برای زندگی درکنار ربات‌ها آماده‌اید؟

فیلم‌های علمی ـ تخیلی فراوانی ساخته شده که خبر از نافرمانی گسترده ربات‌ها در سال‌های آینده می‌دهد و این‌که چگونه آنها تصمیم به قلع و قمع نوع بشر گرفته‌اند، اما حتی اگر قرار باشد در آینده چنین اتفاقی بیفتد، فعلا ربات‌ها توسط سه قانون مهم که ایزاک اسیموف، نویسنده چیره دست داستان‌های علمی ـ تخیلی، آنها را نوشته است، محدود می‌شوند.

قانون اول می‌گوید یک ربات نباید با ارتکاب عملی یا خودداری از انجام عملی باعث آسیب‌دیدن انسان شود. این در حالی است که قانون دوم اشاره می‌کند که ربات باید از همه فرمان‌های انسان صاحبش تبعیت کند مگر این‌که آن فرمان‌ها در تعارض با قانون نخست باشد و به این ترتیب حلقه امنی به‌وجود می‌آورد که انسان‌ها نتوانند از ربات‌ها برای کشتار بقیه استفاده کنند، اما اگر انسان آن بشری است که ما می‌شناسیم، نخواهد نتوانست از وسوسه دستکاری ربات‌ها برای تبدیل آنها به سلاح‌های کشتار جمعی دوری کند و اینجاست که قانون سوم به میدان وارد می‌شود. این قانون می‌گوید تا هنگامی که قانون نخست یا دوم زیرپا گذاشته نشده‌، ربات باید وجود خود را حفظ کرده و در بقای خود بکوشد و به این ترتیب یک ربات فقط وقتی می‌تواند خود را نابود کند که حس کند از او سوءاستفاده می‌شود.

عیددیدنی ربات‌ها از تهران

همه این مقدمه برای این بود که به شما بگوییم این روزها ربات‌ها برای مقاصدی بسیار بشردوستانه ساخته می‌شوند. چه فکری خواهید کرد اگر روزی صاحب یک ربات خدمتکار در منزلتان باشید یا تیم فوتبالی رباتیک بخرید که بتواند با شرکت در مسابقات فوتبال برای شما پول درآورد؟ نظرتان درباره تصور یک زلزله وحشتناک و آواری که خدای ناکرده سر شما ریخته چیست؟ این‌که در آن لحظات وحشت و ناامیدی ناگهان صدای موتور الکتریکی یک ربات امداد و نجات که از راه‌های باریک و درز دیوار خودش را به شما می‌رساند و برایتان آب، هوا و کمک‌های بعدی را می‌آورد.

همه این اتفاقات خوب و جذاب دو هفته پیش مهمان تهران بود. راستش را بخواهید الان 9 سال است که تهران با هر نوروز خود را آماده پذیرایی از ربات‌هایی باهوش، قوی‌ و حرفه‌ای‌تر از سال قبل می‌کند. ربات‌هایی که جوانانی از اقصی نقاط کشورمان و جهان آنها را طراحی و ساخته‌اند تا در رقابتی سه روزه، توانمندی‌های خود را به رخ یکدیگر بکشند. این مهندسان جوان تلاش دارند توانمندی ربات‌ها را از صنعت که سال‌هاست از ربات‌ها برای سرعت و دقت بخشیدن به کارهایش استفاده می‌کند، به خانه‌های من و شما بیاورند.

تیمون گیزه، لیدر تیم ربات انسان نمای سایز کوچک آلمان در این باره می‌گوید: آلمان کشوری کاملا صنعتی محسوب می‌شود و دامنه استفاده از ربات‌ها در صنعت کشور من بسیار گسترده است و تیم‌های زیادی هم در این زمینه کار و تحقیق می‌کنند، اما با این حال هنوز ربات‌ها نتوانسته‌اند به‌طور جدی وارد زندگی شخصی افراد شوند؛ در واقع ما رباتی نداریم که در خانه راه برود و کارها را انجام دهد.

موبایل‌ها و ربات‌ها

ربات‌ها برای این‌که بتوانند چنین نقشی در آینده ایفا کنند باید ضمن برخورداری از مکانیزم‌ها و بازوهای کارآمد، صاحب پردازشگر و حسگرهای دقیق و سریعی هم باشند. در کنار آن ارتباط با دیگر وسایل و ابزارها و قابل کنترل بودن آنها از طریق ابزارهای معمولی دور و برمان هم باید در نظر گرفته شود و اینجاست که با توجه به خبرهای دیجیتالی سال‌های اخیر درباره تلفن‌های هوشمند و برنامک‌های متعددی که برای آنها ساخته می‌شود، می‌فهمیم فاصله چندانی با ورود نخستین ربات‌های فوتبالیست به زمین فوتبال یا خدمتکاران رباتیک به منازلمان نداریم. همین پیش‌بینی به ما یادآور می‌شود که باید خیلی زود برای آماده شدن مردم برای داشتن یک ربات خدمتکار در منزل یا خرید از فروشگاهی که خدمات آن را ربات‌ها بر عهده دارند، کاری انجام دهیم.

پروفسور برنارد راث از اعضای فدراسیون جهانی ربوکاپ در سخنرانی خود در سمپوزیوم بین‌المللی رباتیک و هوش مصنوعی که در دانشگاه آزاد اسلامی واحد قزوین و به موازات مسابقات ربوکاپ آزاد ایران برگزار شد، گفت: ما تلاش داریم تا کارهای سخت را به ربات‌ها بسپاریم و البته ارتباط ربات با انسان‌ها را نیز بیشتر کنیم تا مردم فکر نکنند ربات، ماشینی است که می‌تواند خطرناک باشد. اما قطعا نمی‌توانیم ربات را به یک انسان تبدیل کنیم، با این حال ارتباط نزدیک با ربات‌ها دور از دسترس نیست. در آینده ربات‌ها با ما حرف می‌زنند، عکس‌العمل نشان می‌دهند، شاد یا غمگین می‌شوند البته نه به شکل یک انسان؛ اما رسیدن به این اهداف در کوتاه مدت میسر نیست.

او معتقد است ربات‌ها باید به زندگی انسان کمک کنند و نسبت به زمان قبل از ساخته شدن خودش تحولی در کیفیت زندگی بشر به وجود آورد. او سپس در حالی که تلفن همراهش را به حضار نشان می‌داد، افزود: به‌طور مثال موبایل هم یک نوع ربات است که استفاده‌های زیادی برای ما دارد و در زندگی به ما کمک می‌کند، اما در گذشته این‌طور نبود.

ربات‌های خیالی

اما اگر فکر می‌کنید ورود ربات به زندگی شخصی انسان یک ایده دور است و دانشجویان مهندسی رباتیک را خیالپردازانی می‌دانید که از واقعیت‌های اجتماع خود غافلند، باید پای صحبت‌های ساناز طالقانی، عضو کمیته فنی لیگ ربات امدادگر مجازی در مسابقات بین‌المللی ربوکاپ آزاد ایران بنشینید که از ربات‌هایی صحبت می‌کند که وجود ندارند اما کار می‌کنند!

طالقانی درباره لیگ ربات امدادگر مجازی می‌گوید: هدف این لیگ فراهم کردن بستری نرم‌افزاری برای آزمایش دستورالعمل‌های یک ربات امدادگر برای امدادرسانی است. اما از آنجا که برای ساخت یک ربات امدادگر واقعی، بودجه زیادی لازم است، این لیگ کمک می‌کند تا طراحان با صرف حداقل هزینه، دستورالعمل‌ها برای نوشتن نرم‌افزار مورد نیاز یک ربات واقعی را مورد آزمایش قرار دهیم. در واقع این لیگ یک بستر تحقیقاتی کم هزینه را فراهم می‌کند.

در این لیگ به یک ربات فرضی فرصت داده می‌شود در یک محیط ناشناخته به‌طور تصادفی حرکت کند. سپس این ربات باید به صورت خودکار به جستجو در محیط، تهیه نقشه و پیدا کردن مصدومان بپردازد و در نهایت تیم براساس میزان فضای جستجو شده و تعداد مصدومان یافت شده، ارزیابی خود را ارائه می‌کنند.

نهمین دوره مسابقات ربوکاپ آزاد ایران در حالی به کار خود پایان داد که نسل جدیدی از مهندسان جوان ایرانی توانستند در کنار رقبای خود از دیگر کشورهای دنیا سطح دانش و فناوری خود را محک زده و درس‌هایی جدی از کار تیمی و پژوهش هدفمند بیاموزند. امید است با بهبود فضای کسب و کار در ایران، این جوانان کارآزموده، میهن عزیزمان را خانه شرکت‌های دانش بنیانی کنند که به وجود می‌آیند تا در آینده صنعت رباتیک حرف‌هایی برای گفتن داشته باشند./ ضمیمه کلیک

شهرام یزدان‌پناه