دایناسورسواری گردشگران در باغ تاریخی دولت آباد!

جام جم سرا:
حمیدرضا حسینی یکی از پژوهشگران حوزه میراث فرهنگی است که در یک گزارش ویدئویی به تشریح وضعیت بنای تاریخی و ثبت شده باغ دولت آباد پرداخته است. او در گزارش خود تصاویری از این باغ را منتشر کرده که نشان می دهد، در ورودی باغ تاریخی دولت آباد تبلیغ فروش تنقلات به نمایش گذاشته شده است. همچنین از طریق بلندگوی باغ به تبلیغ روغن شترمرغ برای رفع چین و چروک پوست و ... می پردازند. اجرای برنامه های شتر سواری و دایناسور سواری نیز از دیگر برنامه های باغ دولت آباد یزد بوده است. در یکی از این تصاویر شتری که به باغ آورده شده، مشغول جویدن شاخ و برگ درختان است.
به نقل از امتیاز، وی در مقدمه این گزارش آورده «یازده سال پس از ادغام سازمان ایرانگردی و جهانگردی ایران در سازمان میراث فرهنگی، و تشکیل سازمان جدید «میراث فرهنگی و گردشگری»، هنوز نسبت میان این دو مقوله - بدان صورت که در کشورهایی مانند ایتالیا و فرانسه شاهد آن هستیم - روشن نشده است. هیچ کس تردیدی ندارد که آثار و بناهای تاریخی اصلی‌ترین سرمایه ایران برای جذب گردشگر هستند. در مقابل اما، همگان بر این باور نیستند که در شرایط کنونی، گردشگری می‌تواند به صیانت بهتر از میراث فرهنگی منجر شود. بسیاری از دوستداران میراث فرهنگی، نگاه متولیان بخش گردشگری به آثار تاریخی را نگاهی کاسبکارانه ارزیابی می‌کنند و مدعی‌اند که پس از الحاق گردشگری به سازمان میراث فرهنگی، ضوابط حفاظتی و شؤونات فرهنگی آثار تاریخی قربانی درآمدزایی شده است.
این معضل از زمانی که بهره‌برداری از برخی آثار تاریخی- فرهنگی به بخش خصوصی سپرده شده، شکل حادتری به خود گرفت؛ زیرا بخش خصوصی غالبا به کسب سود بیشتر می‌اندیشد و دغدغه‌ای برای حفظ کالبدی، منظرین و اعتباری آثار تاریخی ندارد. از این‌رو ممکن است روند بهره‌برداری از میراث فرهنگی به «بهره‌کشی» از آن‌ منجر شود.

در نیمه دوم دهه ۸۰ این روند به اوج خود رسید. برای نمونه، در سال ۸۸ کانون جهانگردی و اتومبیلرانی ایران که مجموعه کاخ‌های گلستان، نیاوران و سعدآباد تهران را اجاره کرده بود، به اطلاع عموم رساند که به نوبه خود، بخش‌های مختلف کاخ‌های مزبور را از طریق مزایده عمومی به متقاضیان اجاره می‌دهد. قیمت پایه شرکت در مزایده به قدری هنگفت بود که برای اجاره کنندگان، راهی جز بهره‌کشی غیراصولی از این آثار باقی نمی‌گذارد. در سال‌های بعد این رویه با مخالفت فراگیر رسانه‌ها و کارشناسان و دوستداران میراث فرهنگی تا حدودی متوقف، و بساط اجاره دادن آثار تاریخی به اشخاص حقیقی و حقوقی فاقد صلاحیت برچیده شد اما خطر بهره‌کشی از آثار تاریخی به بهانه توسعه گردشگری همچنان ادامه دارد.

در تازه‌ترین نمونه، باغ دولت‌آباد یزد که به عنوان یک موقوفه تحت نظارت سازمان اوقاف و امور خیریه است، برای درآمدزایی بیشتربه یک شرکت هتل‌داری اجاره داده شده است. شرکت مزبور نیز جای جای باغ را به افراد و شرکت‌های مختلف اجاره داده و آن را عملا به بازار دستفروشان بَدَل کرده است. وجه تأسف‌بار ماجرا وقتی پررنگ‌تر می‌شود که بدانیم باغ دولت‌آبادیزد در سال ۲۰۱۱ میلادی همراه با هشت باغ دیگر ایرانی در فهرست آثار جهانی به ثبت رسیده و دولت ایران طبق کنوانسیون ۱۹۷۲ یونسکو مبنی بر «حمایت از میراث فرهنگی و طبیعی جهان» در قبال حفاظت از آن دارای تعهدات الزام‌آور بین‌المللی است.
حسینی ادامه داده «نگارنده در نوروز سال ۱۳۸۳ موفق به دیدار باغ دولت‌آباد شد. در آن زمان این باغ در اوج شکوه و زیبایی بود؛ زیرا به تازگی از زیر دست مرمتگران بیرون آمده و چهار ماه پیش از آن نیز پذیرای «نهمین کنفرانس بین‌المللی مطالعه و حفاظت معماری خشتی» شده بود. ۱۰ سال گذشت و دست برقضا، گذر نگارنده باردیگر در نوروز امسال به این باغ افتاد، در حالی که این بار عنوان «باغ جهانی» برتارکش می‌درخشید. با این وجود، بیشتر به خرابه‌ای می‌مانست که حیثیت و اعتبار فرهنگی‌اش در معرض تاراج قرار گرفته است.»
در این گزارش، سید احمد محیط طباطبایی، جانشین رییس کمیته ملی ایکوم(شورای بین‌المللی موزه‌ها) که پیش‌تر معاون معرفی و آموزش سازمان میراث فرهنگی بوده است گفته باغ هایی مانند باغ تاریخی دولت آباد پارک نیستند آنها نشان دهنده فرهنگ و تاریخ ما هستند. رفتاری با بناهای تاریخی می کنیم که انگار این بناها برای ما نیست و آنها را اشغال کرده ایم و قرار است غنائمی را از این مکان ها به دست اوریم و در محل دیگری که مکان زندگی مان است، آن را به سرمایه تبدیل کنیم.
وی گفته که: بهره وری از چنین مکان هایی باید از یک فرهیختگی برخوردار باشد و مسئول این کار قانون میراث فرهنگی است ولی تاکیدم تنها روی سازمان میراث فرهنگی نیست. بلکه سرمایه فرهنگی شهر یزد و افراد بزرگ آن که کم هم نیستند، باید تصمیم بگیرند این مکان فرهنگی به چه کسانی واگذار شود.

علیرضا قلی‌نژاد، عضو کمیته اجرایی ایکوم نیز که پیش از این مدیرکل میراث فرهنگی استان‌های خوزستان و فارس، و مدیر کل بافت‌های تاریخی کشور بوده است نیز گفته که بعد از ثبت جهانی باغ، قول داده ایم از این بنا حفاظت کنیم ولی آن را مملو از زباله کرده ایم و هر چیزی می خواستیم روی آن نصب کرده ایم و در پایین سطحی این فعل و انفعال را به نمایش گذاشته ایم! وی ادامه داده است: اگر در یک بنای تاریخی را به روی عموم مردم باز می کنیم به این معناست که مردم دریافتی از هویت داشته باشند نه اینکه مانند یک مغازه از کنار آن پول در بیاوریم.