثرات منفی حفر چاههای عمیق میپردازد
سخنگوی صنعت آب در گفتوگو با جامجم: